ERDI AROA

ERROMATAR INPERIOAREN GAINBEHERA

Period: 100 to 476

Jende gehiegi zegoen eta krisia hasi zen 100an. Herri barbaroen inbasioak hasi ziren 212an. III.mendetik aurrera presioa limusean gehiago jartzen hasi ziren. 476an ,ODOAKROA germaniarrak Mendebaldeko Erromatar Inperioa desegin zuen Erroma konkistatu zuenean. Mendebaldeko Erromako azken enperadorea: ROMULO AUGUSTO

BISIGODO KULTURA

376

Elizaren mende zegoen. Hizkuntza latina zen
ARKITEKTURA
-Erlijiosoa
-Ferra-arkua
-Herri material nagusia
BITXIGINTZA
-Toledoko monarkak
-Esparru erlijiosoetan
-Erabilitako material garrantzitzuak:
-zilarra, urrea,beira,area ,harri bitxiak eta esmaltegintza.
ESKULTURA
-Oso dekoratua
-Apainketa erliebeduna
-geometriak,bejetalan,zoomortoak,figuratiboak,...

BISIGODOEN ERRESUMA

Period: 376 to 771

Bisigodoak ziren ekialdeko germaniar herrien godo herrien adarra. Bisigodoek 376. urtean Erromatar Inperioa inbaditu zuten eta erromatarrek Adrianopleko guduan garaitu zuten 378. urtean.
771ean bisigodoen gainbera hasi zen.

ERREINU GERMANIARREN AMAIERA

395

Erromatar inperioaren amaiera gogoratu: jasaten ari zen krisiari aurre egiteko, 395 urtean erromatar inperioa bi zatitan banatu zen . Honela mendebaldeko erromatar inperioa ( hiriburua Erroma) eta ekialdeko erromatar inperioa ( hiriburua Konstantinopla) bereiztu behar ditugu.
Mendebaldeko inperioa herri barbaroek inbaditu eta konkistatuko dute, Erreinu Germaniarrak ezarriz.
Aldiz, ekialdeko erromatar inperioak erdi aro osan iraungo du Bizantziar Inperioa izenarekin, 1453 urtearte.

BIZANTIAR GIZARTEA

395

Enperadorea:Podere absolutu bat zeukan:Politikoa, militarra eta erlijiosoa.
Patriarkako Konstantinopla.
Klero altua eta noblezia.
Merkatariak eta nekazariak.
Mirabeak eta esklaboak.
Latina aldatu dute Greko hizkuntza jartzeko.

ERLIJIOA BIZANTIAR

395

Erlijioskoak:Hasiera batean kristautasuna hedatu zuten eta eliza katolikarekin elkartuta egon ziren.Pixkanaka eliza Bizantziarra bere errituak izaten hasi zen eta honek bi elizen arteko borroka bat gerta zedila eragin zuen.1054.urtean gertatzen da patriarka batek zuzendutako eliza ortodoxo greziarrerako jatorria eman zuen ekialdeko zisma.

POLITIKA BIZANTIAR

395

Politika:Imperioa probintziatan zatituta zegoen>Thermas>Estratega batekin.
Emperadorea podere absolutua zeukan (Basilers).
Lehenengo dinastia gobernaria Teodosiana zen eta azkena Paleologoak ziren

ARTEA BIZANTIAR

395

Artea:Arkitektura:Marmola eta adreilu bezalako materialak erabiltzen ziren. Elementuak:Kupulak,arkuak,...
Mosaikoak:Elizak dekoratzeko erabiltzen ziren.
Ikonoak:Irudi sakratuak ziren.
Eliza famatuena Santa Sofia konstantinoplan da.

