-
624 BCE
Tales
Miletoko Tales filosofo, matematikari, geometrikari, fisikari eta legegile greziarra izan zen. Mileton bizi eta hil zen, joniar kostaldeko polis greziarrean. Aristotelesek Miletoko eskolaren abiarazletzat izendatu zuen. Bere kosmologiari zegokionez, esaten zuen, lurra ur gainean zegoela, disko baten antzera flotatzen. "Dena da ura" baieztapena egozten zaio, Talesek ura errealitatearen jatorria zela, gauza guztien printzipioa zela, edo gauza guztiak urez osatuta zeudela esaten zuen. -
Period: 624 BCE to 4 BCE
Antzinaroa
-
569 BCE
Pitagoras
Pitagoras filosofo eta matematikari greziarra izan zen. Lagungarria izan zen matematika helenikoa, geometria eta aritmetika, eta deribatuak aurreratzeko.
Pitagorasek bere izena daraman teorema formulatu zuen, zeinaren arabera katetoen karratuaren batura hipotenusaren karratuaren berdina den.
Kondairak dioenez, Pitagorasek konturatu zen musikan bazirela zenbakiak eta proportzioak, sutegi baten mailuketaren tonu desberdinak entzun zituenean, mailuaren tamainaren arabera. -
535 BCE
Heraklito
Heraklito, filosofo greziar presokratikoa izan zen, Efesokoa, Jonia hirikoa. Bere bizitzaren informazio gehiena Diogenes Laercioren bidez iristen zaigu.
«Dena doa, gara eta ez gara», Heraklitoren oinarrizko leloa zen. «Iluna» deitzen zioten. Heraklitok uste zuen munduak etengabeko jaiotza- eta suntsipen-prozesu bat bizi duela, eta ezin zaiola ihes egin. -
530 BCE
Parmenides
Parmenides Eleakoa greziar filosofoa izan zen. K.a. 530 bitartean jaio zen.
Parmenidesek lan bakarra idatzi zuen: poema filosofiko bat bertso epikoan, eta hortik beste autore batzuen aipuetan gordetako pasarte batzuk baino ez zaizkigu iritsi.
Parmenidesek dio natura ezin dela kontrakoen arteko aurkakotza izan, unibertsoak nahitaez izan behar baitu Izatez beteriko etengabe bat. -
485 BCE
Protagoras
Protagoras Abderakoa sofista greko bat izan zen. Aditu miretsia erretorikan, greziar munduan zehar ibiltzen zena, hitzen erabilera egokiari buruz zuen ezagutzagatik tarifa altuak kobratuz. Protagorasen teoria erlatibistaren arabera, ez dago egia absoluturik, dena testuinguruak, denborak eta gertaera bakoitza gertatzen den lekuak baldintzatzen dutelako. -
470 BCE
Sokrates
Sokrates filosofo greziar klasiko bat izan zen, mendebaldeko filosofiako nahiz filosofia unibertsaleko handienetakotzat hartua. Platonen maisua izan zen, eta Aristoteles izan zen bere diszipulua, hiru hauek izanik Antzinako Greziako filosofiaren funtsezko ordezkariak. Sokratesek mendebaldeko filosofiari egin dion ekarpenik garrantzitsuena bere argudiatze-teknika izan da. -
428 BCE
Platon
Platon, filosofo greziar bat izan zen, Sokratesen jarraitzailea eta Aristotelesen maisua. Atenaseko Akademia sortu zuen, 900 urte baino gehiagoan zehar jarraituko zuen erakundea, Aristoteles Estagiratik filosofia ikastera joango zena.
Platon idealismo objektiboaren sistema filosofikoaren sortzailea da -
384 BCE
Aristoteles
Aristoteles Antzinako Greziako iparraldean dagoen Estagira hirian jaiotako filosofo, politikari eta zientzialaria izan zen. Platonekin batera, mendebaldeko filosofiaren aitatzat hartzen zaio.
Platonismoa ez bezala, Aristotelesek filosofia bat garatu zuen non esperientzia ezagutzaren iturri den. -
341 BCE
Epikuro
Epikuro, Samosko Epikuroa izenez ere ezaguna, filosofo greziarra izan zen, bere izena daraman eskolaren sortzailea. Bere doktrinaren alderdirik nabarmenenak hedonismo arrazionala eta atomismoa dira.
Epikurok zehazten du bizitza zoriontsu baten gakoa dela ahalik eta plazer gehien metatzea mina ahalik eta gehien murrizten dugun bitartean. -
4 BCE
Seneka
Seneka filosofo, politikari, hizlari eta idazle erromatarra izan zen, izaera moraleko bere lanengatik ezaguna.
