Timeline: EUSKAL LITERATURA

100

Akitaniako inskripzioak

-Hitz solteak agertu
-Jainkoen izenak
-Pertsonen izenak. Adib: Eneco Enecoris

Period: 100 to Dec 31, 1500

XVI.MENDE AURRETIK

Jan 1, 1100

Gonzalo de Berceo

Euskaraz zenbait hitz aurkitu ditzakegu bere lanetan, "ZATICO" adibidez.
Bere lanetan euskera agertzea euskararen garrantzia eta zabaleraren adibide da.

Feb 1, 1100

Aimery Picaud

Erromes frantsesa zen, Frantziatik Santiagora egindako bidaian ikusitakoen berri jasotzen zuen gida idatzi zuen.
--> Gida honetan; euskarazko hiztegitxo bat sartu zuen ( beste erromesentzat lagungarri izengo zelakoan)

Jan 1, 1173

Nafarroako forua

Latina alde batera utzi zuten eta arauak gizarte euskaldun bati eman zizkioten. Euskla hitzak behien eta berriro agertzen dira Nafarroako foruan.
Nafarroako monasterioetan berehala agertu zen euskera paperetan adibidez "IRANTZU ETA LEIRE" agirietan, hortik euskararen izen preziatuak.

Jan 1, 1415

Gorteko gutuna

Erret Gortean ofizial euskalduna zeuden .
Funtzionarioen arteko euskarazko gutun bat aurki da duela urte batzuk.
Martin San Martin-ek bidalita Matxin Zalba-ri bidalita.

Period: Jan 1, 1500 to Dec 31, 1600

XVI.MENDEA

Apr 1, 1500

Errenazimendua

Arrazoitzen hasi ziren.
Lehen teozentrismoan oinarritzen eta errenazimenduan atropozentriasmoan, hau da, gizakia.
Lehen latina erabiltzen zen, eta beste hizkntza batzk erabiltzen hasi ziren

May 1, 1500

Inprenatren sorrera.

Alfabetizioa hasi zen.
Kulturaren hedapena egon zen. (Unibetzalizatu.)
Guternberg izan zen inprentaren sortzailea.
http://www.youtube.com/watch?v=68YKs240Ihg

Jun 1, 1500

Erlijioa

Eliza katolikoa bi ataletan banatu zen.
Protestantismoa sortu zen.
Martin Luther hasi zen protestantismoaren lehen urratsekin.
http://www.youtube.com/watch?v=iQZ4pE-DHuk
Onartu egiten da, sermiak, doktrinak... euskaraz egitea.
XVI.mendeari begra adibidez Joanes Leizarraga apaiz protestantea izan zen.

Jan 1, 1537

Joan Zumarragako

Mexikotik Durangora idatzitako eskutitz honetan Zumarragak Tabirako Muntxaraz dorrea gogoratzen du.

Jan 1, 1545

Etxepare Euskal literatura idatzia HASI. Bernart Etxeparek: Linguae Vasconum Primitiae

Bernart Etxeparek idatzitako Linguae Vasconum Primitiae liburuarekin hasten da bi ale egin ziren, baina bakarra gorde zen, Bordelen argitaratu zen
Lanaren helburua: erlijioa lantzea, solastea gozatzea eta kantatzea zen.Lau atalez osatuta.
Bernart Etxepare 1475.urte inguruan jaio zen Sarrasketan (Donibane Garazi ondoan). Eiheralarreko izan zen, eta geroago kartzeleratua izan zen, baina ez da arrazoi zehatizk ezagutzen.

Jan 1, 1564

Joannes Leizarraga: Itun Berriaren itzulpena

Leizarraga Beskoitzen 1506.urte inguruan jaio eta Bastidan 1601.urtean hil zen. Apaiz katolikoa zen eta protestante bihurtu zen Joana II Albetrekoa eraginez.
esus Christ Gure Iaunaren Testamentu Berria
Nafarroako erreginak bere lanik garrantzitsuena eta ezagunena egitea eskatu. Itun Berria euskaratzea.
1571an argitaratu zuen Arroxelan
Lau laguntzaile izan zituen lan honetarako.
Leizarragak itzulitako lanak:
Jesus Christ Gure Jaunaren Testamentu berria
Kalendrera
ABC edo Christinoen Instructionea

Jan 1, 1566

Esteban de Garibay

Memorias lana egin zuen: Kodice gehigarri bezala jarri zuen
Los refranes de Garibay: bi kolekzio eta 37 errefrau.
Erromentzeak bizkaieraz egiten zituen.

Jan 1, 1567

Joan Perez de Lazarraga: Dianea eta koplak

102 orrialde ditu eta 45 koplek osatzen dute (horietako 9:gazteleraz)
Lazarraga, Larrean 1548.urtean ingururan jaio zen eta 1605.

Jan 1, 1596

ERREFRAU BILDUMAK.

Iruñan argitaratu.
Ez da autorea ezagutzen.
64 orrialde ditu eta 539 errefrau.
Ohienartek desagertu ondoren ezagutzen zituenez batzuk aipatu zituen.

Jan 1, 1600

KONTRARREFORMA

Mende honetako gertakaririk aipagarriena: Kontrarreforma izan zen.
Erlijioaren esparruan gertatu zen eta hizkuntzan eragin handia izan zuen, itzulpen ugari burutu baiziren.

Period: Jan 1, 1600 to Dec 31, 1700