XVI. Mendea - Euskal Literatura

By aitor
  • Oct 20, 1400

    K.o. I. mendean

    K.o. I. mendean
    -Akitanian, Frantzian k.o. ondoren I. mendean latinez eta euskaraz idatzitako hilarriak.
    -Hainbat euskal izenen eta euskarak lurralde zabalagoa hartzen zuen aldiaren lekukotasuna ematen duenak.
  • Oct 21, 1403

    X. mendean

    X. mendean
    -Erromantzez idatzitako glosa edo iruzkinen ondoan, badira euskaraz idatzitako banaka batzuk ere.
  • Jan 1, 1406

    XII. mendean

    XII. mendean
    • Aipagarria da Codex Callixtinus deritzon erromesen gidan ageri den euskal hiztegitxoa.
    • Aimeriz Picaud frantziar erromesek egina.
  • Oct 21, 1480

    Bernart Etxepare Jaio

    Nafarroa Behereko Garaziko eskualdekoa zen. Sarasketan jaio zela uste da, XV. mendearen azken hamarkadetan.
  • Aug 25, 1502

    GUTUNAK

    GUTUNAK
    -Euskaraz bizi zen herriaren lekukotasuna ematen dute.
  • Oct 21, 1506

    Joannes Leizarraga jaio

    Joannes Leizarraga (Beskoitze, Lapurdi, 1506 - Bastida, Nafarroa Beherea, 1601) euskal artzain kalbinista eta idazlea izan zen, Itun Berria euskaratu zuen lehena.
  • Oct 17, 1522

    Imprenta

    Imprenta
    Gutenbergek imprenta asmatu zuen, humanismoaren pentsamendua irekitzen lagundu zuena.
  • Jun 28, 1533

    Humanismoa

    Humanismoa
    Garai hartan garrantzi handia hartu gizonak, teozentrismotik alde egin.
  • Dec 24, 1534

    Erreforma

    Erreforma
    Martin Luther eta Joan Kalbin erreforma gidatu zuten. Humanismoaren ideologian sartzen da, giza adimena aldarrikatzen du
  • Oct 20, 1545

    Linguae Vasconum Primiate

    Linguae Vasconum Primiate
    Bernart Etxepare, Euskaldunen hiskuntzaren hasikiak ( lehen fruituak) Bordelne argitaratu.
    Lau zati bereizten dira.
    1.- Erlijio gaiak
    2.- Amodio gaiak
    3.- Bere buruari jarriak
    4.- Euskararen goresmenezko bi kantu: "kontrapas" eta "Sautrela"
  • Oct 21, 1545

    Bernart Etxepare Amaierako kontrapasa.

    Bernart Etxepare Amaierako kontrapasa.
    Amaierako kontrapasaren hasierak honela dio: Heuscara ialgui adi campora Garacico herria Benedica dadila Heuscarari eman dio Behar duyen thornuya. Heuscara Ialgui adi plaçara Berce gendec vste çuten Ecin scriba çayteyen Oray dute phorogatu Enganatu cirela. Heuscara Ialgui adi mundura
  • Dec 14, 1548

    JOAN PEREZ LAZARRAGA

    JOAN PEREZ LAZARRAGA
    -Joan Perez de Lazarraga, (Larrea, Araba, 1548 - Larrea, 1605eko apirilaren 11) euskal idazlea izan zen.
    -1567 urte inguruan paper sorta bat idatzirik utzi zuen.
  • Aug 10, 1555

    Medici Familia

    Medici Familia
    Medici familiakoek lan handia egin zuten Errenazimentuko ideiak eta artelanak zabaltzen zituztenei babesa emanez.
  • Oct 21, 1563

    Joanes Leizarraga iarnoko protestanteen sinodoan

    1563ko martxoaren 14an egin zen Biarnoko protestanteen sinodoan (batzarra), Leizarraga izendatu zuten euskarazko itzulpena egin zezan
  • Oct 20, 1571

    Joanes Leizarraga Obrak

    Joanes Leizarraga Obrak
    Hiru obrak batera arigtaratu ziren 1571.an :
    1.- Jesus krist gure Jaunaren testamentu berria.
    2.- kalendrera. Elizako jaien egutegia da.
    3.- ABC edo Kristinoen instrukzioa.
    Arroxela hirian argitaratu ziren erlijio berriaren hedapena erdiesteko.
  • Oct 21, 1571

    Joanes Lizarraga Kritika /2

    "Hizkuntza jasoaren alde" eta itzulpen ahalik eta zorrotzena egin nahian, latinetik hartutako hitz asko darabiltza, uskarazko ordainak baztertuz. "Zahar-kutsua "dario Leizarragaren euskarari. Hitzetan berritzaile, baina soinuetan eta morfologian arkaiko; antzinako euskararen arrastoak ohiko dira XVI. mendeko eta aurreko idazleetan, Lazarragaren testuan ere ikusi dugunez.
  • Oct 21, 1571

    Joanes Leizarraga Kritika /1

    Joanes Leizarraga Kritika /1
    "Itzultzailearen meritua" da, gehienbat, krtikoek Leizarragaren lanean azpimarratzen dutena. Ezagutzen ditugun bere garaiko idazle bakarrak Bernart Etxepare eta Joan Perez Lazarragakoa dira. "Menpeko proposizoak" erabili beharrak, hizkuntza erromanikoen erako prosara eraman zuen. "Iparraldeko euskaldunentzat" idatzi zuela igartzen zaio. Nafarroa Behereko eta Lapurdiko euskaren ezaugarriak darabiltza, erreformak jomuga zituen euskaldunak horiek baitziren.

  • ATSOTITSAK

    ATSOTITSAK
    -Hizkuntz guztien bezala euskeran ere errefrau edo esaera zaharrak daude.
    -Literaturaren lehen adierazpen trinkoak dira.
    -Eskuizkribatuetan eta herriaren oroimenean bizirik iraun dute.
    -Refranes y Sentencias izenarekin argitara emandako bildumak izan zuen gerora ere jarraipenik.

  • JOAN PEREZ LAZARRAGA

    JOAN PEREZ LAZARRAGA
    -Eskuizkribua 2004an aurkitu zuten Madrilen, XVI. mendetik iritsi zaigun euskarazko testurik bakarrenetarikoa dugu eta Hego Euskal Herriko zaharrena.