ANTZINAROA

Tigis eta Eúfrates ibaiak

6000 BCE

Tigris eta Eúfrates ibaiak, dauden hurbileko herrialde batean, gizateriaren lehen kultura garatzen hasi zuten.

Ibaien ertzetako taldeak

6000 BCE

giza taldeak ibaien ertzetako lurrak lantzen hasi ziren.

Nilo Bailaran

5000 BCE

Afrikako lautadetatik zetorren giza taldeak Nilo Bailaran lurra lantzen eta abereak hezten hasi ziren.

Greziako lehenengo kolonizazioa

5000 BCE

Greziako lehenengo kolonizazioa gertatu zen eta mugak modifikau egin ziren

Egipto Gora eta Egipto Behera

Period: 5000 BCE to 3100 BCE

Afrikako Erdialdeko lautadetatik zetorren giza talde batek Nilo bailaran lurra lantzen eta abereak hezten hasi ziren eta herri txikiak eraikitzen hasi ziren. Herri horiek, pixkana-pixkana, elkartu egin ziren eta herri handiagoak sortu zituzten. Bi erresuma sortu ziren orduan, Egipto Gora hegoaldean, eta Egipto Beherea, iparraldean, eta etengabe borrokan ibili ziren, hegoaldeko Nermer erregeak Egipto behera konkistatu eta bereganatu zuen arte.

Gizon bizardun baten estatutxoa

3300 BCE

Gizon estatua hau so litekeena, da errege-apaiz batena izatea eta kareharriz egina dago

Egipto

Period: 3100 BCE to 100 BCE

Menes edo Nermer erregeak Egipto behera konkistatu eta bereganatu zuen. Bailara inguruko basamortuek muga naturalak osatzen zituten eta horregatik oso zaila zen hortik inbasioren bat heltzea.

Egiptoko kultura

Period: 3100 BCE to 6100 BCE

Bailara inguruko basamortuek muga naturalak osatzen zitzten eta, horregatik, nahiko zaila zen hortik inbasioren bat iristea. Horrela, Egiptoko kulturak 3.000 urtez iraun zuen ia aldaketarik gabe.

Zibilizazio minoikoa

3000 BCE

Lehenengo aldaketa K.a. 2000 urte inguruan gertatu zen. Ordu arte, Minoiko zibilizazio aldiaren lehenengo zortzi mendeetan zehar. Itsas merkataritzari esker Egiptorekin harremanetan egon ziren. K.a. 2000. urte inguruan. Kretarrek idazteko sistema bat eta hirien zibilizazio bat sortu eta antolatu zuten,

Zibilizazio minoikoa

Period: 3000 BCE to 1200 BCE

Zibilizazio minoikoa Brontze Aroko kultura aurre-helenistiko bat da, Kretan K.a. 3000 eta 1200 urteen artekoa.

Herrien arteko trukeak

Period: 2800 BCE to 1100 BCE

Trukeak egiten ziren herrien artean

Indo bailaren zibilizazioa

Period: 2500 BCE to 1700 BCE

Indo Bailaren zibilizazioak, gaur egungo Pakistanen garatu zen eta goreneko unea lortu zuen. Indo lautada emankorretan lortzen zituzten uztak izan ziren bere oparotasunaren oinarri.

Umma herriko printzea

2380 BCE

Lugalzagesik, Umma herriko printzeak, Ur, Uruk, Larsa eta Lagash herrien boterea hartu zuen, eta Sumer herrialdea lehen aldiz batzea lortu zuen.

Sargon erregea

2370 BCE

Akad herriko Sargon erregeak, inguruko herriak konkistatu eta batu zituen, eta Mesopotamian lehenengo inperioa hedatu zuen.

Sarogn I erregetza

Period: 2355 BCE to 2279 BCE

Sargon I Handiaren erregetzan, hiri-estatu sumertarrak batuta geratu ziren eta horrela sortu zen historiako lehen inperioa, Akaden Inperioa; zituen lurraldeak Mediterraneoa eta Turkiaraino hedatu ziren.

Akad inperioa

Period: 2254 BCE to 2218 BCE

Akaden inperioaren goieneko unea Naram erregetzan lortu zen, baina, hura hil eta gero, barruko arazo batzuek amorrita eta lullubi herrien presioek, inperioaren gainbehera bizkortu zuten

Ur-Namu III

2120 BCE

Ur-Namu III.ak Ur dinastia sortu zuen, eta garai horretan lehenengo zigurata eraiki zen.

Mariko gobernadorearen estatua

Period: 2100 BCE to 2000 BCE

Mariko gobernadorea izan zen Puzur Ishtar-en estatua

Barneko matxinadak

1700 BCE

Barneko matxinadek Inperio Zaharraren suntsiketa ekarri zuten. Horren ondorioz, ezegonkortasuna nabarmena izan zen; ondoren, Erdiko Inperioa sortu zen dinastiatik. Garai hartan ureztatzeko lan handiak egin ziren. Hicso Asiako herriaren inbasioarekin batera.

