-
100
Akitaniarrak eta euskara K.A. 100
Euskararen historia K.aKristo jaio baino lehen, Galia deitzen zen eskualdea, 3 herritan banatzen zen eta horietako bat Akitania zen.Hiru herriek, ohitura,hizkuntza eta kultura ezberdinak zituzten.
Akitaniarrek eta euskaldunek hizkuntza antzerakoa zuten.
Hilerrietan agertzen ziren euskerazko hitza. -
100
Lekukotasunak K.A.
Luchaire ikertzaileak, gaur egun ditugun euskerako hitzak latinerazko hitzen antza zutela frogatu zuen.Deklinabideak,izenak eta atzizkiak zituztela identifikatu zuen. -
Dec 9, 1100
Bidaiaren lekukotasunak eta hiztegi txikiak
Aimery Picaud izeneko erromes frantsez batek,Frantziatik santiagora egindako bidea egin zuen eta liburu bat idatzi zuen ikusitakoa jasoz.Bertan, Baskoien deskribapen ez oso atsegina egiten da eta euskarazko hiztegitxo bat sartu zuen, beste erromesentzat lagungarri izateko -
Dec 7, 1200
Gonzalo de Berceo
Gonzalo de Berceoren lanetan euskara azaltzen da. Euskarazko hitzetako bat, "zatico". XII-XIV mendeetatik aurrera gero eta testu gehiago azaltzen dira. -
Dec 9, 1300
Nafarroako Foruak XIII.mendea
Foruaren hizkuntza nafar-erromantikoa.Gizarte taldeek latina utzi ,zeren eta, arauak gizarte euskaldu batentzat zirenez,euskal hitzak behin etaberriz azaldu Nafarroako foruetan. -
Dec 9, 1300
Nafarroako Monastegiak
Agiri bat,garaiko euskaldunen izenak (Irantzu, Leire, Nafar foruko agiriak)- Monaserioko lur-sailen eta zerbitzarien izenak -
Dec 16, 1475
Bernard Etxepare
Bernard Etxepate, Sarrasketan(Donibane Garazi ondoan) jaio zen, euskarazko lehenengo liburua idatzi zuen idazle hau.
1545ean Linguae Vasconum Primitiae liburua argitaratu zuen.Honek,2 edizio bai a bakarra gorde da. Libururaren atalak:
-Hitzaurre bat (31 lerro)
-Erligioari buruzko bi bertso (595 bertso lerro)
-Maitasunari buruzko hamaika bertso (403 bertso lerro)
-Bertso auto biografiko bat (102 bertso lerro)
-Euskararen gorazarrea egiten duten bi bertso ( 59 bertso lerro)
Bere ogibidea,apaiza -
Dec 13, 1500
XVI.mendea Berpizkunde garaia
Grezia eta Erromako jakinduria zabaldu.Unibertsoaren zentroa gizakia.Erligioa garrantzitsua zen.
Teknologia berriak: Gutenbergek Imprentak.--> alfabetizazioa bultzatu.Ahozkotasunaren galera. -
Dec 13, 1500
XVI.mendeko testuinguruak
Kultura--> mugimendurik garrantzitsuena Ernazimendua.
Zientzia,arte eta kulrura--> susperraldia eragin zuen.
Hizkuntzak indartu--> Latina eta beste batzu
Filosofia-->humanismoa bukltzatu(Jainkoa existitzen dela) baina arrazoiatik abiatuz,Bibliarekiko kezkak bideratu.
Erligioa-->Martin Lutherek katolismoaren dogma eta Aita santuaren primatua kritikatuz. Protestatismoaren lehen urratsak eta honek Biblia euskaratzera ekarri zuen. -
Dec 16, 1506
Joannes Leizarraga
Laburdin jaio zen idazle hau itzultzailea zen.Itzulitako lanak:
-Pabeko Kontzilioan erreginak Itun Berriaren Itzulpena
-Jesus Christ Gure Jaunaren Testamendu Berria
-Klendrera
-ABC edo Christinoen Instructionea
1571.an argitaratu ziren Arroxelan.Landuak.Helbrurua:erreforma sustatzea eta hedatzea. -
Dec 13, 1512
Nafarroako konkista
Gaztelako erregeak Nafarroako Erresuma konkistatu.Monarkiaren estatu eremua definitu. -
Dec 9, 1537
Joan Zumarragakoa
Mexikotik Durangura eskutitz bat euskaraz idatzi Tabirako Muntxaraz dorreae gogorarazi. -
Dec 13, 1545
Euskerazko lehenengo liburua
Lingue Vasconum Primitiae-Bernard Etxepare -
Dec 16, 1548
Joan Perez de Lazarraga
Euskaldun idazle hau,Larrean jaio zen.Honek,1567an Hego Euskal Herriko testurik zaharrena idatzi zuen Dianea eta Koplak izenekoa.
102 ORRIALDE ETA 45 KOPLEK OSATZEN DUTE.(Horietako 9 gazteleraz).Liburuak,Los siete libros de Diana lanari jarraitzen dio. -
Gorteko Gutuna
Erret Gortean bertako ofizial euskaldunak funtzionarien arteko gutuna euskaraz -
Baladak/Erromantzeak
Gertaera kontaketa oinarritzen dira eta epikan sartzen da.
Sailkapena:
-Eredu epikoa
-Eredu epiko lirikoa
-Eredu lirikoa -
Errioxako lekukotasuna
Emilionar glosak--> latinetik euskerara itzuitako prediku liburu bat.Golsa hauek español hizkuntzan daude idatzita eta horietako bi euskeraz. "Izioqui dugu" eta "guec ajutu ez dugu".Errioxan garai horretan euskeraz mintzatu.
