KLASIZISMOA ETA ILUSTRAZIOA

Ingalaterra eta Eskoziaren batasuna

1707

1603an, Jacobo VI.a errege eskoziarrak Ingalaterrako koroa eskuratu zuen, bakar batean elkartuz. Horren ondoren, 1707an parlamentuak Batasun Aktarekin batu ziren.

Utrech-eko ituna

1713

Utrechteko Ituna 1713 eta 1715 urteen artean Espainiako Ondorengotza Gerran, Utrecht hirian eta Alemaniako Rastatt hirian sinatutako itunen multzoa da. Bake-ituna bat da. Britainia Handia Gibraltar eta Menorcarekin geratu zen,eta Eskozia Berria, Ternuako lurraldea. Era berean, Portugal eta Espania esklabo beltzen trafikorako eskubidea lortu zuten.

Felipe V.ak Espainiako Erret Akademiaren sorrera baimendu

1714

Felipe V.a erregeak, El Pardo jauregian, Akademia ofizialki sortzeko zedula eman zuen. Bere helburua «gaztelaniaren ahotsak eta hitzak bere propietate, dotoretasun eta garbitasun handienean finkatzea» izan zen.

Frantziako Luis XIV hil zen

1715

Luis XIV hirurogeita hamazazpigarren urtebetetzea baino egun batzuk lehenago hil zen, hirurogeita hamabi urteko erregealdiaren ondoren. Luis XIV.ak isilean jasan zituen urte luzez hemorroideak. Bersalarien jauregian hil zen.

Robinson Crusoe

1719

-Egilea: D.Defoe
-Pertsonaiak: Friday, Robinson Crusoe, Xury, Portugalgo Kapitaina, El Español
Protagonistaren fikziozko autobiografia bat da, 28 urte uharte batean igarotzen dituen naufrago ingelesa.
-Historiaren irakaspena da: gogor lan egin, Jainkoarengan konfiantza izan eta besteen gaineko nagusitasuna izango duzu.

Gutun Pertsiarrak

1721

-Egilea:Montesquieu
-Generoak: Nobela epistolarra
-Jatorrizko hizkuntza: frantsesa
Fabula lau ekitalditan garatzen da, eta horietan hiru gobernu-modu errepasatzen dira:
Lehengo ekitaldian: erregeren hilketarekin amaitzen da
Bigarren ekitaldian: anarkia-egoera batean gertatzen da
Hirugarren ekitaldian: demokrazia patriarkala da

Moll Flanders

1722

Egilea:D.Defoe
Generoa: Nobela
Pertsonaiak: Moll 's Mother, The Plantation Owner, The Drape.
Moll Flanders oso eleberri ezaguna izan zen bere garaian, eta Defoeren ospea handitu egin zen hari esker. Defoek kazetaritza lan egin ondoren idatzi zuen lan hau.

Gulliver-en bidaiak

1726

Egilea: Jonathan Swift
Generoak: Satira, Fikzioa
Gulliverren bidaiak Jonathan Swift idazle eta kleriko irlandarraren prosazko satira bat da, "Bidaia-kontakizunen" azpigenero literarioari burla egiten diona.

Filosofia gutunak

1734

Egilea: Voltaire
Generoa: Saiakerak
Jatorrizko hizkuntza: frantsesa
Gaia: filosofia
Gutun ingelesak Voltairek idatzitako hainbat saiakera dira, 1726 eta 1729 bitartean Ingalaterran bizi izandako esperientzietan oinarrituak.

Legeen izpiritua

1748

Egilea:Montesquieu Charles Louis filosofoa 1748an argitaratutako teoria politiko eta zuzenbide konparatuko tratatu bat da. Botere betearazlearen, botere legegilearen eta botere judizialaren kontzeptuez hitz egiten du, baina, batez ere, hiruren arteko harremanaz.

Entziklopediaren lehen alea

1751

Diderot eta D 'Alembertek 1751 eta 1772 artean Parisen argitaratutako Entziklopediaren lehen edizioaren helburua XVIII. mendeko Europan zebilen jakintza izugarria sistematizatzea izan zen, ordenamendu alfabetiko bati jarraituz.

Luis XV.aren mendea

1751

Egilea:Voltuire
Luis XIV.aren mendea Voltaire filosofo, historialari eta poeta frantsesak 1751. urtean idatzitako literatur lana da. Eliza katolikoak bere Debekatutako Liburuen Indizean sartu zuen.

Karlos III. Espainiako errege

1759

Madrilen jaio eta hil zen (1716-1788). Espainiako erregea 1759ko abenduaren 9tik 1788ko abenduaren 14ra. Felipe V eta Isabel Farnesiren semea izan zen. Karlos III.aren erregealdian eraikin publiko eta dekorazio-monumentu ugari eraiki ziren. Kaleen trazadura modernizatu zen, harriztatzea eta argiak sartu ziren, eta udaltzaingoa sortu zen.

Filosofia osagaiak

1759

Egilea: D'Alembert
Filosofian, D 'Alembert sentsualismoaren aldekoa zen, eta sortzetiko ideien teoria kartesiarraren etsaia.
D 'Alembert-en arabera, pentsamendua ez da materiaren propietate bat, ez dago horren menpe arimaren existentzia.
Bere grina nagusia matematika izan zen, ia modu autodidaktan ikasia.

