-
Lehen euskal hitzen lekukotasunak Akitanian aurkitu ziren.
Hona heme lekukotasun horietako batzuk:
-Ilvberrixo/Anderexo
-Leheren/Vriaxe/Ilvnnosi/Filia -
Aimery Picaud bidaiari frantsesak Santiagora bidean, euskarazko hiztegitxo bat sortu zuen, baita vascoiei buruzko pasartetxo batzuk.
-
Nahiz eta monastegietako hizkuntza ofiziala LAYINA IZAN Nafarroako monastegietan Erdi Aroko euskararen ohiartzunak berehala ageri ziren paperetan.
-
Gonzalo De Berrceok bere lanetan hainbat euskal hitz sartu zituen eta honek euskera nahiko zabaldua zegoela esan nahi du.
-
Hasieran foruaren hizkuntza nafar-arromanikoa zen eta gizarteko talde jasoek latina ustean gizkuntza erromaniko hau hobetsi zuten. Arauak gizarte euskaldun bati eman behar zizkiiotenez euskal hitzak behin eta berriz agretzen dira Nafarroako Foiruan.
-
Euskal lurraldeen arteko mugak defendatzeko gerra giroak sortu zuen tradizio literario hau, ahozko formekin lotua.
-
Nafarroako biztenleen hizkuntza euskera zen. Garai honetan, Arnold Von Harff erromes Alemanak hiztegi txiki bat idatzi zuen Donejakuera bidean ikasitako hitzekin.
-
Erret gorteko ofizialak euskaldunak zirela jakin da eta badakigu garai honetan funtzionarioen arteko gutunak euskaraz idazten zituzten,
-
Balada mota honetan gudu gertakariak, buruzagi eta jauntxoen ekintza eta bizitzak, bandokide edo ahaide zaharren kantuak... Kontatzen ditu.
Adibide batzuk:
Beotibarko gudua, Arrasateko erreketako kantak... -
Mexikotik Durangora idatzitako eskutitz honetan Zumarragak Tabirako Muntxaraz dorrea gogoratzen du:
"Obatuco ta ondraduco dogu munçarasco esori." -
Urte honetan eman zen lehen euskerazko idatzia. Bernat Etxeparek argitara eman zuen LINGUAE VASCONUM PRIMITIAE izeneko liburua.
-
Hauek ere kontaera dute oinarri, elkarrizketa dute oinarri eta gai nagusia drama da. Pertsonaiak eta datak ez dira zehatzak.
Adibideak:
Arrosa zuriaren azpian, Brodatzen ari nintzen... -
Herri poesian ugariena da eta kanta poesia hau lirika hutsa bihurtu zen kasu gehienetan. Gaiak sinbolopean emanak datoz, eta elkarrizketa bidez agertzen dira. Gai nagusia amodioa da.
Adibideak:
Intxauspeko alaba, Txori erresiñula, Eijerra zira maitia... -
Euskaraz idatzitako lehen esaldiak garai honetan aurkitu ziren, lurralde horietan euskaraz mintzatzen baitziren.
Esaldiok Donemiliagako Kukulako (Errioxa) monastegian aurkitu ziren latinez idatziriko prediku liburu batean, Emilianoaren glosean.