Hammurabi

1700 BCE

Mesopotamiarrek kodeetan biltzen zituzten legeak. Haien bizimodua gobernatzeko erabiltzen zituzten kodeak. Guztietatik ezagunena Hammurabiren kodea da. Hammurabi Babiloniako erregea izan zen.

Egeo itsasoko jauregiak

1700 BCE

Kretako lehenengo jauregi handiak Knossosen, Feston, Malian eta Zakronen eraiki ziren. Gune horiek are luxu handiagoz berreraiki zituzten K.a. 1700 urtean, Egeo inguru hartan nagusi zen zibilizazio indartsu.

Hammurabiren kodea

1692 BCE

Hammurabi kodea, aurkitu diren lege multzoetariko bat da.

Santorini sumendiak lehertu egin du

1600 BCE

K.a. 1600. urtean, jarduera sismikoak uharteko etxe asko suntsitu zituen eta gero lurrikara bat egon zen. Hasieran bakarrik lurrikara zegoen baina gero sumendiak lehertu egin zuen.

Rhyton edontzia

1550 BCE

Zilarrezko rhyton edontzia, urrezko adarrekin, K.a. XVI. mendekoa da

Bolizko hiru jainkosak

1550 BCE

Mizenasko bolizko hiru jainkosak (K.a. 1550-1400 ingurukoak dira)

Vafioko urrezkko edontziak

1500 BCE

metalezko eta bolizko lanak, Vafioko urrezko edontziak dira adibidez K.a. 1500 ingurukoak

MO aroaren hasiera

1400 BCE

MO aroaren( 1400k.a- 1150k.a) hasieran Kretako zati handiena hondatuta gertatu zen, eta hango biztanleek ihes egin zuten. Gaur egun badira gauza berriak jakin ahal izateko zein izan zen hondamen haren kausa

Zibilizaio mizenastarra

1100 BCE

k.a 1100. urtean inguru, mizenastar zibilizazioa amaitu zen. Antzinateko greziarrek haiek hau azaltzen zuten beste polis batzuei. Garai hau doriarren, inbasioarengatik amaitu zen

Brontze aroa amaitu

Period: 1100 BCE to 1000 BCE

Brontze aroa amaitu egin zen

Polisak

900 BCE

herri batez eta zenbait herrixka, zelai eta basoz osatutako estatu txikiak sortzen hasi ziren; polis izena eman zitzaien.

Garai arkaikoa

Period: 900 BCE to 480 BCE

Garai bat izan zen.
Zibilizazio mizenikoa desagertu gero polis izeneko estatuak sortu eta hopolitak egon polis izeneko estatuak defendatzeko
Akropolia herriko lekurik altuena
Janari faltagatik beste lurralde batzuen bila joaten ziren, beti itsasoaren ondoan eta horrek aurrerapen handiak ekarri zituen nabegazioan
Metropolietatik ( hirietatik) polis berri aske bat ateratzen zen
Herri gehienek nekazaritza eta merkataritza zituzten bizibide

Erromaren sorrera

753 BCE

Erroma sortu zen Monarkiarekin batera. Monarkia honetan datza: errege bat dagoenean da eta haien semea bihutzen da gero erregea eta horrela denbora guztian. Kasu gutxietan monarka talde hautatu batek aukeratua izaten da. Monarka batek agindutako estatuari monarkia edo erreinu deitzen zaio.

Monarkia

Period: 753 BCE to 509 BCE

Agora

600 BCE

Agora plaza bat zen. Polisaren erdian egoten zen eta hor nekazariek eta abeltzainek haien produktuak saltzen zituzten

Errepublikaren hasiera

509 BCE

Errepublikaren hasiera monarkia amaitu ondoren sortu zen. k.a 133 Grakoren errebolta geratu zen.

Errepublika

Period: 509 BCE to 27 BCE

Mediar Gerraren hasiera

500 BCE

Asia Txikian, gaur egungo Turkian, kokatuta zeuden polis helenikoak Persiarren menpe egon ziren. Horietako batzuk altxatu egin ziren, eta laguntza eskatu zieten gainerakoei, baita Atenasek eta beste polis ados egon ziren. Hori izan zen, Mediar gerren hasiera

Garai klasikoa

500 BCE

Garai honetan, Persiarrak Hélade inbaditzera joan ziren. Héladeko polis asko batu ziren eta Delosko liga sortu zuten. Liga horrek gerra asko irabazi zituen. Atenasek hegemonia lortu zuen eta lortutako altxor guztiak Atenasera eraman zituen. Hori ez zitzaien Delosko Ligakoei gustatu eta Delosko ligatik atera ziren. Banatu egin ziren eta momentu txar hori aprobetzatuz Filiporen armada Hélade inbaditzera joan zen. Atenas gabe, polisek, Peloponesoko liga sortu zuten

Akropolia

500 BCE

Urte honetan, Akropolia sortu zuten. Akropolia poliseko lekurik altuenean egiten zen eta norbait inbaditzera bazetorren hortik ikusi zezaketen

