XX. mendeko ardatz kronologikoa janaina ramos

Aro Garaikidea

Period: Jan 1, 1789 to Jan 1, 2022

Frantziako Iraultza

May 5, 1789

Antzinako Erregimenaren amaiera eta liberalismoaren garaiaren hasiera eragin zuen. Gatazkak Frantziako mugetatik haratago gainditu zuen, Europara hedatuz. Haien leloak “askatasuna, berdintasuna eta anaitasuna” ziren.

Napoleon frantziarren enperadore

May 18, 1804

Napoleon Bonaparte militar frantsesak1804an bere burua frantsesen enperadore koroatu zuen. Frantziaren hedapena eragotzi nahi zutenekin gerra eragin.

Austerlitzeko bataila

Dec 2, 1805

Austerlitz-eko gudua, 3 enperadoreak, konfrontazio militar bat izan zen Austerlitz-en (egungo Slavkov u Brna), gaur egun Txekiar Errepublikako lurraldean.

Berlingo konferentzia

Nov 15, 1884

Berlingo Konferentzia, 1884ko azaroaren 16tik 1885eko otsailaren 26ra bitartean Berlinen (Alemaniako Inperioa) ospatu zen. Otto von Bismarck Alemaniako kantzilerrak antolatu zuen.
Alemania, Belgika, Espainia, Frantzia, Erresuma Batua, Portugal, Italia, Danimarka, Herbehereak, Estatu Batuak, Errusia, Suedia, Norvegia eta Otomandar eta Austro-Hungariako inperioetako ordezkariak elkartu ziren herrialde germaniar hiriburuan Afrika partekatzeko, Afrikako baimena izan gabe.

Lehen mundu gerraren hasiera

Jun 28, 1914

Francisco Fernando artxiduke eta oinordekoaren hilketarekin hasi zen gerra. Nazioarteko bi aliantza talka egin zuten:
Aliantza Hirukoitza, Alemaniako Inperioak eta Austria-Hungariak osatua.
Entente Hirukoitza, Erresuma Batuak, Frantziak eta Errusiar Inperioak osatua. Italia, Estatu Batuak eta Japoniako Inperioa, besteak beste, batu ziren gero.

Errusiako Iraultza

Mar 8, 1917

Leninek boltxebikeak gidatu zituen.
Erregimen monarkista tsarista iraultzean eta estatu eredu errepublikano-leninista berri baten eraikuntzan izan zen.

Versalleseko Ituna

Jun 28, 1919

I. Mundu Gerra formalki amaitu zuen eta, aldi berean, Bigarren Mundu Gerraren oinarriak ezarri zituen. potentzia garaileek (Estatu Batuak, Britainia Handia, Frantzia eta gainerako estatu aliatuak) Alemania garaituari bere lurralde, militar eta ekonomia zigor-xedapenak ezarri zizkioten, eta horregatik Alemania haserre zegoen eta mendekua hartu zuen.

Alderdi Naziaren sorrera

Feb 24, 1920

1920 eta 1945 artean Alemanian jardun zuen alderdi politikoa izan zen, bere ideologia nazionalsozialismoa zen.
1933ko urtarrilaren 30ean, Adolf Hitler Alemaniako kantziler izendatzeak herrialde horretako demokrazia amaitu zuen. Ideia arrazista eta autoritarioek gidatuta, naziek oinarrizko askatasunak ezabatu zituzten.

B.Mussoliniren Erromarako martxa

Oct 27, 1922

Militante faxisten mobilizazio handia izan zen, Italiako erreinuko hiriburura elkartu zena, 27 eta 30 artean.
Hau eraman zuen Mussolini boterera.
Indar erakustaldia egin nahi zuten Victor Emmanuel III.a erregeari xantaia egiteko eta Mussolini lehen ministro berri izendatzera behartzeko, indarkeriarik gabeko estatu kolpe moduko batean.

Estatu Batuetako “Crack” ekonomikoa

Oct 29, 1929

Estatu Batuetako burtsaren historian izan den hondamendirik handiena izan zen.
Izuak inbertitzaileak hartu zituen New Yorkeko Burtsan, 16 milioi akzio baino gehiago bota zituzten, kaosa finantzarioa eraginez eta akzioen balioak beherantz nazioko enpresa handienetan.

Alemaniako bateratzea

Apr 10, 1938

Alemaniako tropak pozarren agurtu zituen Austriako biztanleriaren gehiengoak. Horrela, Austriako Lehen Errepublika desagertu zen, Lehen Mundu Gerraren ostean, garai batean Austriar Inperio boteretsua zenaren zatiketatik sortua.

II Mundu Gerraren hasiera

Sep 1, 1939

Poloniaren inbasioa izan zen arrazoia.
Historia osoko gatazkarik handiena eta suntsitzaileena izan zen.
Horren harira, Britainia Handiak eta Frantziak gerra deklaratu zioten Alemaniari. Alemaniako indarrek Mendebaldeko Europa inbaditu zuten 1940ko udaberrian.

II Mundu Gerraren amaiera

Sep 2, 1945

Duela 75 urte, Japoniako eta aliatuen ordezkariek Japoniaren baldintzarik gabeko errendizioa sinatu zuten, Bigarren Mundu Gerra amaituz.
Orrialde askoren arabera maiatza eta iraila bitartean bukatzen dut.
Kapitulazio hau Lüneburg hirian kokatutako britainiar egoitzan egin zen.

Italiaren sorrera

Jun 2, 1946

Katolizismoaren hiriburu gisa duen eragina indartsua izan da, eta Italiako hiri-estatu dinamikoek modernitatea bultzatu zuten Errenazimenduarekin.
Batasunaren aurretik Italiako estatuak:
– Sardiniako erreinua
– Bi Sizilien Erresuma
– Elizaren Estatuak
– Lombardo-Venetiar erreinua
– Parmako, Modenako eta Toskanako dukerriak.

Gerra Hotzaren hasiera

Mar 12, 1947

Gerra Hotza deitzen zaio, AEBek eta Sobietar Batasunakez ziotelako sekula zuzenean aurrez aurre egin ikuspuntu militarretik, biak bakarrak izan arren. Planetako superpotentziak ziren.
Sobietar Batasuna izan zen bere burua garaitu zuena.

Berlingo harresiaren erorketa

Nov 9, 1989

Berlingo harresiak ia 30 urtez banatu zuen hiria.
Alemaniako populazioak modu baketsuan, odolik isuri edo su-armarik tiro egin gabe, Berlingo Harresia eraitsi zuen.
Harresiaren erorketa 1989ko maiatzean Austria eta Hungaria arteko mugak ireki izanak eragin zuen, gero eta alemaniar gehiago joan baitziren Hungariara Alemaniako Errepublika Federaleko enbaxada ezberdinetan asiloa eskatzeko.

Gerra Hotzaren amaiera

Dec 26, 1991

Gerra Hotzak eragin global handiko ondorio ugari izan zituen, eta bertan espioitza eta jazarpen jarduera handia izan zen, besteak beste.
Itun bat sinatu zuten, estatu kideek beste kideak defendatzeko konpromisoa hartuz, hitzarmen hori sinatu ez duen estatu batek horietako bati eraso egiten badiote.
Gerra Hotza sozialismoaren krisiarekin, Berlingo Harresia erori zen (1989) eta Sobietar Batasunaren bananduarekin amaitu zen.