XVI. mendea baino lehenagoko euskal literatura testua (erdi aroa)

By itxasourrutia
  • AKITANIAKO LEHENBIZIKO LEKUKOTASUNAK
    100

    AKITANIAKO LEHENBIZIKO LEKUKOTASUNAK

    K.a. I. mendetik, K.o. III. mendera arte
    Pirineo mendiek, Garona ibaiak eta Atlantiar ozeanoak mugatua.
    HILERRIAK
    Bertako hilerrietan euskerazko hainbat inskripzio.
    Latinez eta erromatarrek erabiltzen zuten alfabetoan idatzita.
    -ko eta -txo euskal atzizkiak aurkitu zituzten.
    EUSKERAZKO LEHEN HITZAK:
    Ilurberrixo = jainko bat Anderexo= Andere Gison = Gizon
  • Period: 100 to Nov 28, 1540

    euskara idatziaren lehenengo lekukotasunak

  • Dec 4, 1100

    BIDAIAREN LEKUKOTASUNAK ETA HIZTEGI TXIKIAK

    Frantziako erromes batek Santiagorako bidea egin zuen eta liburu bat idatzi zuen ikusitakoa jasoz. Bertan, Baskoien deskribapen ez oso atsegina egiten da eta euskarazko hiztegitxo bat sartu zuen, beste erromesentzat lagungarri izateko → Aimery Picaud.
    Euskaraz egindako hiztegirik zaharrena da.
    - Hizteki horretako hitzak oso erabilgarriak izan ziren Nafarroako biztanleekin ulertzeko.
    - XV: Arnold Von Harff-ek erromes alemanak hiztegi txiki bat egin zuen → Donejakuera bidean ikasitakoa erabiliz
  • GONZALO DE BERCEO
    Dec 4, 1300

    GONZALO DE BERCEO

    XII-XIV mendeetan bere lanetan euskara aurkitu (euskeraren garratzia eta zabaleraren adibidea)
    - Hainbat hitz → zatico
    Euskera garain honetan zabaldua zegoela adierazi
  • NAFARROAKO FORUA
    Dec 4, 1300

    NAFARROAKO FORUA

    XIII.mendea
    Foruen hizkuntza nafar-erromanikoa
    Arauak gizarte euskaldun batentzat zirenez, euskal hitzak behin eta berriz azaldu Nafarroako foruetan
  • Dec 4, 1300

    NAFARROAKO MONASTEGIAK

    agiri bat → garaiko euskaldunen izenak (Irantzu, Leire, Nafar foruko agiriak)
    - Monaserioko lur-sailen eta zerbitzarien izenak
  • GORTEKO GUTUNA
    Dec 4, 1415

    GORTEKO GUTUNA

    Erret Gortean bertako ofizial euskaldunak
    Funtzionarien arteko gutuna euskaraz
  • Dec 4, 1500

    BALADAK/ERROMANTZEAK

    XIV. mendean
    Baladak: narrazioak dira, elkarrizketa esplesamoldeak.
    Euskal lurraldeak defendatzeko gerra giroak sorturiko tradizio literarioak
    Ahozko formak, kantuz transmititu
    Gertaeren kontaketan oinarrituta → historioak (epika sailak), asmaketak, sentimentuak eta elkarrizketa sailak.
    Bertsio ezberdinak:
    - Ahozko tradizioa
    - Oroimen hutsuneak
    - Dialektoen ezaugarriak
  • JOAN ZUMARRAGAKO
    Dec 4, 1537

    JOAN ZUMARRAGAKO

    Mexikotik Durangura eskutitz bat euskaraz idatzi
    Tabirako Muntxaraz dorreae gogorarazi.
  • ERRIOXAKO LEKUKOTASUNAK

    ERRIOXAKO LEKUKOTASUNAK

    Donemiliango Kukulako monastegian idatziako latinezko prediku liburu bateen ertzean testuen itzulpenak euskaraz
    - Bertan bi esaldi aurkitu ziren:
    1. izioqui dugu → ixio (sua piztea/sua ematea)
    2. guec ajutu ez dugu. → ajutu (egoki/erori)
    - Errioxan garai horretan euskaraz mintzatu.