Lehen Mundu Gerra

Frantziaren eta Prusiaren arteko gerra

Period: 1870 to 1871

nazioarteko mesfidantzaren sintoma argi bihurtu zen

Armamentuen lehia erraldoia

Period: 1880 to 1914

Erresuma Batuak izan ezik, Europako gainerako potentzia guztiek bikoiztu egin zituzten lehorreko eta itsasoko indar militarra, nahi izanez gero, tropak modu masibo mobilizatu ahal izateko

ALIANTZA HIRUKOITZAREN SORRERA

1882

Aliantzaren akordioa sinatu zuen Austria - Hungaraia eta italia

Frantziaren eta Errusiaren arteko itun militarra

1893

Hitzartu zuten gerra deklaratuko zutela Aliantza Hirukoitzeko kideren bat erasoz gero.

ENTENTE CORDIALE

1904

Frantzia eta Erresuma batuaren arteko aliantza

ERTENTE HIRUKOITZAREN SORRERA

1907

Aliantza sinatu zuen Frantzia, errusia eta erresuma batua

BALKANAK

Period: Oct 8, 1912 to May 30, 1913

Inperioaren mende zeuden, baina herrialde batzuk (Serbia, Grezia, Errumania eta Bulgaria) turkiaren aurka altxatu ziren eta independentzia lortu zuten

Bulgariaren eta Serbiaren arteko gerra

1913

Serbiak, garaile izan zenez, mugak hedatu zituen, eta Errusiak areagotu egin zuen Balkanen gaineko eragina.

ABIAZIPOA LEHEN MUNDU GERRA

1914

Gerra Handia hegazkinak erabiltzen hasi ziren. Hasieran etsaien posizioak lokalizatzeko, lurreko kanoien baterien jaurtiketak gidatzeko eta zaintza lanetarako egiteko. Geroago, hegazkinen arteko borroketan erabili ziren.
Alemaniarrek triplanoak ere erabili zituzten.Alemaniarren zepelinak erabiltzen ziren bonbaketak egiteko, baina, hondatzen errazegia gertatu zen.
Gerraren hegazkin pilotu ezagunena Manfred von Richtofen alemaniarra zen.
80 hegazkin etsai lurrera bota zituen

OTOMANDAR INPERIOA

1914

Otomandar ahultasunagatik, Austrohungariar inperioak eta Errusiar inperioak eremu hartan haien influentzia hedatu nahi zuten

Lehen etapako hasiera

1914

Alemaniako Estatu Nagusiak Schlieffen plana bideratu zuen. Plan honen arabera bi agertokitan aurreikusten zuen ekintza militarraren garapena:
- Mendebaldeko frontean: Frantziari eraso egitea Belgikan eta Luxenburgon barna.
- Ekialdeko frontean: Errusiaren kontra defentsako posizioari eustea, Frantziaren aurkako erasoan konzentratzeko.

SARAJEVOKO KRISIA

Jun 28, 1914

1908an Austria-Hungariak Bosnia anexionatu
Austria-Hungariako erregegai Frantzisko Fernando artxidukea hil zuten. Hiltzaileak Esku Beltza erakunde sekretu nazionalistaren kideak ziren
Ondorioak:
- Austria-Hungariak Serbiari leporatu zion hilketaren erantzukuzuna eta ultimatuma bidali
- Serbiak ez zuen onartu ultimatuma eta Austria-Hungariak gerra deklaratu uztailaren 28an
- Abuztuan, hainbat gerra gertatu ziren, aliantzek bultzatuta
- Gerra Handia hasi zen.

AUTROHUNGARIAR INPERIOAK

Jul 28, 1914

• 1908an Bosnia Herzegovina anexionatu zuen.
• Serbiar nazionalistek (eslaviarrak) Bosnia anexionatu nahi zuten Serbia Handia eraikitzeko.
• Horren ondorioz, frustazio eta gorroto sentimendua handitu ziren Austria-Hungariaren kontra.

Lehen Mundu Gerra

Period: Jul 28, 1914 to Nov 11, 1918

Alemaniarren erasoaldia Belgikatik

Aug 3, 1914

• Ezustean harrapatu zituzten frantzesak, Alsaziaren eta Lorrenaren mugan baitzeuzkaten tropa gehienak.
• Belgika okupatu ostean, alemaniarrek sartu ziren Frantziaren lurraldean eta Paristik hurbil geratu ziren.

Frantzesen kontra erasoa Marneko Guduan:

Period: Sep 6, 1914 to Sep 9, 1914

Alemaniaren aurrerabidea geldiarazi zuen.

YPRESKO GUDUAN

1915

Alemanierrek hasi ziren gas itogarriak erabiltzen (mostaza-gasa) eta gas maskarak erabiltzen zituzten gasaren kontra babesteko

ITSASOKO GERRA

1916

Alemaniako ontzidiak Erresuma Batua blokeatu zuten ez produktu amerikarrez, ez bere imperio kolonalieko produztuez hornitzeko.
Britaniar Handiko ontzidiak alemaniarra garaitu zuen 1914an.
Alemaniarrek its aspeko gerra hasi ziren aliatuei hornidurak galarazteko.
Itsaspeko alemaniarrek Lusitania britaniar trasatlantikoa urperatu zuten 1915an eta 118 hiritar estatubatuar hil ziren.
Estatu Batuek gerran sartzeko mehatxua egin zuten

VERDUN GUDUA

Period: Feb 21, 1916 to Dec 18, 1916

Alemanierrek bideratu zituzten erasoak baina frantsesek erresistentzia oso gogorra erakutsi zieten eta frontea mantendu zuten (milioi erditik gora hildako).

