-
Kristo aurretik, Julio Cesarren inperioa sortu zuen
-
Frantziako estatua bereganatu zuen bere inperiorako
-
Zoritxarrez, garai hortako oso hitz, datu eta data gutxi kontserbatzen dira... Gehienak, galdu egin dira urteetan zehar...
-
Errioxan eta Burgos aldean ere euskeraz mintzatzen ziren. Lehenengo esaldiak agertu ziren, Donemiliagako Kukulako (Errioxa) monastegian aurkitu ziren (euskaraz idatzita daude eta latinezko testuaren itzulpena dira.)
-
Foruaren hizkuntza: nafar-erromanikoa.
Nafarroan: Euskal hitzak behin eta berriz azaltzen diren Nafarroako Foruan. -
XIII. mendeko lanetan aurkitzen dugu euskara.
-
Nafarroako monastegietan Erdi Aroko euskararen oihartzunak berehala ageri dira paperetan.
-
Erret Gorteko bertako ofizialak euskaldunak ziren.
Gutunaren adibidea : “Et jaunatiçcula abarion ez naiz bildur ezten alla” -
Arnold Von Harff erromes alemanak hiztegi txiki bat idatzi zuen Donejakuera bidean ikasitako hitzekin.
-
XV. Eta XVI.mendeetakoak. Gaiari dagokionez, Erdi Aro bukaera aldeko gudu-gertakariak, buruzagi eta jauntxoen ekintza eta bizi-giroa, bandokide edo ahaide zaharren kantuak, heresiak eta erlijiozko kantak dira. Alderdi poetikoak ere badu lekurik, baina gertaera eta guduek daramatekontaeraren haria. Garaiko kronikatzat har daitezke. Adibide batzuk: Beotibarko gudua, Arrasateko erreketako kantak,
-
Euskaraz lehen liburua idatzi zuen idazlea da. 1475.urtearen inguruan jaio zen Sarrasketan. 1545.urtean bere liburua argitaratu zuen Bordelen.“Liguage Vasconum Primitiae” Bi edizio izan zituen baina ale bakarra gorde da.Lanaren helburua, Erlijio lantzen,solastea,gozatzea eta kontatzea zen.
-
Idazle euskaldun hau, Lapurdin jaio zen 1506.urtean,eta 1601. urtean hil zen, Bastidan, 95 urte zituela. Bera, apaiz katolikoa zen, eta orduko Joana II Albreteko erregina protestante bihurtu zelarik, bera kalbinista bihurtu zen 1559.urtean. Pbeko kontzilioan erreginak Itun berriaren itzulpena egiteko eskatu zion. Lanak 1571.urtean argitaratu ziren Arroxelan. Lan hauek egiteko laguntzaileak behar izan zituen, eta beraz oso landua dago.
-
Mexikotik Durangora idatzitako eskutitz bat da. Eskutiz honetan Zumarragak Tabirako Muntxaraz dorrea gogoratzen du “Obatuco ta ondracuco dogu munçarasco eseori”.
-
1548 an Larrean jaio zen eta 1605. urteko apirilaren 11an hil zen. Larreako dorrearen jabea zen eta oñatiko familia batekoa kidea zen. Bere lana 2004. urtean Madrileko antigoaleko denda batean aurkitu arte ezezaguna zen. Gordeta zegoen Hego Euskal Herriko testurik zaharrena zen. Dianea eta koplak izena duen bere lanak eta artzain baten nobela da.1567. urtean idatzia. 45 koplek osatzen duten 102 orrialdeko nobela bat da. Arabako euskalkia erabiltzen dut.
-
- urtean Iruñean argitaratu zuen liburu bat, Pedro Porralis Amberesekoaren imprenta, honako izenburua zuena: Refranes y Sentencias comunes en Bascuence. Autorea nor den ez dakigu. Liburu honek 64 orrialde eta 539 errefrau ditu. Julio Urquijok errefrau hauek aztertu, iruzkindu eta berrargitaratu zituen. Aipatu zuen Esteban de Garibay izan zitekeen autorea. Baina ez du hala ematen. Bizkaieraz idatzita daude, gipuzkeraren eragina duen bizkaieraz. Bertan balada batzuk ere badaude.
-
XVII. mendekoak dira ezagutzen diren gehienak. Hauekere kontaera dute oinarri, baina dramadunak dira; hau da, elkarrizketaz emanak. Pertsonak, lekuak eta garaiak ez dira zehatz eta jakinak, orokorrak baizik. Ezin dira, beraz, kronikatzat hartu
-
XVIII. mendekoak. Multzo hau da herri-poesian ugariena eta,askoren ustez, onena. Konta-poesia hau lirika huts bihurtu da kasu gehienetan. Gaiak sinbolopean emanak datoz, eta elkarrizketa bidez agertzen dira. Amodioa dute ia gai bakarra, eta gehienak Ipar Euskal Herrian bildu dira. Adibidez: Intxauspeko alaba, Txori erresiñula, Eijerra zira maitia,Maitia nun zira?, Jaun baruak aspaldin eta abar.
-
Garai hartan akitania eta EH ia herri berdina ziren. Hain gertu egoteagatik eta Akitanian agertu ziren inskripzioengandik dakigu.
Hilarrietan adibidez, hamaika hitz agertu ziren! Gehienak BIHOTZ hitzarekin batera.
Beste lekukotasun bat, liburu txikiak dira eta bertan ere agertzen dira han erabiltzen hitz batzuk. -
Cesarrek, Frantzia 3 zatitan banatu zuen; Ipar Aldean belgak bizi ziren, erdialdean Galiarrak, eta hegoaldean Akitaniarrak.
