AINTZINAROA

Egiptoko hasiera

5000 BCE

-Afrikako Erdialdeko lautadetatik zetorren giza talde bat Nilo bailaran lurra lantzen eta abereak hezten hasi zen eta herri txikiak eraikitzen hasi ziren. Herri horiek, pixkana-pixkana, elkartu egin ziren eta herri handiagoak sortu zituzten.
-Herri horiek, pixkana-pixkana, elkartu egin ziren eta herri handiagoak sortu zituzten. Bi erresuma sortu ziren orduan, Egipto Garaia, hegoaldean, eta Egipto Beherea, iparraldean.

Sumer

Period: 3500 BCE to 2000 BCE

Denborak aurrera egin ahala, inguru horretan hainbat herri sortu zen. Ezagutzen ditugun lehenak sumertarrak eta akadiarrak izan ziren. Lehenengoak hegoaldean bizi ziren eta iparralderago bigarrenak. Hiri-estatuetan bizi ziren eta horietako bakoitzak biztanleak elikatzeko behar hainbat lur zituen; beren burua gobernatzen zuten, hau da, independenteak ziren. Eta gainerako hirietatik edo herri nomadetatik babesteko harresi handiak egin zituzten herritarrek.

Mesopotamiaren idazkera

3300 BCE

Kuneirformearen idazkera

Menes edo Nermer

3100 BCE

Hegoaldeko Menes edo Nermer erregeak K.a. 3100. urte inguruan iparraldea konkistatu eta bereganatu zuen arte.

Egipto

Period: 3100 BCE to 100 BCE

Zenbat denbora egon zen Egiptoko zibilizazioa?

Sumer batzea.

2380 BCE

Lugalzagesik, Umma herriko printzeak, Ur, Uruk, Larsa eta Lagash herrien boterea hartu zuen, eta Sumer herrialdea lehen aldiz batzea lortu zuen.

Akkad

2370 BCE

-Behe Mesopotamian
-Akad herriko Sargon erregeak inguruko herriak konkistatu eta batu zituen, eta Mesopotamian lehenengo inperioa hedatu zen.

Sargon I handiaren erregetza

Period: 2355 BCE to 2279 BCE

Geroago, jatorri ezezaguneko pertsonaia batek, Sargonek, Kish herriko boterea hartu zuen eta lurralde osoa bere menpe eduki zuen. Sargon I Handiaren erregetzan.

Naram-Sin

Period: 2254 BCE to 2218 BCE

Akaden inperioaren goieneko unea Naram-Sin erregetzan lortu zen, baina, hura hil eta gero, barruko arazo batzuek agertu ziren.

Lehenengo zigurata

2120 BCE

Hiri-estatu batzuetako agintariek (Lagasheko Gudea, Urukeko Utu-hegal, Urko Ur-namu etab.) gutiak botatzea lortu zuten.Ur-Namuk III. Ur dinastia sortu zuen, eta garai horretan lehenengo zigurata eraiki zuen.

Hammurabiren kodea

1700 BCE

Mesopotamiarrek kodeetan biltzen zituzten legeak erabiltzen zituzten beren bizimodua gobernatzeko. Guztietan ezagunena Hammurabiren kodea da. Hammurabi K.a. 1.700 urte inguruan Babiloniako erregea izan zen.

Inperio Zaharren suntsiketa

1700 BCE

Barneko matxinadek Inperio Zaharraren suntsiketa ekarri zuten. Horren ondorioz, ezegonkortasuna nabarmena izan zen; ondoren, Erdiko Inperioa sortu zen (XI. dinastiatik XIII.era ). Garai hartan ureztatzeko lan handiak egin ziren. Hicso Asiako herriaren inbasioarekin batera, K.a. 1700 urte inguruan, bukatu zen garai hau.

Garai Mizenikoa

Period: 1600 BCE to 1100 BCE

Mizenastar zibilizazioa duela gutxiko Heladiko garaian garatu zen, hau da, Brontze Aroko azken zatian, K.a. 1700-1050 artean. C. gutxi gorabehera. Grezia kontinentalaren lehen zibilizazio aurreratua da, jauregi-egoerekin, hiri-antolaketarekin, artelanekin eta idazketa-sistemarekin.

Troiako gerra

Period: 1194 BCE to 1184 BCE

Troiak zaldia Atenea jainkosaren oparia zela uste zuen, baina, gaua iristean, soldadu greziarrak zaldiari irten, hiriko ateak ireki eta Troia arpilatu zuten. Heleniarrek Helena eraman zuten, Troiako erregea hil zuten eta Troiako hiria erabat erre zuten.