Garai klasikoa

Period: 500 BCE to 300 BCE

Garai bat izan zen.
k.a. 500. urtan Txina txikian zuden polisak persiarren menpe egon ziren. Horrek mediar gerrari hasiera heman zion. Dariok gainontzeko polisak menpean hartu zituen
Greziar herriak batu egin ziren Deloseko liga sortzen eta imperio persiarrari aurre egin zieten
Greziar herri horietan Atenasesk hegemonia lortu zuen
Polisak Deloseko ligatik alde egin nahi izan zuten baina Atenasek ez zien utzi
Espartak, Peloponesoko Liga osatu zuen beste herri batzuekin

Greziaren garai klasikoa

Period: 500 BCE to 323 BCE

Greziak etapa berria hasten du eta garai hori garai klasikoa izan zen

Greziaren inbasio persa

490 BCE

Greziak lehenengo inbasio Persa sufritu zuen

Aspasia

Period: 470 BCE to 400 BCE

Aspasia Mileton jaio zen eta emakumerik harrigarriena izan zen Grezian. Aspasiak hezkuntza oso ona euki zuen eta hori ez zen oso normala garai horretan. Periclesekin maitemindu zen baina Pericles Atenaseko gobernadorea zenez hiritarrek ez zuten ondo ikusten eta pertsona txar bezala hartu zuten

Pericles jaio

440 BCE

Pericles jaio zen urtea da

Platon

416 BCE

Kataklismoa gertatu eta 1.200 urtera, Platonek Atlantis deskribatu zuen, zientzialariek uste dute, antzinako minoiko zibilizazioan oinarritzen den istorio bat izan zela.

Atenas hegemonia

Period: 401 BCE to 500 BCE

Hegemonia zuen egeo itsasoan. Aberastasuna eta industria hazi ziren eta filosofian, literaturan eta artean talentuak agertu ziren. Atenaseko hrritarrak harro zeuden

Alexandro Handia eta Ptolomeok

Period: 332 BCE to 32 BCE

Asiriar edota persiarren inbasioa jasan ondoren, Greziak Egipto konkistatu zuen. Alexandro Handia hil eta gero, erregea Ptolomeo izan zen. Erromatarrek bere inperioko probintzia bihurtu arte, 300 urtez gobernatuko zuena. Garai hartan, Greziarrek konkistatu zuten Egipto eta grekoa izan zen hizkuntza ofiziala, baina Egiptoko kultura errespetatu zuten, eta horri esker biziraun zuen.

Garai helenistikoa

Period: 300 BCE to 140 BCE

Garai bat izan zen. Garai klasikoko ondorengoa.
Atzerritarrak zirenak heleniarrak deitzen ziren
Filipo II. aren erregaldian, greziar kultura ondo ezagutzen zuenez armada bat sortu zuen eta helenezazioa bultzatu zuen
Alexandro Handiak, Asiarako espedizio handi bat antolatu zuen, eta Persiarren aurkako borroketan irabazi egin zuen behin baino gehiagotan; inperio horretako lurralde guztiak hartu zituen menpean: Asia Txikia, Siria, Mesopotamia, Egipto eta Persia.

Rosetta harria

196 BCE

Rosetta harria topatu zuten

Imperioaren hasiera

27 BCE

Monarkia eta errepublika ondoren, imperioa sortu zen Erroman

Imperioa

Period: 27 BCE to 476

Kristo

1 CE

Erromatarrak politeistak ziren eta judutarrak monoteistak ziren eta pertsona guztiak onak izan behar ginela ezaten zuten. Jesukristo bere mezua banatzen hasi zen eta erromatarrei ez zitzaien gustatu bere filosofia orduan judutarrak eta erromatarrak kristauen kontra joan ziren. k.o 313 konstantino enperadoreak tolerantzia erlijiosoa eman zion eta gero teodosio enperadoreak erlijio ofizial bihurtu zuen kristautasuna

Erromatarren krisia

212

Errepublika eta gero erromatar imperioan krisia egon zen. Krisi barruan 212 karakalaren ediktua eta 395 krisia amaitzen eta mendebaldeko imperioa hastean, imperioaren zatiketa gertatu zen

Milango Ediktua

313

Konstantino emperadoreak, kristautasuna praktikatzeko baimena eman zuen eta kristau bihurtu zen

Tolerantzia erlijiosoa

313

Konstantino enperadoreak tolerantzia erlijiosoa aldarrikatu zuen.

Therako leherketa

1883

Javako itsasoko Krakatoa uhartean Therako leherketa Krakatoakoa baino lau aldiz handiagoa izan zen. Errautsezko hodei handi bat zabaldu zuen eta bolada luze baterako agortu zituen soroak. Tsunami izugarri hark Kretako iparraldeko kostalde guztia suntsitu zuen, bai eta iparraldeko portuetan gerizatutako ontzi guztiak ere. Sumendiko galdara lehertu aurretik izan ziren lurrikarek jauregiak suntsitu zituzten.