-
-
Frantziako Iraultza Euskal Herrian eragin sakona izan zuen gertakaria izan zen. 1789tik 1799ra bitartean, Frantzian aldaketa azkar eta sakonak ekarri zituen prozesu sozial eta politikoa izan zen. Foruen amaiera Ipar Euskal Herrian bertako erakunde publiko eta lege sistemaren bukaera izan zen Frantziako Iraultzaren aldian.
-
Fernando VII zendu ostean, Isabel II-ak koroa eskuratzen Euskal Herria Karlosen alde, guda honek izugarrizko eragina izan zuen Euskal herrian eta aurreko Lege Zaharra izandako sistema nagusiaren gainbeheraren une garrantzitsuenetarikoa markatzen du.
-
-
• Bizkaia eta Gipuzkoak izan zuten industrializazio prozesuek langile klasea sendotu zuen. Artisauen eta gremioen aroko lan harremanetako errebindikaizo bideak gaindituz lehendabiziko grebak eta moibilizazio masiboak burut zituzten
• Europan zehar proletalgoak aurrera eraman zituen borroka erak (mitinak, manifestazioak, lanuzteak) hemen ere sarritan erabiltzen ziren. -
Eusko Alderdi jeltzalearen bitartez gorpuztu zen esparru politiko hori, foruen aldeko sentimendu batetik abiatu zen adierazpide desberdinekin. EAJ sorrera Sabino Aranaren eskutik.
-
-
• Erbeztaratzeak 150.000 euskaldunek mugaz bestaldera joan zirela kalkulatzen da.
• Espetxeratzea: lehengo kartzelez gain, ugaldu egin ziren gizon eta emakume asko egoera penagarrietan barneratzeko. Aipatzekoa da emakumezkoen kartzelaldiak, bere garaian ezezagunakoak baziren ere geroz eta informazio gehiago batu izan da. Adib. Saturraneko gartzela
• Heriotzak: ez ziren gerra garaira mugatu. Eta horren adibide
Fermin iragai “Larreko” 1936-1942 bitarteko testigantzak dira. -
•Beste herrialde batzuetako gerrate osteko egoerekin alderatuta, Espainian gerra zibilak egundoko luzapena izan zuen diktadurarekin.
•1936-1975. Franko ohean hil arte iraun zuen. Diktadoreak barne zein kanpoko laguntza izan zuen. Hitler eta Eisenhower estatubatuarra horien artean. Euskal Herrian errepresio handia eragin zuen, Euskara eta euskaldunen ikurrak debekatu egin zirelarik. -
Langile mugimenduan sindikatu historikoak sortu ziren: ELA-STV, UGT, CCOO
-
• 60ko hamarkadan aldaketa politiko, ekonomiko eta sozialak eman ziren.
-
Julen Madariaga, Benito del Valle, Patxi Iturrioz, eta beste batzuk egon ziren hasierako sorreran. Hasieran EAJrekin bat egiten zuen diskurtso politiko-ideologikoan. 1963tik geroztik haustura, erakundea ezkertiarra, socialista gisa definitzen zuten euren jarduna langile mugimendua gailendu nahi zutelarik. ETAren barruan ere hausturak eman ziren, “ETA berri” eta “Komunistak” bananduz. 1968.tik aurrera lehengoko erailketak izan ziren.
-
• Etxe eskola eredu erdi klandestinoa alde batera utzita ikastolak sortzen hasi ziren. Guztira 11.000 ikasle. Bost urte beranduago, Franco zendu zenean, 33.000 ikasle.
• 1977ko ekainaren 19an Gernikan bildu ziren eta Autonomiaren aldeko Ituna.
• 80. Hamarkadan Autonomi Estatutu berriaren bitartez eskola publikoetara ere eraman izan zuten euskarazko irakaskuntza.