Kandido

1759

Egilea:Voltaire
Generoa: Nobela
Hizkuntza: frantsesa
Candido, ipuin filosofikoa da. Voltairek ez zuen inoiz argi eta garbi onartu eleberri onetako egilea zela, Monsieur le docteur Ralph sinatuta dago.

Eloisa berria

1761

Egilea: J.J. Rousseau
Hizkuntza: Frantsesa
Generoak: Nobela epistolarra eta Fikzioa
Eloisa Berriak Julia d 'Etanges noble gaztearen eta Saint-Preux bere irakaslearen arteko maitasuna kontatzen du.

Emilio

1762

Egilea: J.J.Rousseau
Hizkuntza: Frantsesa
Emilio izaerari buruzko tratatu filosofiko bat da. Emiliok, oinazearen aurrean gogoeta egiteko, hunkitzeko eta hausnartzeko gaitasuna izan behar du.

Katalina II. Errusiako Enperatriza

1762

Jatorriz alemaniarra, Errusia Europa osoak onartutako herrialde kosmopolita bihurtu zuen. Errusiako enperatriza izan zen 34 urtez. Bere erregealdian Errusiar Inperioak aurrerapen handiak lortu zituen lurralde zabaltzen eta administrazio sistemaren hobekuntzei esker.

Filosofia hiztegia

1764

Egilea: Voltaire
Jatorrizko hizkuntza: frantsesa
Generoak: hiztegia, Erreferentziazko obra
Hiztegi filosofikoa Infamiaren aurkako gerra-makina gisa sortu zuen egileak.

Josulagunak Espainiatik kanporatu

1767

Karlos III.ak agindu zuen jesuitak Espainiatik kanporatzea 1767an, aurreko urteko herri-matxinaden bultzatzaile izatea egotzita. Deportazioa justifikatzeko arrazoi ofizialek jesuitei, politikan Koroaren interesen aurka esku hartu izana eta Portugal eta Frantziako erregeen hilketa jazarri izana.

Werther gaztea

1774

Egilea: Goethe
Gaiak: maitasun pena eta suizidioa
Generoak: eleberri epistolarra, Fikzioa
Pertsonaiak: Carlota, C Kondea, Fräulein von B., Werther, Editorea, Albert, Guillermo, Felipe
Werther gaztearen penak kontatzen duen eleberri epistolar erdiautobiografikoa da. Nobelako pertsonaia nagusia, Werther, izaera sentibera eta pasionala duen gazte bat da, Charlottez erabat maitemintzen dena.

Virginia estatuan Gizakiaren eskubideen adierazpena egiten dute.

1776

Egileak: George Mason eta Thomas Ludwell Lee.
Testu mota: eskubideen adierazpena
Hizkuntza: ingelesa
Virginiako Eskubideen Adierazpena, 1776ko ekainaren 12an onartua, historiako lehen giza eskubideen adierazpen modernotzat jotzen da.
Dokumentu honek aldarrikatzen du gizaki guztiak aske eta independenteak direla berez, eta berezkoak dituzten hainbat eskubide dituztela, eta ezin direla pribatuak izan.

EEBB-k independentzia aldarrikatu

1776

Autoreak: Thomas Jefferson, Benjamin Franklin, John Adams, Robert R. Livingston, Roger Sherman.
Jatorrizko argitalpen-data: 1776ko uztailak 4
Ameriketako Estatu Batuen Independentzia Deklarazioa Bigarren Kongresu Kontinentalak idatzitako dokumentua da.
Independentziaren deklarazioa esaten du gizon guztiak berdinak direla.

Gizakiaren eta hiritarrearen eskubideen adierazpena

1789

Frantziako Iraultzaren ostean egin zuten, AEBkoa eredua hartuta.
Frantziako Batzar Konstituziogileak 1789ko abuztuaren 20tik 26ra onartu zuen eta Frantziako erregeak 1789ko urriaren 5ean onartu zuen.
Eskubide horiek askatasuna, jabetza, segurtasuna eta zapalkuntzaren aurkako erresistentzia dira.

George Washington

1789

George Washington lehen presidente hautatu ondoren 1789an, Kongresuak lege asko onartu zituen gobernua antolatuz eta Giza Eskubideen Deklarazioa onartuz, Konstituzio berriari hamar zuzenketa eginez.
George Washingtonen urtebetetzea otsailaren hirugarren astelehenean ospatzen da Estatu Batuetan, George Washingtonen omenez.

Luis XVI.ren exekuzioa

1793

Luis XVI.aren exekuzioa, 1793ko urtarrilaren 21ean gertatu zena, Frantziako Iraultzaren gertaera garrantzitsuenetako bat izan zen. Exekuzio hori Iraultzaren plazan egin zen, lehen Luis XV.aren plaza bezala ezagutzen zena.
Luis XVI.a erregea gillotinan hiltzera kondenatu zuten, askatasun publikoaren aurkako konspirazioagatik eta segurtasun nazionalaren aurkako atentatuagatik errudun deklaratzeagatik.

Napoleonek boterea hartu Frantzian

1799

1799ko azaroaren 9an, Napoleon Bonaparte Frantziako Lehen Kontsul izendatu zuten estatu-kolpe baten ondoren. Kargu horrekin, botere ia diktatorialak lortu zituen. Historiaren arabera, Napoleonek askatasuna Europara eraman nahi zuen.