"Zoriontsu izateko, norberaren grinekin gerran eta besteenekin bakean bizi behar da." -
354
Austin Hiponakoa
Agustin Hiponakoa, San Agustin izenez ere ezaguna, idazle, teologo eta filosofo kristaua izan zen. Bihurtu ondoren, Afrikako iparraldean dagoen Hiponako apezpikua izan zen, eta manikeoen, donatisten eta pelagianismoaren heresien aurkako hainbat borroka zuzendu zituen. -
Period: 354 to 1285
Erdi Aroa
-
1225
Tomas Akinokoa
Predikarien Ordenako abade, fraide, teologo eta filosofo katolikoa izan zen Akinoko Santo Tomas, irakaskuntza eskolastikoaren ordezkari nagusitzat eta teologia sistematikoaren figura handienetakotzat jotzen da.
- Jainkoa existitzen dela frogatzeko Aquinok ezartzen zuen ideia nagusia zen Jainkoa, ikusezina eta infinitua den arren, bere efektuen bidez froga daitekeela, eta efektu horiek bai direla ikusgarriak eta finituak. -
1285
Gilen Ockham
Guilen Ockham filosofo, logiko, teologo eta fraide frantziskotar ingelesa izan zen, ordezkaririk nabarmenena izateagatik ezaguna. Gilen Ockham-en ustez, benetan beharrezkoa den entitate bakarra Jainkoa da; gainerako guztia kontingentea da. -
1478
Tomas Moro
Tomas Moro pentsalari, teologo, politikari, humanista eta idazle ingelesa izan zen.
Bere obrarik garrantzitsuena, ezaguna dena, honako hau da: "Utopia" (1516), fikziozko uharte bateko bizitzari buruzko satira politikoa. -
Period: 1478 to
Aro Modernoa
-
1561
Francis Bacon
Francis Bacon, Verulamiumeko lehen baroia, Saint Albanseko lehen bizkondea eta Ingalaterrako kantzilerra, filosofo, politikari, abokatu eta idazle ingeles ospetsua izan zen, enpirismo filosofiko eta zientifikoaren aita. -
Hobbes
Thomas Hobbes filosofo ingelesa izan zen, filosofia politiko modernoaren sortzaileetako bat. Hobbesek planteatzen du gizakiak anarkian eta gerran erori gabe elkarrekin bizi ahal izateko, estatu indartsu eta autoritario bat beharrezkoa dela. -
Descartes
René Descartes filosofo, matematikari eta fisikari frantzesa izan zen, geometria analitikoaren eta filosofia modernoaren aitatzat hartua, eta iraultza zientifikoaren atarian argi propioa zuen protagonistetako bat. -
Locke
John Locke filosofo eta mediku ingelesa izan zen, enpirismo ingelesaren pentsalari garrantzitsuenetakotzat jotzen dena eta «liberalismo klasikoaren aita» bezala ezagutzen dena. -
Spinoza
Baruch Spinoza jatorri hispaniar-portugaldarreko filosofo nederlandarra izan zen. Spinozak uste zuen gauzen ezagutza egokia haien lehen kausen bidez dela. -
Leibniz
Gottfried Wilhelm Leibniz Alemaniako politikaria, filosofoa, matematikaria, logikoa, teologoa, legelaria, liburuzaina eta politikaria izan zen. Leibnizek dio giza pentsamendua zeinuen bidez bitartekotzen dela ezinbestean. -
Berkeley
Berkeley eragin handiko irlandar filosofoa izan zen, eta bere lorpen nagusia idealismo subjektiboa edo inmaterialismoa izeneko filosofia garatzea izan zen.
1710ean giza ezagutzaren printzipioei buruzko Ituna argitaratu zuen eta 1713an Hylas eta Philonusen arteko Hiru Elkarrizketak, non bere sistema filosofikoa garatu zuen. -
Montesquieu
Montesquieu filosofo eta legelari frantsesa izan zen, eta Ilustrazioan, mugimendu intelektual eta kulturalaren testuinguruan, garatzen da bere obra. -
Hume
David Hume filosofo, historialari, ekonomialari eta saiakeragile eskoziarra izan zen. Mendebaldeko filosofiako eta Eskoziako Ilustrazioko figura garrantzitsuenetako bat da. Enpirismoan, eszeptizismoan eta naturalismoan eragin handia duen sistema filosofikoagatik da ezaguna. -
Rousseau
Rousseau idazlea, pedagogoa, filosofoa, musikaria, botanikaria eta naturalista izan zen aldi berean, eta ilustratu gisa definitu bazuten ere, kontraesan sakonak aurkeztu zituen, Ilustrazioaren ordezkari nagusiengandik bereizi zutenak. -
Kant
Immanuel Kant Ilustrazioaren filosofo eta zientzialari prusiarra izan zen, kritizismoaren lehen ordezkaria eta idealismo alemaniarraren aitzindaria. Europa modernoaren eta filosofia unibertsalaren pentsalari eraginkorrenetakotzat hartzen da. -
Hegel
Georg Wilhelm Friedrich Hegel alemaniar idealismoaren filosofoa izan zen, Modernitatearen azken filosofoa.