Polisen agerpena

800 BCE

"Polis" Antzinako Greziako hiri-estatu independenteei emandako izena da, Aro Ilunean sinezismo izeneko biztanle-gune eta -taldeen agregazio-prozesu baten bidez sortuak.

Lehen Joko Olinpikoen ospakizuna.

776 BCE

Antzinako Grezian, Joko Olinpikoak, Greziako zenbait hiri-estatutako ordezkariek K. a. 776. urtetik aurrera jokatutako lehiaketa atletiko batzuk izan ziren. C.

Garai arkaikoa

Period: 776 BCE to 499 BCE

Aro arkaikoa Antzinako Greziaren historiaren periodizazio bat da, historiografiak Hebrade aurreko arotik atera eta greziar zibilizazioaren ezaugarriak osatu ziren garaia bereizten duena, eta ondorengo Aro Klasikoan erabat kristalizatuta geratuko dena. K. a. VIII. eta VI. mendeen artean.

Romulo

Period: 771 BCE to 717 BCE

Romulo Erromako sortzaile eta lehen erregea izan zen. Hainbat tradiziok Romulori eta bere garaikideei egozten diete Erromako erakunde legal, politiko, erlijioso eta sozial zaharrenetako askoren ezarpena.

Remo

Period: 771 BCE to 753 BCE

Erromatar mitoaren arabera, Romulo eta Remo anaia bikiak izan ziren Erromaren sortzaileak. Azkenean, Romulo izan zen fundatu zuena, eta bere lehen errege bihurtu zen. Ikerketaren zati handi batek eszeptikoa izaten jarraitzen du legenda honen aurrean, hiriaren jatorria K. a. C.

Erromako monarkia

753 BCE

Erromatar Monarkia Antzinako Erromaren historiako garairik zaharrena izan zen, Erromatar Estatua erregeek gobernatu zutenekoa. Tradizioz, Romulok Erroma hiria sortu zuenean hasi zen, K. a. 753 urteko apirilaren 21ean. K. a. 509. urtean azken erregea kanporatu zutenean amaitu zen.

Erromako errepublikaren sorrera

509 BCE

Erromatar Errepublika, Erromaren historiako garai bat izan zen, erregimen errepublikarra estatu forma bezala ezaugarritua, K.a. 509 urtetik aurrera hedatzen dena. K. a. 27 arte, Luzio Tarkinio Harroa azken erregearen kanporatzearekin Erromatar Monarkiari amaiera eman zitzaionean.

Garai klasikoa

Period: 500 BCE to 338 BCE

Garai klasikoa,greziar zibilizazioaren bikaintasuna duena, bi hiri garrantzitsuenen osotasunarekin,Esparta eta Atenas.

Maratoiko bataila

490 BCE

Maratongo bataila lehen gerra medikoaren amaiera definitu zuen borroka armatua izan zen. 490. urtean gertatu zen. eta Atikako ekialdeko kostaldean, Atenastik kilometro gutxira dagoen Maraton hiriko soroetan eta hondartzan gertatu zen.

Miletoko Aspasia

Period: 470 BCE to 400 BCE

Grezia klasikoko emakumerik liluragarrienetako bat izan zen.

Greziako partenoia

447 BCE

Partenoia, Atenasen babesle zen Atenea Partenosi eskainitako tenplu bat da, eta doriar oktostilo handienetako bat, oso ohikoa ez dena, Pentelikoko marmol zuriz egina eta Parosko marmolezko teilez estalia, kontserbatzen direnak. 447 urteen artean eraiki zen. K. a. eta 432. k.

Perikles

Period: 445 BCE to 429 BCE

Perikles legelari, magistratu, jeneral, politikari eta hizlari atenastar garrantzitsua izan zen hiriko urrezko aroan.

Atenas Espartaren aurka

431 BCE

Peloponesoko gerra Antzinako Greziako gatazka militar bat izan zen, Deloseko Ligak eta Peloponesoko Ligak osatutako hiriei aurre egin ziena. Tradizionalki, historialariek hiru fasetan banatu izan dute gerra.

Alejandro Magno

336 BCE

Tronura igo ondoren, Alejandrok aitaren ondarearekin jarraitu nahi izan zuen, greziar polis guztiek onartua. Persiar Inperioaren konkista izan zen bere helburua hasieratik, K. a. 334. urtean konkista hasiz. Urte horretan 40.000 gizoneko armada gidatu zuen pertsonen aurka, Greziaren mendekua bilatuz Mazedoniako estandartepean.

