-
1915etik euskal nazionalismoa jaiotzen da eta euskara eta euskal kultura garatzen dira ondorioz sortzen dira erakunde hauek.
-
Bigarren Errepublika ezarri zen Espainian eta Hego Euskal Herriko lau probintziek Lizarrako Auntonomi Estatutuaren proiektua onartu zuten;
-
1936an Euzko Jaurlaritza sortu , baina, 1937an Hego Euskal Herri osoa Francoren menpe zegoela, Santoñako Ituna sinatu egin behar izan zuen.
-
Francoren diktadurapean, Bizkaia eta Gipuzkoa "probintzi traidoretzat" jo eta horien Kontzertu Ekonomikoak kendu egin zituzten
-
Alemaniarren aire-armadak Durango eta Gernika bonbardatu zituen.
-
Francoren diktadurapean, Bizkaia eta Gipuzkoa "probintzi traidoretzat" jo eta horien Kontzertu Ekonomikoak kendu egin zituzten (1937) Euskara debekatu eta euskal kultura ezabatu zuten. Euskal abertzale askok erbestera jo zuen. 1937ko apirilaren 26an Alemaniarren aire-armadak Durango eta Gernika bonbardatu zituen.
-
-
1950.eko hamarkadan hasi ziren abertzaleak antolatzen Hego Euskal Herrian, isilpean betiere.
-
-
ETA erakundea sortu zen eta frankismoaren aurkako borroka armatuari ekin zion. ETAk abertzaletasuna eta sozialismoa elkartu zituen: ezker abertzalea sortu zen.
-
1960ko hamarkadan euskal kultura indar biziz garatzen hasi zen (ikastolen mugimendua, helduen alfabetatzea, euskara batua...).
-
-
Ipar Euskal Herrian, Enbata aldizkaria jaio zen; haren inguruan gorpuztu zen Iparraldeko mugimendu abertzalea, ETA-rekin harremanak izan zituena.
-
1970eko hamarkadan ETAk borroka armatua areagotu egin zuen.
-
-
-
Ipar Euskal Herrian Enbatasortu ondoren euskal abertzaletasuna pixkanaka-pixkanaka sendotuz joan da; baita euskara eta euskal kultura ere. Autonomiaren alde, eta turismoaren bidez gertatzen ari den "kolonizazioa"-ren aurka, Iparretarrak talde armatua sortu zen.
-
Franco 1975ean hil zen, baina hilzorian zegoela FRAPeko hiru kide eta ETAko Txiki eta Otaegi fusilatzea agindu zuen 1975eko irailaren 27an. Espainiako Joan Karlos I.a izendatu zuten; horrela, borbondarren monarkia zentralista berrezarri zen.
-
1976an Sixto Borboikoaren jarraitzaile karlistek Jurramendiko ospakizunetan bi pertsona hil zituzten
-
Alkateen mugimenduak batzarra egin zuen Bergaran eta bertan sinatu zuten Euskal Herriaren eskubide historikoen aldeko manifestua.
-
Hautestunde orokorraren ondoren konstituzio berria egin eta erreferendumez onartu zen Espainia mailan; hala ere, Hego Euskal Herrian indar abertzaleek ez bozkatzera deituta Konstituzioaren alde bozkatu zutenen kopurua oso txikia izan zen, besteak beste, euskal eskubideak ez zirelako behar bezala aintzat hartzen.
-
Hegoaldeko Euskal Herrirako estatutu bakarra ez zen lortu. Garai artan, Nafarroako gehiengoaren ordezkaritza PSE-PSOEren esku eta hegoaldeko batasun politikoaren alde zegoen. Nafarroako eskuina Estatutu bakarraren kontra jarri eta bi estatutu egin ziren. Nafarroan, PSN PSOE sortu zen.
-
1979an Araba, Bizkaia eta Gipuzkoarako Autonomi Estatutua onartu zen, eta hurrengo urtean Eusko Jaurlaritza berria eratu zen. ETAren inguruko ezker abertzaleak ez zuen estatutua onartu eta erakunde armatua mantentzea erabaki zuen.
-
1980ko hamarkadan, ETAren aurka borrokatzeko guda zikina sortu zen. Talde armatu gogorrenak izan ziren "Batallón Vasco-Español" Hegoaldean UCD-ko gobernu garaian sortua eta "GAL" PSOE-ko gobernuaren inguruan antolatua. Talde horiek Herri Batasunako kideak, herritar abertzaleak eta Iparraldean errefuxiatutako ETAko ekintzaileak erail zituzten. erakunde horien finantziazioa Barne Ministerioko fondo erreserbatuek egin zuten.
-
1982an Nafarroako Foru-Erregimenaren Berrintegratze eta Hobekuntzarako Lege Organikoa, hots, Nafarroako autonomi estatutua, onartu zen.
-
-
Ipar Euskal Herrirako egitura administratibo berria, Euskal Departamentua, etengabe eskatzen ari dira abertzaleak, baina frantziar alderdiek gehiengoa dute eta Frantziako gobernuek, eskuin nahiz ezkerrekoek, ez dute eskaera aintzakotzat hartu.
