-
Η γερμανική εισβολή τον Απρίλη του 1941, και η τριπλή κατοχή που ακολούθησε, οδήγησε σε ένα κενό εξουσίας, μέσα από το οποίο γεννιέται το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ), και ο Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος (ΕΔΕΣ)
-
Οι πρώτες εμφύλιες συγκρούσεις μεταξύ του ΕΑΜ και του ΕΔΕΣ ξεκίνησαν κατά τη διάρκεια της κατοχής.
-
-
Η εκτέλεση του και η διάλυση του 5/42 τάγματος Ευζώνων, που ήταν επικεφαλής, καθόρισε τις μεταγενέστερες εξελίξεις, καθώς οδήγησε στην δαιμονοποίηση του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ από τους πολιτικούς του αντιπάλους. -
Η μάχη αυτή διεξήχθη μεταξύ του ΕΛΑΣ και των ταγμάτων ασφαλείας. Η μάχη τελείωσε με ήττα και φυγή των ταγματασφαλιτών, ενώ απελευθερώθηκε και η Καλαμάτα.
-
Η μάχη του Μελιγαλά έλαβε χώρα στον Μελιγαλά Μεσσηνίας ανάμεσα στον ΕΛΑΣ και τα τάγματα ασφαλείας. Μετά την ήττα της Καλαμάτας, μέρος των ταγματασφαλιτών οχυρώθηκε στον Μελιγαλά, όπου και περικυκλώθηκε από δυνάμεις του ΕΛΑΣ. Μετά από τρεις μέρες σκληρής μάχης, η πόλη εκπορθήθηκε και ακολούθησε σφαγή. Το πλήθος των εκτελεσθέντων υπολογίζεται κοντά στα 700-1100. -
Ο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ οργάνωσε συλλαλητήριο ως απάντηση στο τελεσίγραφο των κυβερνητικών δυνάμεων για αφοπλισμό των αντάρτικων ομάδων. Παρά την απαγόρευση του, το ΕΑΜ αψήφησε την απόφαση αυτή και βγήκε στους δρόμους. Στο μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη, αστυνομικοί άρχισαν να πυροβολούν προς το πλήθος, σκοτώνοντας 33 άτομα και τραυματίζοντας 140. Το γεγονός αυτό ήταν η αφορμή για τα Δεκεμβριανά, μια σειρά ενόπλων συγκρούσεων που κράτησε μέχρι τον Ιανούαριο του 1945. -
Στις 12 Φεβρουαρίου 1945, υπογράφηκε μεταξύ κυβέρνησης Πλαστήρα και ΕΑΜ, η συμφωνία της Βάρκιζας, η οποία προέβλεπε τον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ, αποκατάσταση των πολιτικών ελευθεριών, αμνηστία πολιτικών αδικημάτων,λύση του πολιτειακού με δημοψήφισμα και διενέργεια εκλογών. -
Το βράδυ της 30 Μαρτίου 1946, οργανώθηκε επιδρομή κομμουνιστών ανταρτών, με αρχηγό τον Αλέξανδρο Ρόσιο, εναντίον του σταθμού Χωροφυλακής στο Λιτόχωρο Πιερίας. Κατάληξη της επιδρομής ήταν 11 νεκροί χωροφύλακες.
-
Στο πλαίσιο όλο και αυξανόμενων επιδρομών εναντίον της Χωροφυλακής, η κυβέρνηση ενέκρινε, στις 18 Ιουνίου, το Γ΄ Ψήφισμα («περί εκτάκτων μέτρων κατά των επιβουλευομένων την δημοσίαν τάξιν και την ακεραιότητα της χώρας»). Με το ψήφισμα αυτό, ξεκίνησαν μαζικές διώξεις εναντίον αριστερών ή ύποπτων για αριστερά φρονήματα. Επίσης, υπήρξαν αποφάσεις για θανατικές ποινές. Οι πρώτες εκτελέσεις θανατοποινιτών έγιναν στα τέλη του επόμενου μήνα (Ιούλιος 1946).
