-
Lehen lekukotasunak Akitania aldean agertu ziren, nahiz eta latinez idatziak izan euskararen ekarpenak agertzen ziren.
Adibidez:
-ILVRBERRIXO/ANDEREXO -
Baskoiei buruzko pasarte bat da,Aimery-k baskoiak deskribatzen ditu Santiagoko bidea egiten hari denen andik pasatutakoan.
-
Nahiz eta monastrgiako agiia hizkuntza ofiziala latina izan, Nafarroako monastegietan euskararen lehen ohiartzunak behereala agiri ziren. Hauen artean garaiko euskaldunen izenak ezagutzera eramateko bidea zen. Adibidez:
Eneco Arçaila (Ororbia), Miguel Arguina. -
Nahiz eta foruaren hizkunza nafar-erromanikoa izan, sarritan agertzen ziren euskeraz idatzitako aipamendak herriari arauak azaldu beharra zegoenean.
-
Gonzalo de Berceoren lanetan euskaraz idatzitako hainbat hitz aurki ditzakegu, honek euskarak garai horretarako garrantzia zuela eta nahiko zabalduta zegoela adierazten du.
-
Baladen tradizioa, euskal lurraldeen arteko mugak defendatzeko gerra giroan oinarritzen ziren. Baladak gertaera historikoez gain asmaketei eta sentimenduei buruz hitzegiten zuten. Baladak epika literatur generotzat jotzen dira.
-
Erret Gorteraino ere sartu zen euskara, hain zuzen ere bertako ofizial batzuk euskaldunak ziren eta sarritan idazten zituzten gutunak euskeraz.
-
Erromes aleman honek, hiztegi txiki bat idatzi zuen Donejakuera bidean ikasitako hitzekin. Aimeri Picaudek lehendik bildutako hitzak baliagarri izan ziren bere hiztegia osatzeko. Adibidez: Item ogea----- Ogia
Arduwa------Ardoa
Oyra-------Ura
... -
Mexikotik Durangora idatzitako eskutitz honetan, Muntxaraz Dorrea gogoratzen du
-
Euskarazko lehen idatziak Donemiliagako kukulako monastegian aurkitu ziren latinez idatziriko prediku liburu batean.Latinezko testuaren ertzeetan agertzen dira eta testu hauen itzalpenak dira.
Esaldirik esanguratzuenak: IZIOQUI DUGU eta GUEC AJUTU EZ DUGU.