JUTLANDIAKO GUDUA

Period: May 31, 1916 to Jun 1, 1916

Gerrako itsasoko gatazkarik handiena.
Itsaso baltikoan. Britainia Handia eta Alemania borrokatu ziren.

SOMME GUDUA

Period: Jul 1, 1916 to Nov 18, 1916

Aliatuen kontraerasoa Somme ibaian. Britainarrek lehenengo aldiz tankeak erabili zituzten.

Estatu Batuak sartu zen gerran, aliatuen aldean

1917

ALEMANIA ESATU NAGUSIAK ERRETIRATU

1917

Hindenburg Lerroa eraikitzea agindu zuen (gotorlekuak, lurpeko galeriak eta bunkerrak) hobeto defendatzeko.

1917ko KRISIA

1917

Borrokalarien nekea eta egoera militarra oso orekatuta.
Aldaketa politikoak
 Frantzian: Georges Clemenceauren gobernu berria (neurri zorrotzak gudarosteko desetzioak kontrolatzeko).
 Erresuma Batuan: kontzentrazioko gobernua (Lloyd George, lehendakaria).
 Alemanian: Estatu Nagusiak lortu zuen gerra zuzendaritza bakarra.
 Austri-Hungarian: Frantzisko Jose I.a hil zen eta inperioaren batasuna ahulago bihurtu zen.

Estatu Batuak gerran sartu ziren aliatuen aldean

Apr 6, 1917

Alemaniar urpekariak berriz ere hasi ziren erasoan, eta estatubatuarrak eraso haiei erantzunez guerra deklaratu zieten imperio zentralei.

WILSON

Jan 8, 1918

1918an AEBetako Wilson presidenteak aurkeztu zituen Estatu Batuetako Kongresuaren aurrean Hamalau Puntuak, bake zuzena eta iraunkorra eraikitzeko, nazioen arteko berdintasunean eta errespetuan oinarritua.

IRAULTZA BOLTXEBIKEAREN ONDOREN

Mar 3, 1918

Errusiak utzi egin zuen gatazka, eta Alemaniarekin Brest-Litovskeko Ituna sinatu zuen, lurralde zati handiak galdu zituen. Ekialdeko frontea desagertu egin zen.

BREST-LITOVSKEKO ITUNA

Mar 3, 1918

Errusiak izenpetu zuen Alemaniarekin, Sobietar Iraultza izan ondoren. Errusiak galdu zituen Finlandia, Estonia, Letonia, Lituania eta Polonia. Parisko Itunak sinatu ondoren lurralde horiek independentzia lortu zuten.

Armistizioa indarrean

Nov 11, 1918

Gilen II.a kaiserrak abdikatu eta errepublika aldarrikatu zuenean, Alemanian

PARISKO ITUNA

Period: Jan 18, 1919 to Jan 21, 1920

Lehen Mundu Gerraren irabazleak elkartu ziren munduaren ordena antolatzeko.
- Estatu Batuak: Wilson presidentea.
- Frantzia: Clemenceau saiatu zen Alemaniaren umiliazioa lortzen, segurtasuna bermatzen eta galtzaileek indemnizazio handiak ordaintzen.
- Erresuma Batua: Lloyd George premierra bere herrialde hegemonia kolonialari eutsi
- Italia: Austria-Hungariako lurralde batzuk anexionatzen saiatu.
Haiek banaka-banaka deitu zituzten erabakitako baldintzak onartzeko eta dokumentuak sinatzeko.

VERSALLESKO ITUNA

Jun 28, 1919

Alemaniarekin izenpetu zen:
Alemaniak Frantziari eman zizkion Alsazia eta Lorrena, eta Poloniari eman irteera bat eman zion Itsaso Baltikora Danzig hiriaren ondoan.
Horrez gain, beharkizun batzuk inposatu zizkioten Alemaniari:
• Gerrako ordain handiak
• Bere koloniak ematea.
• Rhin arroen desmilitarizazioa.
• Armada 100.000 soldadura bakarrik mugatzea.
• Soldadutza abolitzea.
• Abiazioa, artillería astuna eta gerrako ontzidia deuseztatzea.

SAINT-GERMAINEKO ITUNA

Sep 10, 1919

Austriarekin izenpetu zen.
Gaurko mugetara murriztua geratu zen haren lurraldea.

NEUILLYKO ITUNA

Nov 27, 1919

Bulgariak Trazia eman zion Greziari eta Mediterraneoen irteerarik gabe geratu zen.

NAZIOEN LIGA

Jan 10, 1920

Versallesko Itunak Nazioen Liga sortzea erabaki zuen, baina 1920 arte ez zuen indarrean jarri.
Nazioarteko harremanak erregulatzeko eta bakea bermatzeko sorturiko organismo bat izan zen.
PARTE HARTU: Gerra Handiaren irabazleak, Estatu Batuak izan ezik, eta horrek eraginkortasuna kendu zion erakundeari. + Lehen Mundu Gerran neutralak izan ziren beste 13 herrialde.
KANPOAN GERATU: Gerraren galtzaileak eta Errusia lehen momentutan. Geroago Errusia, Alemania eta beste herrialde batzuk zartu ziren.

TRIANONGO ITUNA

Jun 4, 1920

Hungariak bere lurralderen heren bat galdu zuen, eta itsasorako irteerarik gabe geratu zen.

SÈVRESKO ITUNA

Aug 10, 1920

Egeoko irla gehienak galdu zituen
Ekialde Hirbilean zeuzkan jabetzak Nazioen Ligan agintepean geratu ziren.