"Hiru kartesiar handi"-etatik hirugarrena da, Edmand eta Imseruel-en atzetik . -
Marx
Karl Heinrich Marx filosofo, ekonomialari, soziologo, kazetari, intelektual eta politikari komunista alemaniarra izan zen, jatorri judukoa. Marxismoaren sortzailea izan zen. -
Period: to
Aro Garaikidea
-
Nietzesche
Friedrich Wilhelm Nietzsche filosofo, poeta, musikari eta filologo alemaniarra izan zen. Mendebaldeko filosofiaren filosoforik garrantzitsuenetakotzat jotzen da eta bere lanak eragin handia izan du bai historian bai mendebaldeko kulturan. -
Freud
Sigmund Freud mediku neurologo austriarra izan zen, psikoanalisiaren aita, eta XX. mendeko irudi intelektual handienetako bat. -
Husserl
Edmund Gustav Albrecht Husserl filosofo eta matematikari alemaniarra izan zen. Franz Brentano eta Carl Stumpf-en dizipulua, fenomenologia transzendentalaren sortzailea eta, haren bidez, mugimendu fenomenologikoaren sortzailea. (XX. mendeko mugimendu filosofiko eraginkorrenetako bat.) -
Russell
Bertrand Arthur William Russell filosofo, matematikari, logiko eta idazle britainiarra izan zen, Literaturako Nobel Saria irabazi zuena. Russelleko hirugarren kondea Erresuma Batuko familia aristokratiko garrantzitsuenetako batekoa zen. -
Wittgenstein
Ludwig Wittgenstein filosofo, matematikari, hizkuntzalari eta logiko austriarra izan zen.
Bertrand Russell-en ikaslea izan zen Cambridgeko Unibertsitateko Trinity Colleg-en, eta han irakasle izatera iritsi zen. -
Heidegger
Martin Heidegger filosofo alemaniarra izan zen. XX. mendeko pentsalari eta filosofo alemaniar garrantzitsuentzat hartzen da. -
Karl Popper
Karl Raimund Popper filosofo eta irakasle austriarra izan zen, britainiar nazionalizatua, falsazionismoa eta bere faltsukeriaren teoriengatik eta mugaketaren irizpideagatik ospetsua da.
XX. mendeko zientziaren filosofo garrantzitsuenetakotzat hartzen da. -
Jean-Paul Sartre
Jean-Paul Sartre filosofo, idazle, eleberrigile, antzerkigile, aktibista politiko, biografo eta literatura kritikari frantsesa izan zen, existentzialismo, postmodernismo eta marxismo humanistaren erakuslea. -
Hanna Arendt
Hannah Arendt alemaniar idazle eta teoriko politikoa izan zen, geroago AEBn nazionalizatu zena, judutar erlijiokoa, eta XX. mendeko filosofo eraginkorrenetakotzat har daiteke. -
Levi-strauss
Claude Lévi-Strauss antropologo, filosofo eta etnologo frantsesa izan zen, XX. mendearen bigarren erdialdean bere diziplinako figura handienetako bat. Ikuspegi estrukturalista gizarte-zientzietan sartzean, antropologia estrukturalaren sortzailea izan zen. -
Simone de Beauvoir
Simone de Beauvoir filosofo, irakasle, idazle eta aktibista feminista frantsesa izan zen. Gai politiko, sozial eta filosofikoei buruzko eleberriak, saiakerak, biografiak eta monografiak idatzi zituen. -
Foucault
Paul-Michel Foucault filosofo, historialari, soziologo eta psikologo frantsesa izan zen. Frantziako eta AEBetako hainbat unibertsitatetan irakasle izan zen, eta Collège de France-n pentsamendu sistemen historian katedraduna. -
Habermas
Jürgen Habermas filosofo eta soziologo alemaniarra da, filosofia politikoan, etikan eta zuzenbidearen teorian eta hizkuntzaren filosofian egindako lanengatik ezaguna.