-
Τη 1η Σεπτεμβρίου 1946, πραγματοποιήθηκε το δημοψήφισμα για την επάνοδο του Βασιλιά Γεωργίου Β', με ποσοστό υπερ 68.4%. Η επιστροφή του βασιλιά οδήγησε σε κλιμάκωση του εμφυλίου.
-
Στις 12 Μαρτίου 1947, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τρούμαν, δήλωσε ότι θα βοηθούσε την Ελλάδα και την Τουρκία οικονομικά και στρατιωτικά, για να αποτρέψει τη πτώση τους στη Σοβιετική σφαίρα. Η βοήθεια αυτή επισημοποιείται στις 10 Μαϊου. Με αυτό ξεκινάει η δεύτερη φάση του Εμφυλίου. -
Τέλος του 1947, το ΚΚΕ αποφάσισε να αλλάξει αποφασιστικά τη στάση του, ενώπιον του κίνδυνου φυσικής εξόντωσης, και αποφάσισε τη διεξαγωγή ολομέτωπου πολέμου. Στις 24 Δεκεμβρίου, ανακοινώθηκε η ίδρυση κυβέρνησης στις ανταρτοκρατούμενες περιοχές, που ονομάστηκε Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση. Πρόεδρός της ανέλαβε ο Μάρκος Βαφειάδης.
-
Η κυβέρνηση με τα σχέδια Χαραυγή και Κωρωνίς, στόχευε στην εκκαθάριση της Στερεάς και Βόρειας Ελλάδας αντίστοιχα από τις δυνάμεις του ΔΣΕ που δρούσαν εκεί.
-
Ο ΔΣΕ εξαπέλυσε επίθεση για την κατάληψη της Κόνιτσας, με στόχο να καταστεί η πόλη έδρα της νέας κυβέρνησης. Η μάχη διήρκεσε μέχρι τις 6 Γενάρη, με αποτυχία του να καταλάβει την πόλη.
-
Με το σχέδιο Κωρωνίς, ο ΔΣΕ εγκατέλειψε το Γράμμο, και βρέθηκε στο Βίτσι, όπου και ανασυντάχτηκε.
-
Ο Αλέξανδρος Παπάγος ανέλαβε τη θέση του αρχιστράτηγου στις 11 Ιανουαρίου 1949. Η νέα ηγεσία του κυβερνητικού στρατού κατάστρωσε νέο σχέδιο με στόχο την οριστική συντριβή του ΔΣΕ. Στο πρώτο στάδιο, έγινε εκκαθάριση της Πελλοπονήσου, κυρίως στην περιοχή του Πάρνωνα. Άλλες επιτυχημένες επιχειρήσεις έγιναν στη Νάουσα, στο Καρπενήσι, ενώ έγινε και ανακατάληψη του Γράμμου. -
Τον Αύγουστο του 1949, τέθηκε σε εφαρμογή το σχέδιο Πυρσός, με στόχο τις θέσεις του ΔΣΕ στο Γράμμο και στο Βίτσι. Στις 16 Αυγούστου, το Βίτσι είχε εκκαθαριστεί πλήρως, ενω στις 25 Αυγούστου έπεσε και η τελευταία άμυνα των ανταρτών στο Γράμμο, οι οποίοι μέχρι τις 29 Αυγούστου κατέφυγαν στην Αλβανία. Με την κατάληψη του Κάμενικ στις 30 Αυγούστου, έληξε το πολεμικό σκέλος του Εμφυλίου. -
Στις 15 Οκτωβρίου του 1949, η εξόριστη πλέον, «Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση» των ανταρτών, έδωσε τέλος στις εχθροπραξίες με διάγγελμα, που μεταδόθηκε από ραδιοσταθμό του Βουκουρεστίου.