Lehen Mundu Gerra

Frantziaren eta Prusiaren arteko gerra

Period: 1870 to 1871

Bigarren Inperio Frantsesaren eta Prusiako Erresumaren arteko gerra bi europar potentzien arteko gatazka bat izan zen, kontinentean boterea kontrolatzeagatik.
Prusiako Erresumak eta Inperio honetako buruzagi taldeak, Otto Von Bismarck kantzilerrak zuzenduta, euren bateratze politiko irrikatsua eta Bigarren Reicharen sorrera lortu zuten borroka bat izan zen. Gatazka armatu honetan, 240.000 pertsona inguru hil ziren, gehienak Napoleon III.a Frantziako enperadoreak zuzendutako armadakoak.

Armamentuen lehia

Period: 1880 to 1914

Erresuma Batuak izan ezik, Europako gainerako potentzia guztiek bikoiztu egin
zituzten lehorreko eta itsasoko indar militarra, nahi izanez gero, tropak modu
masibo mobilizatu ahal izateko. Horrez gain, armamentuen teknologia asko
hobetu zen, 2. Industria Iraultzako aurrerapen asko aplikatuz.

Alianza Hirukoitzaren sorrera

1882

Aliantza akordioa sinatu zuten Alemania, Austria-Hungaria eta Hungria

Frantziaren eta Errusiaren arteko itun militarra

1893

Frantzia eta Errusia hitzartu zuten
gerra deklaratuko zutela Aliantza Hirukoitzeko kideren bat erasoz gero.

Entente Cordiale

1904

Frantzia eta Erresuma Bateko arteko aliantza.
Akordioa sinatu zuten beren lehia koloniala konpontzeko.

Balkanetako krisia

Period: 1906 to 1914

Balkanak Otomandar Inperioaren mende zeuden, baina herrialde batzuk
(Serbia, Grezia, Errumania eta Bulgaria) turkiaren aurka altxatu ziren eta
independentzia lortu zuten. Otomandar ahultasunagatik, Austrohungariar Inperioak eta Errusiar Inperioak
eremu hartan haien influentzia hedatu nahi zuten.

Entente Hirukoitzaren sorrera

1907

Aliantza sinatu zuten Frantzia, Errusia eta Erresuma Batua.

Bosnia Herzegovina anexionatu

1908

Serbiar nazionalistek (eslaviarrak) Bosnia anexionatu nahi zuten
Serbia Handia
eraikitzeko. Horren ondorioz, frustazio eta gorroto
sentimendua handitu ziren
Austria-Hungariaren kontra.

Bulgariaren eta Serbiaren arteko gerra

1913

Bulgariaren eta Serbiaren arteko gerra gertatu zen eta Serbiak, garaile izan zenez, mugak hedatu zituen, eta Errusiak areagotu egin zuen Balkanen gaineko eragina.

Gabonetako tregoa

1914

Gabonetako tregoa 1914ko abenduaren 24an hasi zen, tropa alemaniarrak euren lubakiak apaintzen hasi zirenean, ondoren bere ospakizunarekin jarraitu zuten Gabon kantak kantatuz: bereziki "Stille Nacht" (bake gaua). Trintxeretan zeuden tropa britainiarrek, orduan, gabon kantekin erantzun zuten ingelesez.

Itsosoko kontrola britainiarra

1914

Alemaniako ontzidiak Erresuma Batua blokeatu zuten ez produktu amerikarrez, ez bere imperio kolonalieko produztuez hornitzeko, beraz, Britaniar Handiko ontzidiak alemaniarra garaitu zuen.

Mugimenduen gerra

Period: 1914 to 1914

Alemaniako Estatu Nagusiak Schlieffen plana bideratu zuen. Plan honen arabera bi agertokitan aurreikusten zuen ekintza militarraren garapena: (1) Mendebaldeko frontean: Frantziari eraso egitea Belgikan eta
Luxenburgon barna. (2) Ekialdeko frontean: Errusiaren kontra defentsako posizioari eustea, Frantziaren aurkako erasoan konzentratzeko.

Sarajevoko krisia

Jun 28, 1914

Austriako Frantzisko Fernando artxidukearen heriotza.
Hiltzaileak Esku Beltza erakunde
sekretu nazionalistaren kideak ziren.

Austria-Hungariak gerra deklaratu Serbiari

Jul 28, 1914

Austria-Hungariak Serbiari leporatu zion hilketaren erantzukuzuna eta ultimatuma bidali zion. Serbiak ez zuen onartu ultimatuma eta Austria-Hungariak gerra deklaratu zion.

Lehen Mundu Gerra

Period: Jul 28, 1914 to Nov 11, 1918

Alemaniaren erasoldia Belgikatik

Aug 3, 1914

Ezustean
harrapatu zituzten frantzesak, Alsaziaren eta Lorrenaren mugan baitzeuzkaten
tropa gehienak. Belgika okupatu ostean, alemaniarrek sartu ziren Frantziaren
lurraldean eta Paristik hurbil geratu ziren.

Frantzesen kontraerasoa Marneko Guduan

Period: Aug 6, 1914 to Aug 9, 1914

Alemaniaren
aurrerabidea geldiarazi zuena.