Garai helenistikoa

Period: 336 BCE to 30 BCE

Garai helenistiko edo alexandriar bezala ezagutzen da Antzinaroko etapa bat, Grezia Klasikoaren gainbeheraren eta erromatar boterearen sorreraren arteko trantsizioa hartzen duena, Inperioa Erromatar inbasio baten ondoren desagertzera eramango duena.

Greziak Egipto konkistatu

332 BCE

Ondoko herri batzuen, asiriar edota persiarren inbasioa jasan ondoren, Greziak Egipto konkistatu zuen. Alexandro Handia hil eta gero, horren jeneral izan zen Ptolomeok dinastia bat fundatu zuen

Rossetako harria

196 BCE

Egiptoko Rosetta herritik hurbil, hiru alfabeto desberdin (hieroglifikoa, demotikoa eta grekoa) erabiliz garbatutako basaltozko harri bat aurkitzea -oinarrizkoa izan zen Egiptoko idazketa hieroglifikoa deszifratu ahal izateko.

Graccurris (Alfaro)

179 BCE

.a. 179. urte inguruan Graccurris (Alfaro) fundatu zen.

Julio Cesar

Period: 58 BCE to 51 BCE

Kaio edo Gaio Julio Zesar I. mendeko politikari eta militar erromatarra izan zen. K. a., Julio Zesar patrizioetako kidea, Erromako Estatuko magistraturarik gorenetara iritsi zena eta Errepublikaren politika menperatu zuena, Senatuko alderdi kontserbadoreenari aurre egin zion gerra zibilean garaitu ondoren.

Erromako goi-inperioa

27 BCE

Goi Inperioa, ohi, Erromatar Inperioa estaltzen duen garai historikoaren lehen erdia ezagutzen den izena da, bere goraldia ulertzen duena, ekoizpen esklabistaren hedapen betean.

Erromako Imperioa

Period: 27 BCE to 476 BCE

Gerra zibil horien guztien ondorengo garaileak, Zesar Augustok, Errepublika de facto ezabatuko du eta Erromatar Inperioa bezala ezagutzen den pertsona bakarreko gobernu zentralizatu bat sendotuko du.

Prima Portaren eskultura

20 BCE

Augusto Prima Porta arte erromatarraren propaganda-funtzio horren adibide bikainenetako bat da. Eskultura K.a. 20. urte inguruan egin zen. K. a. Augustok bere burua enperadore izendatu eta gutxira. Nahiz eta honek 40 urte inguru izan, bere aurpegia gazteagoa eta indartsuagoa den pertsona batena da.

Odisea

8 BCE

Odisea greziar poema epiko bat da, 24 kantuz osatua, Homero poeta greziarrari egotzia. K. a. VIII. mendean konposatu zela uste da. K.a. Greziak Asia Txikiko mendebaldeko kostaldean zituen kokalekuetan. Beste autore batzuen arabera, Odisea K. a. VII. mendean osatu zen.

Ilotas

5 BCE

Antzinako Helade, ilotak, Espartaren morroiak ziren, bereziki lazedemondarren esklaboak. Ez dira nahastu behar esklabo merkantziekin. Ilotismoa Greziako beste gizarte batzuetan ere badago, hala nola Tesalian, Kretan edo Sizilian.

Minostar Kultura

3 BCE

Greziar zibilizazioaren aurretik, minoika Brontze Aroko kultura bat da, eta bere sustraian egeo munduaren jatorriak berak daude.

Erromako koliseoa

72

Koliseoa edo Flavio anfiteatroa, Erromatar Inperioaren garaiko anfiteatro bat da, I. mendean eraikia. Erromatar Foroaren ekialdean dago, eta Erromatar Inperioan eraiki zirenen artean handiena izan zen.

Erromako Panteoia

125

Agripako Panteoia edo Erromako Panteoia antzinako tenplu erromatar bat da gaur egun, eliza katoliko bezala sagaratua, Erromako hirian kokatua, Italian, Marko Agripak Augustoren gobernuan enkargatutako aurreko tenplu baten lekuan.

Erromatar inperioaren erorketa

476

476ko irailean. K. a. Mendebaldeko Europan erromatar inperioak, 500 urtez existitu zen superestatu zentralizatuak, bandalo, ostrogodo eta bisigodoen inbasioen pean erori zenak, existitzeari utzi zion

Napoleon harri aurkitu.

1799

Rosettako harria, Napoleonen armadaren soldaduek aurkitu zuten.