EKONOMIA BIZANTIAR

395

Ekonomikoak:Haien ekonomia nekazaritzan eta merkataritzan zentratua zegoen.
Konstatinoplako kokapena Europaren eta Asiaren arteko pasatze ate bat zen.
Luxuzko merkataritza zegoen:Seda eta espeziak.Bere itsasontziak Mediterraneo ostik nabigatzen zuten.
Moneda bat erabiltzen zuten:Bisanti de oro

NOLA SORTU ZEN BIZANTIAR INPERIOA?

Period: 395 to 1453

Erromatar inperioarekin banaketarekin sortu zen.
Teodosio 395.urtean egin zuen (Ekialdeko Erromatar Inperioa).
Kapitala Konstatinupla zen.
Constantin I. enperadorea egin zuen.
Bizanzioren kolonia greziar zaharraren gainean 830.urte kristo eta gero egin zuen.

KOKAPENAK : MENDEBALDEKO ERROMATAR INPERIOA

406

Herri germaniarrak ipar eta Europako erdialdeko eskualdeetan bizi ziren. Rhin eta Danubio ibaien bestaldean kokaturik zeuden, baina 406 urtean, Ipar eta Erdi Europako herri germaniarrak erromatar probintzietan bortizki sartu ziren.

BISIGODOA ISTORIA [ 1 ]

417

417an Bartzelona menperatu zuten eta Frantziako hegoaldean kokatu ziren.

TRIBU GERMANIARRAK

Period: 500 to 711

Herri germaniar edo germaniarrak izan ziren Inperio Erromatarraren iparraldean kokatutakoak, Germaniar bezala ezagututa. Tribu germaniar ezagunenak : godoak, frankoak, burgundiarrak , bandaloak eta sueboak dira. Erromatar Inperioa zenbait erresuma independetetan zatitu ziren V.mendetik VII.mendera. Galian frankoak ezarri ziren; Hispainan ,bisigodoak eta sueboak; Italian,ostrogodoak, eta gero lonbardiarrak; Britanian, angloak eta saxoiak...

BISIGODOAK ISTORIA [ 2 ]

507

507an Penintsulan kokatu ziren

JUSTINIANO I [ BIZANTIAR ]

527

Inperioaren distira handieneko epoka zen:politikoki,ekonomikoki,militarki eta kulturalki.Justiniano kode deitua lantzen du.Lege erromatar zaharrak zeukaten liburuak eta sartutako beste lege berri batzuk ziren.Gaur egun herri batzuetako legeak jatorri hauetan oinarrituta daude.
Adibidez:``Pertsona bat errugabea da kontrakoa frogatua arte.´´
Aroa inperioaren urreko 1a kontuan hartu zen.
(527-565)

BISIGODO ISTORIA [ 3 ]

569

569an Hispania bisigodoak bateratu zuten

BISIGODO ERLIJIOA

589

589an Erlijioa bateratu zuten

ISLAMAREN LEGEA

622

Sharia:Alaren nahiaren adierazpena da. Eta fededunek Itsu itsuan makurtu Behar dute haren esanetara.
Gizonaren alderdi guztiez arduratzen da:giza harremanez,gizarteko arazoez,moralaz eta jainkoarekiko gizonak dituen obligazioez.
EGUTEGIA:
Egutegi islamikoa ”Hegiran”-Ekin hasten da.
Mahomak mekatik medinara emigratzen du.
622. Urtean izango litzateke egutegi gregorianoan.
JAIAK:
Eid al Fitr
Ramadanaren bukaera
ozpakizuna
Eid al Adha
Leialtsunaren adierazpena.

SORRERA ISLAMA

622

Mahomak Arabian VII.mendean sortutako erlijioa.
Monoteismoa eta erlijio praktika zehatz batzuk oinarri ditu.
Jarratzaileak Musulmanak.1000-1200 milioi musulman inguru daude.
Asia eta afrikako lurralde askotan islama da nagusia. KORAN
Koran liburu sakratua,arabiarrez jainkoak mahomari egindako adierazpena.
OSAGARRIA:SUNNAH.

