-
-
Wilsonek, Estatu Batuetako presidenteak,
(autodeterminazio-eskubidea formulatu baitzuen), gobernu liberalak Euskal Herriari estatutua
onesteko eta estatuaren eta eskualde horren eskumenak banatzeko batzordea eratu zuenean,
saiakerak porrot egin zuen. -
Alfontso XIII. erbesteratu zenetik gerra zibilararte iraun zuen diktadura
-
-
Diktablanda garaiari hasiera eman -
II. Errepublika 1931ko apirilaren 14an Eibarren aldarrikatu zen. -
Erregimen monarkikoari bukaera eman eta errepublikaren ezarketaren alde lan egiteko.
- EAJk ez zuen parterik hartu, eta horrek eragina izan zuen gero Euskal Herriko Estatutua lortzerakoan, -
Aznarrek hauteskunde munizipalak konbokatu zituen. Hauteskunde horiek 1931ko 12an egin ziren, hiri handietan errepublikanoak eta sozialistak irabazi zituzten.
Alfontso XIII.ak atzerrira joan zen eta Donostiako hitzarmenetik irtendako batzordeari eman zion
agintea. Batzorde iraultzaileak behin behineko gobernua osatu zuen. -
Beste eskubideen artean, autonomia estatutua onartzen zuen konstituzio liberala zen. -
Eskuin alderdiak irabazi
-
1931ko abenduaren 8an estatutuaren proiektu berria egiteko agindua eman, espiritu laiko eta errepublikanoa kontuan hartuta egin. EAJ alderdiak bide hori onartu zuen, baina karlistek eta indar katolikoek, berriz, atzera bota.
-Bi testu prestatu 1932ko Iruñean eginiko bilkuran, udal nafarren gehiengoak aurkako botoa eman. 1933ko abuztuaren 6an onartu zuten Araba, Bizkaiko eta Gipuzkoako udalek Gasteizen egindako bilkuran, eta erreferendumean berretsi zuten hiritarrek -
-
Mugimendu iraultzailea piztu. EAJk ez zuen parte hartu alderdi gisa, baina langile militante nazionalista batzuek industrialdeetako grebetan esku hartu. Istilu larrienak Arrasaten eta Eibarren, udaletxeak egun batez langileen esku egon baitziren.
- hildako eta zauritu ugari
- 1600 pertsona kartzelaratu zituzten.. -
1936ko hauteskundeetan, errepublikano eta sozialistekin elkarturik aurkeztu zen Fronte Popularrean. -
1936ko otsailean Espainian egindako hauteskundeetan, Fronte Popularrak (ezkerreko
errepublikanoak, langile alderdiak eta nazionalista batzuk osatzen zuten) irabazi zuen. II. Errepublikako lehen faseko erreformak bultzatzen zituen, baita autonomia ere. -
-
Euskal Herrian gerra oso laburra izan zen. 1936ko uztailaren 18ko altxamendutik 1937ko
uztailaren 2an armada frankistak lurralde osoa okupatu zuen arte iraun zuen.
- 1936ko uztailaren 18an euskal lurretan bi eremu bereiztu ziren:
o Araba eta Nafarroa nazionalen aldean geratu ziren.
o Bizkaiak eta Gipuzkoak Errepublikari leial izaten jarraitu zuten. -
Zinegotzi nazionalistek autonomiaren aldeko mugimenduari ekin eta haien buruan Jose Antonio Agirre, Getxoko alkatea. Mugimendu hori 1931ko ekainaren 14an Lizarran egin zen.
Ezaugarri garrantzitsuenak:
● foruak berrezartzearen aldeko aipamena
● Mugatu inmigranteen eskubide politikoak,
● Euskal Estatuak Egoitza Santuarekin nahi bezalako Konkordatua sinatzeko eskumena gorde
● Hauteskunde-molde tradizionala (jabedunek bozkatuko zuten, emakumeak ez).
● Eusko Jaurlaritzak indar gutxi-> DIPUTAZIOAK -
Hauek ziren ezaugarri nagusiak:
● Laburra zen, eta zehaztasun eza handia zuen aginte sistemen eta ogasunaren arloan.
● Hiru herrialdeek eratzen zuten eskualde autonomoa.
● Elebitasuna.
● Agirre izendatu zuten Lehendakari eta Eusko Jaurlaritza eratu zuenean Gerra Zibila zela eta, Bizkaian eta Arabako eta Gipuzkoako gune txiki batzuetan zuen agintea. -
-
-
-Bilbo galdu zutenean, euskal gudarostekoek Bizkaia utzi eta Santoñara alde egin zuten. Han,
armak italiar boluntarioen eskuetan utzi zituzten, Santoñako Hitzarmena deritzon itunean adostuta
bezala (1937ko abuztua); hitzarmenaren arabera, batailoi nazionalistak bila etorriko zitzaizkien
ontzietan itsasoratu ahal izango ziren. Ituna, ordea ez zuten italiarrak errespetatu eta
nazionalistak kartzela frankistetan sartu zituzten. -
Condor legioak Gernika bonbardeatu
-
Nazionalen esku gelditu zen Bilbo