Ypresko gudua

1915

Alemanierrek hasi ziren gas itogarriak
erabiltzen, mostaza-gasa, beraz, gas maskarak erabiltzen zituzten gasaren kontra
babesteko.

Lusitania britaniar trasatlantikoa urperatu

1915

Itsaspeko alemaniarrek Lusitania britaniar trasatlantikoa urperatu zuten eta 118 hiritar estatubatuar hil ziren. Estatu Batuek gerran sartzeko mehatxua egin zuten.

Lubakietako gerra

Period: 1915 to 1917

Mendebaldeko frontean, indarrak orekatu egin ziren Marneko kontraerasoaren
ondorioz. Lehiakideek beren lerroak finkatu zituzten lubaki sare konplexu
baten bitartez.

Verdun gudua

Period: 1916 to 1916

Alemanierrek bideratu zituzten
erasoak baina frantsesek (Petain jeneralaren gidaritzapean) erresistentzia oso
gogorra erakutsi zieten eta frontea mantendu zuten.
Milioi erditik gorako hildak egon ziren ondorioz.

Somme gudua

Period: 1916 to 1916

Aliatuen kontraerasoa Somme ibaian.
Aldi honetan,britainarrek lehenengo aldiz tankeak erabili zituzten.

Jutlandiako gudua

Period: 1916 to 1916

Gerrako itsasoko gatazkarik handiena izan zen, Itsaso baltikoan,
Britainia Handia Alemaniaren aurka.

Hindenburg Lerroa

1917

Alemaniar Estatu Nagusiak Hindenburg Lerroa eraikitzea agindu zuen, gotorlekuz, lurpeko galeriaz eta bunkerrez osatua, hobeto defendatu ahal izateko. Hara
erretiratu ziren 1917ko otsailean.

1917ko krisia

1917

Borrokalarien nekea eta egoera militarra oso orekatuta. Gerraren bukaera urrun ikusten zen.

Estatu Batuak Lehen Mundu Gerran sartu

Apr 6, 1917

Estatu Batuak 1917ko apirilean sartu zen gerran, aliatuen aldean.

Azken erasoaldiak

1918

Errusiarrak erretiratu ondoren, alemaniarrek indarra militarra konzentratu zuen mendebaldeko frontean, eta martxoan erasoaldi handi bati ekin zion, gerra bukatzeko xedeaz (Kaiserschlacht, kaiseren gudua). Aliatuek eutsi zien erasoari.

Bake itunak eta Nazioen Liga

1918

Amerikako Estatu Batuetako Wilson presidenteak aurkeztu zituen Estatu Batuetako Kongresuaren aurrean Hamalau Puntuak, bake zuzena eta iraunkorra eraikitzeko, nazioen arteko berdintasunean eta errespetuan oinarritua.

Aliatuen kontraerasoa

Period: 1918 to 1918

Aliatuen kontraeraso bat egin zuten eta indar estatubatuarren laguntzarekin fronte alemaniarra apurtzea lortu zuten.

Brest-Litovskeko Ituna

Mar 3, 1918

Iraultza Boltxebikearen ondoren, Errusiak utzi egin zuen gatazka, eta Alemaniarekin Brest-Litovskeko Ituna sinatu zuelarik 1918ko martxoaren 3an, lurralde zati handiak galdu zituen, ondorioz, ekialdeko frontea desagertu egin zen

Alemanian armiztizioa indarrean

Nov 11, 1918

Gilen II.a kaiserrak abdikatu eta errepublika aldarrikatu zuenean.

Parisko Itunak

Period: 1919 to 1920

Parisen eta Parisko inguruetan elkartu ziren Lehen Mundu Gerraren irabazleak munduaren ordena berria antolatzeko bake itun batzuk eginez.

Versallesko Ituna

Jun 28, 1919

Alemaniak Frantziari eman zizkion Alsazia eta Lorrena, eta Poloniari eman irteera bat eman zion Itsaso Baltikora Danzig hiriaren ondoan.
Horrez gain, beharkizun batzuk inposatu zizkioten Alemaniari:
Gerrako ordain handiak, bere koloniak ematea, Rhin arroen desmilitarizazioa...

Saint-Germaineko Ituna

Sep 10, 1919

Austriarekin izenpetu zen. Gaurko mugetara murriztua geratu zen haren lurraldea.

Neuillyko Ituna

Nov 27, 1919

Bulgariak Trazia eman zion Greziari eta Mediterraneoen irteerarik gabe geratu zen.

Nazioen Liga

1920

Versallesko Itunak Nazioen Liga sortzea erabaki zuen, baina 1920 arte ez zuen indarrean jarri.
Nazioarteko harremanak erregulatzeko eta bakea bermatzeko sorturiko organismo bat izan zen.
Parte harte zuten Gerra Handiaren irabazleak, Estatu Batuak izan ezik eta baita Lehen Mundu Gerran neutralak izan ziren beste 13 herrialde.

Trianongo Ituna

Jun 4, 1920

Hungariak bere lurralderen heren bat galdu zuen, eta itsasorako irteerarik gabe geratu zen.

Sèvresko Ituna

Aug 10, 1920

Egeoko irla gehienak galdu zituen eta Ekialde Hirbilean zeuzkan jabetzak Nazioen Ligan agintepean geratu ziren.