-
Harrigarria iruditzen bazaigu ere , euskalduntzat jotzen diren lehen lekukotasunak ez dira gaur egun Euskal Herritzat hartzen den lurraldean bildu izan. Lehen Euskal hitzen lekukotasunak Akitanian agertu izan ziren
-
Julio Cesarren eginkizunik garrantsitzuenetariko bat Galia konkistatzea izan zen , Galian herrialde batzuk aparte Akitania ere aurkitzen zan. Estrabok azpimarratu zauen Akitaniarrek eta gaur egungo Hego Euskal herriko biztanleek Euskera berdina edo antzekoa zutela.
-
-
Erdi Aroan erromesaldiak ohikoak zireneta santiagorakoa lehen mailakoa zen, bidai honegatik bidaiari asko jun ziren Euskal Herrira, eta honekin ere euskarazko hitzegitxo bat sartu egin zen.
-
XII-XIV mendeetan idazlari honen idazlanetan euskera ikus dezakegu
-
XIII.mendean
hizkuntza: Nafar-erromanikoa, zen baina bertan euskerazko hitzak sartu zituzten -
Monastegi hauetan erdi aroako euskararen ohartzunak ikusi ditzakegu papeletan.
-
1415 URTE HONETAN EUSKARAK BAZUEN LEKUA ETA EUSKALDUNAK OFIZIALAK ZIREN SARRITAN
-
Jaiotza: Sarrasketan (Donibane Garazi ondoan) 1475
Euskal Literaturak ezagututako lehen idazlea izan zen
Espertxeratua izan arren, arrazoiak ez ziren oso argiak.
Hipotesiak: Gaztelako erregearen alde eta bearmondarren alde azaldu eta agramondarren kontra egin zuen Nafarroako gerran.
Eiheralarren izan zen erretore ondoren.
1545ean bere lehen liburua argitaratu zuen, 'Linguae Vasconum Primitiae. Bi edizio izan arren ale bakarra gorde. -
-
Joannes Baskoitzen jaio eta hil egin zen , Euskal idazlea eta apaiz katolikoa zen. Erregeak itun berriaren itzulpenak egitea eskatu zion joannesi. Bere hiru lanak 1551.urtean idatz zituen ,hauek izan ziren , testamentu berria , non liburu gehiena itzulita dagoen , hizkuntza euskalki ezberdinen arte nahasketa bat da eta bere helburua , jainkoaren hitza zabaltzea zen. Bere beste bi obrak ABC eta Kalenderra izan ziren, biak erlijiosoak abc protestanteentzat idatzita eta kalendarrera egutegi bat da.
-
Bizitzeko modu berri bat.
Gizakiaren birbalorazioa eta arrazoia (gizakia gauza guztien zentroa da) eta arrazoia da gizaki egiten gaituena. Teknologia berriez baliatuko dira (inprentaren sorrera) eta alfabetazioa bultzatuko da honen bitartez.
Superraldia zientzietan eta letren munduan.
Natura beti izango da erreferentzia eta eta arbasoen ohituretara joko dute (Grezia eta Erroma). -
1533.urtean jaio zen Arrasaten .
Oñatiko unibertsitatean ikasi , ondoren gazteizen eta azkenik Santo domingo de la calzadan .
letran oinarritutako ikasketetak ikasi zituen , ondoren arrasaten ezkondu eta bertan bizi zen , historia idazteari ekinez. -
Nafarroako kontseilari izan zen, eta poeta izan zen.
Errefrau bilduma bat egin zuen. -
Helburua erlijioa sustatzea zen.
Atalak: hitzaurrea, erlijioari buruzko bi bertso, maitasunari buruzko 11 bertso, bertso autografiko bat eta euskararen gorazarrea egiten duten bi bertso.
[Amorez Errequerecia](http://klasikoak.armiarma.com/idazlanak/E/EtxepareBPrimitiae011.htm) (Bertso bat)
Benedika fortuna ala enkontru hona
Orai begietan dizit desirazen nuiena.
Ene maite maitena egidazu zuzena
Ioan duzuna ekhardazu ezpa eman ordaina
... -
1548 an jaioa eta 1605en hil egin zen. Larrean jaio zen eta oñatiar familia zuen. Honek hego Euskal Herriko testrik zaharrena idatzi zuen. 1567an Dianea eta Koplak libura idatzi zuen (102 orri eta 45 kopla ,9 gazteleraz).Lan honek, Jorge de Montemayor-ek egindako 'Los siete libros de Diana' lanari jarraitzen dio.
Bertsoak lau bertso lerrokoak dira, eta maitasunezkoak.
Esperantza galdu jat
guztiz ez arren, parte bat;
neure laztanaen amorraren
egin gura dot negar.
... -
Liburua
Itzulpen erlijiosoa da, eta jaiak, ilargia eta abar aipatzen ditu. Hau egutegi bat da, eta helburua heritarren bizimodua erlijioarekin bateratzea da, eta pertsona bakoitzak egun bakoitzean zer egin behar duen jakitea (zeintuk diren jai egunak, santu egunak eta lan egunak): -
Refranes y sentencias Basquiences liburua argitaratu zen 1596.urtean Iruñean.
autore anonimoa , 96orri eta 759 errefrau.
ezagutzen den ale bakarra Vans eys aurkitu zuen 1894an eta bigarren mundu gerran galdu egin zen . -
Luchaire Ikertzaleak izan zen auetariko askok gaur egungo euskal hitzekin duten izugarrizko antzaz ohartu zena. hauek latinez idatzi zituen beraz euskal literaturako hitzak ahal die deklinatu. Bukaerako deklinabide marketarako berriz erromatar alfabetoa erabili zuen.
-
Lekukotasunak ugariagoak izaten hasten dira X.mendetik aurrera
Euskaraz lehenengo esaldiak
non? Errioxan Donemiliako Kukulako monastegian . Latinezko liburuetako glosetan aurkitzenziren Euskerazko hitz hauek . Glosa hauetan gaztelerazko lehenengo esaldiak ere agertzen dira.