JAINKOA ISLAMA

622

JAINKOA-ALA-jokaeraren oinarria.
Jainkoaren nahia bete behar dute.jainkoa goraipatzen dute.
Mahoma azken profeta eta garrntsitzuena.
Munduaren amaieran,epaiketa-zintzoak zerura,Fede gabela infernura.
Ekintza eta sinesmea elkarren osagarria da.
HAIEN DEBEKATUAK

Alkohola
Zerrikiak
Jokoak
Lukurreria
Iruzurra
Gaizkiesatea
Gizaki bizien irudiak egitea

ISLAMA INPERIOA

Period: 622 to 725

Islama mahoma profetak ArabianVII. mendean Sortutako erlijioa da.Kronologikoki erlijio abrahamikoetan hirugarrena da,judaismoaren eta kristautasunaren ondotik, eta elementu asko Jaso zituen bere aurretiko bi erlijio horietatik.

ISLAMA LIBURUA

644

Islamaren liburu Sakratua korana da, hórrek Errezitazioa esan nahi du:Bertan Mahomak jainkoarengandik jasotako errebelazioa azaltzen da.Hasieran, profeta hil eta hero,errebelazioa ahoz aho igortzen zen idatzi gabe eta hortik liburuaren izena.
Islama praktikatzen duen pertsonari musulman esaten zaio eta euren templuak meskitak dirá.
644-656

kristautasun erresuma

Period: 711 to 1512

Kristautasuna munduko erlijio zaharrenetako bat da, “erlijio handitzat” hartuko diren bakarretako bat izanez. Gaur egun, bi mila milioi jarraitzailerekin inguru, kontua da mundu luzapen guztiko fededunetako kopururik zaharrena, katoliko, protestante eta ortodoxo nahasten duenez gero.

INPERIO KAROLINGIOA

Period: 732 to 870

1-Jauregiko maiordomoen esku zegoen boterea
2-Famatuena Karlos Martel izan zen.Musunmanak garaitu suelako poitiereskoguduan
3-751 urtean Pepin Laburrak azken monarka frankoa tronutik kendu

INPERIO KAROLINGIOA

768

1-768an Pepin Laburraren seme Karlomagnoa bihurtu zen errege.
2-Karlomagnok saxoiak menderatu zituen (Italiako Lombardiar Erresuma eta Iberiar penintsula lurralde batzuk konkistatu zuen.
3-Konderriak hiri batean lurraldearekin bat zetozen normalean kondeek gobernatzen zituzten .
4-Markak mugako lurraldeak zire,eta armadak zituzten.Armada goriek markesen agindupean egoten ziren.

KRISTAUTASUN ERRESUMA MAPA

790

hau mapa bat da non ikusten da kristauen konquista iberiar penintsula eta hori gertatu zen 790 urtetik 1512 urtera

INPERIO KAROLINGIOREN BANAKETA

843

Monarka franko bat hiltzen zenean haren ordorengoen artean banatzen zen erresuma.Gero ohitura hori eutsi zen.
Karlosmagno hil zenean bakarrik zeukan seme bat, Luis Errukitsua.Semea hil zenean Karlos Burusoilak mendebaldeko zatia jaso zuen eta Luis Germaniarrak ekialdeko zatia. Lotariok bere anaien lurraldeen arteko lurraldea hartu zuen.

INPERIO KAROLINGIOAREN BANAKETA 2

843

843an Verdungo Ituna sinatu zen, inperioaren banaketa onartzeko.
870an, Lotario hil zenean, bere lurraldea veste bi erresumen artean banatu zen. (Frantziako eta Germaniako Inperioak sortu ziren.)

EKARPEN KULTURALA BIZANTIAR

1453

Ekarpen kulturalak
Kultura klasikoa babestea liburutegian
Zuzenbide erromatarren bilduma
Estilo arkitektoniko berriak
Meditarreonoko merkataritzaren bulkada