-
Period: 100 to
Akitanian lehen agerpenak
Akitania (Informazioa) Euskeraren lehen agerpenalk Julio Cesarrek konkistatutako Akitaniako lurraldeetan agertu zen. -
Dec 12, 1100
Bidaiarien lekukotasuna eta hiztegi txikiak
Bidaiariak Santiagorako bidaia egiterakoan hainbat lurralde zeharkatzen zituzten: Nafarroa, Gaztela eta Leon, Ibañak, Galizia,... Beste lurralde hauetako hizkuntza ulertzeko hiztegi txikiak sortu ziren. Hiztegi txiki hauek beste hizkuntza hauen hitzak zuten. Peregrinoek sortu zituzten. Aimery Picaud izan zen peregrino bat. -
Dec 12, 1173
Nafarroako Monastegiak
Nahiz eta hizkuntza ofiziala latina izan, monastegien esker hainbat euskal izenen hedapena sustatu zen. -
Dec 12, 1200
Gonzalo De Berceo
Bere lanetan euskararen agerpenak. -
Dec 12, 1275
Nafarroako foruak
XVIII.mendeak foruaren hizkuntza nafar-erromanikoa zen. Latinaren banaketarekin erromanikoak ezarri ziren zeregin berrietarako. Baina nafarroaren gizartea euskalduna izanda, hainbat euskal hitz hasi ziren erabiltzen. Euskaldun hitz ugari agertu ziren nafarroako foruan. -
Dec 12, 1415
Gorteko gutuna
Erret gorteko ofizial ugari euskaldunak ziren eta euskerak gortearen barruan papel garrantzits bat betetzen zuren. Gorte honetan gutun bat aurkitu zen eta gutun horren testuan euskeraren agerpena ikusi dezakegu. -
Period: Jan 1, 1500 to
XVI. mendeko testuinguru historikoa
-
Dec 13, 1500
Berpizkunde garaia
Bizimodu berri baten sorrera, gizakiak zentzu kirtikoa eta arrazoia aurkituko du, hori baita gizaki egiten gaituena. Teknologia berrien baliapena: Inprentaren sorrera, ... Honek alfabetazioaren hazkundea ekarri ezuen. -
Dec 12, 1537
Joan Zumarragako
Mexikotik Durangoraino idatzitako eskutitz honetan Zumarragak Tabirako Muntxaraz dorrea gogoratzen du. -
Dec 16, 1545
Euskeraz idatzitako lehen liburua: linguae vasconum primitiae
Euskerari buruzko lehen liburua. Bere idazlea Bernard etxepare izan zen. Bordelen inprimatu zen eta bere egileak behe-nafarrak isatziko ditu. -
Dec 13, 1550
Kultura
Mugimendu garrantzitsuena Ernazimendua izan zen. Eragina artean eta kulturan izan zuen. Hizkuntzari dagokionez, nahiz eta latina eta beste hizkuntza batzuk egon, tokian tokiko hizkuntza txikien hedapena hasi zen. Gainera, inprentaren eraginez, liburuak egietrako orduan prozesua azkartu, mekanizatu. -
Filosofia
Humanismoa bultzatzen zuten, nahiz eta jankioetan sinetsi arrazoimena erabilera bultzatzen dute. Ondorioz, kritika ugari eta bibliarekiko kezkak. -
Erlijioa
Martin Lutherren eraginez aita santuarekiko eta katolisismoarekiko kritikak. Ondorioz, protestantismoaren sorrera. Elizak duen beherakadarekin banatu egiten da eta ebanjelioetara bueltatu ziren. Jendea ebanjelioak ulertzeko itzuli egiten ziren eta lekuan lekuko hizkuntzetara itzuli ziren. Honi ezker, euskerak bere lehen biblia protestantea egin zen, Nafarroan. -
Errioxan San Millan de la Cogolla
San Millan de la Cogollako monastegian aukitzen ziren idatzik erromantse hizkutzan idatzita aurkitzen ziren. Bertako irakurleak errmoantxea itzultzeko, dokumentuaren ondoan, glosetan euskeraz idatzitako hainbat esaldi aurkitzen dira, eta, esaldi hauek, euskeraz idatzitako lehen esaldiak izan ziren.
