LEHEN MUNDU GERRA ETA ERRUSIAR IRAULTZA

LEHEN MUNDU GERRAREN JATORRIA 1.1

Jul 19, 1870

Alemania bateratu zenean Bismarck kantzilerrak potentzia nagusi bat bilakatu zuen. Aliantza sistema bat asmatu zuen bi helbururekin: Frantzia isolatzea (1870) eta Balkanetako oreka mantentzea.
Bismarck kargua utzi zuen 1890an eta nazioarteko harremanen aro berri bat hasi zen: Bake Armatua (1890-1914). Bi ezaugarri zituen: Europako potzentziak bi bloke militarretan bildu ziren (Aliantza Hirukoitza eta Entente Hirukoitza) eta elkarrekiko beldurrak armamentuen norgehiagoka ekarri zuen.

ERRUSIAR IRAULTZAREN JATORRIA

Jan 9, 1905

Errusian monarkia absolutista zegoen eta Nikolas II.ak botere gorena zuen. Parlamentu bat zegoen (Duma) baina botere mugatuarekin. Pertonek ez zuten eskubiderik.
Ekonomia nekazaritzan oinarritzen zen.
1905ean, tropa japoniarrak tsarren armada garaitu zuten.
Iraultza San Petesbrugoko Neguko Jauregian hasi zen, manifestanteak bizi baldintza hobetzea eta erreforma politikoa bultzatzen zuten (Igande Odoltsua) eta hainbat hil zituzten. Nekazariek eta langileek sobietetan (kontseiluetan) bildu ziren.

LEHEN MUNDU GERRAREN JATORRIA 1.2

Mar 31, 1905

Marokon hainbat gatazka egon ziren Gilen II.arekin (1905) eta gerra ez egoteko Algercirasko konferentzia (1906) egin zen. Ondoren Ekialdeko Auzia izan zen. Otomandar Inperioa gainbeheran zegoen eta Errusiak eta Austriak aprobetxatu zuten boterea handitzeko. 1914. Serbiar batek Austria-Hungariako Inperioaren oinordekoa eta haren emaztea hil zituzten. Austriak ultimatuma porposatu zion Serbiari. Alemaniak gerra deklaratu zion Errusiari eta Frantziari eta Erresuma Batuak Alemaniari. 1WW hasi zen.

1917 IRAULTZAK ETA GERRA ZIBILA ERRUSIAN

Feb 23, 1917

1917 Iraultza Petrograden egindako manifestadan hasi zen. Gobernuak sistema politiko liberala ezarri eta tsarrak abdikatu zituzten.
Sobietek protagonismoa hartzen joan ziren.
Irailean gobernuak estatu kolpea jasan zuen.
Boltxebikeen lehen gobernua sortu zen Lenin buru zela. Tsarrimsoaren aldekoak zeudenak (armada zuria) eta sistema liberalak defendatzen zutenak (armada gorria) gerra zibiletan jarri ziren. Armada gorria irabazi eta diktadura komunista ezarri zen.

GERRAREN GARAPENA

Nov 11, 1918

Gerra mundu mailakoa bilakatu zen, potentzia nagusiak eta horien inperioak aurrez aurre jarri zirelako.
Errusiak Alemania eraso zuen. Errusiarrek Masuriako lakuetan galdu zuten Frantzia salbatuz.
Fronteak egonkortu ziren lubakiak jarriz.
Itsas gatazkak egon ziren.
Errusiako fronteak gainbeherara etorri zen Iraultza Botxebikea piztean. Estatu Batuak aliatuen alde sartu zen. Alemaniako bakea sinatu zen Errusiarekin.
Versaieseko Ituna Almeniak eta aliatuak sinatu zuten eta gerra amaitu zen.

LEHEN MUNDU GERRAREN ONDORIOAK

Nov 11, 1918

Hainbat hildako eta zauritu utzi zituen gerrak. Ondorio latzenak Alemaniak izan zituen eta Italian, Frantzian eta Belgikan nekazaritza lurrak kaltetu ziren.
1919an Parisko konferentzia hasi zen,herri galtzaileak baztertuta. Botere oreka lortu zen, Alemaniari suspertzen uztea eta Errusia isolatuta edukitzea.
Gerraren ondoren Alemaniak, Austria-Hungariak eta Otomandar Inperioak lurralde asko galdu zituzten.
Alemaniak gerra-ordain handia ordaindu behar izan zuen eta hori mendeku nahia handitu zuen.

LINK

Feb 24, 2017

LEHEN MUNDU GERRA:
https://www.youtube.com/watch?v=U3FmdR8zJYM ERRUSIAR IRAULTZA:
https://www.youtube.com/watch?v=-mnRwShLmXc