-
1915etik Euskaltzaindia eta Euskal Ikaskuntza(oñati 1918)
Primo de Riveraren DIKTADURA (1923 - 1930) -
Lehen Munduko Gerrak bete-betean harrapatu zuen Ipar Euskal heria eta gazte euskaldun asko hil Frantziaren alde (1914 - 1918).
Frantiziarekiko atxikimendua suspertu egin zuen Ipar Euskal Herrian. -
1931an Bigarren Errepublika ezarri zen Espainian eta Hego Euskal Herria lau probintziek Lizarrako Autonomi Estatutuaren proirktua onartu zuten
Franco 1936 Errepublikako gobernuaren kontra altxa, Espainiako Gerra Zibila piztu -
1937an Hego Euskal Herriko oso Francoren menpe zegoela, Santoñako Ituna sinatu 1937ko abuztuaren 24an eta Euskal Jaurlaritza erbesteratu egin behar izan zuen.
-
Francoren diktadurapena, Bizkaia eta Gipuzkoa " probintzi traidoretzat" jo eta horien kontzertu ekonomikoak kendu egin zituzten (1937)
Euskara debekatu eta euskal kultura arras ezabatu zuten. -
Francok herrialde traidoreak izendatu zituen Bizkaia eta Guipuzkoa.
1950.eko hamarkadan hasi ziren abertzaleak antolatzen Hego Euskal Herrian, isilpean batiere. -
Ipar euskal herrian, Enbata aldizkaria jaio zen (1963) haren ingurunea gorpuztu zen iparraldeko mugimendu abertzalea, ETArekin harremanak izan zituena.
-
ETA erakundea sortu zen (1959) eta frankismoaren aurkako borroka armatuari ekin zion. ETAk abertzaletasuna eta sozialismoa elakartu zituen: ezker abertzalea sortu zen.
-
1970eko hamarkadan ETAk borroka armatua areagotu egin zue.
1970eko abenduan Burgosoko auzia gatazka eragile izan zen, eta 1973an, Carrero Blanco hil zuen. -
Abertzaletasuna pixkanaka-pixkanak sendotuz joan da.
euskara eta euskal kultura ere.
Iparretarrak talde armatua sotu zen. -
hilzorian zegoela FRAPeko hiru kide eta ETAko Txiki eta Otaegi fusilatzea agindu zuen,
1975.eko irailaren 27an. Espainiako Joan Karlos I.a izendatu zuten.
Monarkia zentralista berrerasi zen. -
Bergaran eta bertan Euskal Herriaren eskubide historikoen aldeko manifestua,aldi berean, euskararen ofizialtasuna, arnistia orokorra.
-
erreferendumez onartu zen Espainia mailan (1978) hala ere, Hego Euskal Herrian indar abertzaleek ez bozkatzera deituta Konstituzioaren alde bozkatu zuten kopurua oso txikia izan zen, besteak beste, euskal eskubideak ez zirelako behar bezala aintzat hartzen.
-
Hegoaldeko euskal herrirako estatu bakarra ez zen lortu. Garai artan Nafarroako gehiengoaren ordezkaritza PSE-PSOEren esku eta hegoaldeko batasun politikoaren alde zegoen Nafarroako eskuina estatu bakarraren kontra jarri esta bi estatu egin ziren Nafarroan, PSN-PSOE sortu zen.
-
Araba bizkaia eta Gipuzkoarako Autonomi estatus onartu zen eta hurrengo urtean eusko jaurlaritza berria eratu zen. ETAren inguruko ezker abertzaleak ez zuten estatua onartu eta erakunde armatua mantentzea erbaki zuen.
-
Etaren aurka borrokatzeko guda zikina sortu zen.
Hegoaldena UCD.ko gobernua garaian sotua. -
Nafarroako berrintegratze eta hobekuntzarako lege organikoa hots nafarroako autonomi estatua onartu zen.
-
Ipar euskal herrirako egitura administratibo berria euskal departamentua etengabe eskatzen ari dira abertzaleak baina frantziar alderdik gehiengoa dute eta Frantziarako gobernuek eskuin nahiz ezkerrekoek ez dute eskaera eintzakotzat hartu.
