XVIII. mendea ILUSTRAZIOA

Daniel Defoe (Jaiotza)

Oct 10, 1660

Londres, Erresuma Batua. Daniel Defoe idazle, kazetari eta panfletista ingelesa izan zen, mundu osoan ezaguna Robinson Crusoe nobelagatik.

Jonathan Swift (Jaiotza)

Nov 30, 1667

Dublin, Irlanda. Jonathan Swift idazle satiriko irlandarra izan zen. Bere lanik ezagunena, Los viajes de Gulliver da.

Montesquieu (Jaiotza)

Jan 18, 1689

La Brede, Frantzia. Montesquieu frantziar filosofo eta jurista izan zen, eta bere lana Ilustrazioa deritzon mugimendu intelektual eta kulturalaren testuinguruan garatzen da.

Voltaire (Jaiotza)

Nov 21, 1694

Paris, Francia. Voltaire, idazle, historialari, filosofo eta abokatu frantziarra izan zen, masoneriakoa, eta Ilustrazioaren ordezkari nagusietako bat izan zen.

Ingalaterra eta ezkoziaren batasuna: Britania Handia

1707

Jean-Jacques Rousseau (Jaiotza)

Jun 28, 1712

Ginebra, Suiza. Rousseau idazle, pedagogo, filosofo, musikari, botanikari eta naturalista izan zen, baina ilustratu gisa definitu zuten.

Utrech-eko ituna: Espainiako Ondorengotza Gudaren bukaera

1713

Felipe V.ak Espainiako Erret- Akademiaren sorrera baimendu

Oct 3, 1714

Frantziako Luis XIV. hil

Sep 1, 1715

Jean le Rond d'Alembert (Jaiotza)

Nov 17, 1717

Paris, Frantzia. D’Alemanbert matematikari, filosofo eta entziklopedista frantsesa izan zen, mugimendu ilustratuaren adierazle handienetako bat.

Robinson Crusoe

May 25, 1719

Daniel Defoe idazle ingeles ospetsuaren lan ezagunenetako bat da Robinson Crusoe. Robinson dirua zuen mutiko aberatsa zen. Abentura bila beste herrialde batzuetara joatea erabaki zuen, Afrikara. Robinson naufrago amaitu zen eta uharte batean utzi zuten
28 urte. Asko itxaron ondoren erreskatatzea eta uharte horretatik alde egitea lortzen du, eta horrek aldaketa bat eragiten du
bizitzaz duen ikuspegian.

Gutun Pertsiarrak

1721

Montesquieu idatzitako obra bat da. Liburu ironikoa da, laburra baina eduki sakonekoa, Protagonisten ekialdeko begiradaren bidez mendebaldeko erabilera eta ohiturak kritikatzen dira, batzuetan umore beltza erabiliz eta Frantziako gorteari etengabe barregarri utziz.

Moll Flanders

1722

Daniel Defoe idatzitako historia da. Mollen ama kartzelan egon ondoren, harrera-familia batek zainduko du.' Ondoren, familia batentzat hasi da lanean, eta bi seme-alabek gorteiatuko dute.' Bietako batek, nagusiak, ezkontzeko konbentzitzea lortuko du. Baina hiltzen da. Hori eta gero bizitza berri bat eramaten du, senar boteretsu batekin eskontzeko. Ez du lortzen zerbait gertatzen zaielako bere senarrei.

Gulliver-en bidaiak

1726

Jonathan Swift idatzitako historia da. Gulliver bidaia-zale amorratua da. Bere abenturek leku zoragarrietara eramango gaituzte: Liliput, non pertsona xeheak bizi diren, Brobdingnag, erraldoiak bizi diren herrialdea, Laputako uharte hegalaria houyhnhnhnmsen lurraldera, zaldi hiztun jakintsuak.

Daniel Defoe (Heriotza)

Apr 24, 1731

Londres, Erresuma batua

Filosofia gutunak

1733

Voltairek 1726 eta 1729 artean Ingalaterran bizi izandako esperientzietan oinarritutako saiakera batzuk dira.

Jonathan Swift (Heriotza)

Oct 19, 1745

Dublin, Irlanda

Legeen izpirituak

1748

Legeen espiritua teoria politikoaren eta zuzenbidearen ituna da, Montesquieu idatzitakoa.

Johann Wolfgang von Goethe (Jaiotza)

Aug 28, 1749

Goethe-Haus, Francort del Meno, Alemania Von Goethe antzerkigile, eleberrigile, poeta eta naturalista alemaniarra izan zen, Erromantizismoaren funtsezko zergadun, eragin handia izan zuen eta mugimenduaren adierazlerik handienetako bat izan zen.

Entziklopediaren lehen alea

1751

Luis XV-aren mendea

1751

Voltaire idatzitako obra. Frantziako historia politiko eta militarraren garai distiratsua eta literaturaren, arkitekturaren eta filosofiaren urrezko aroa, Luis xiv.aren mendea ere giza arrazoimenaren goraldi handia eta Ilustrazioaren mugimendu humanistaren zalaparta izan ziren.

Montesquieu (Heriotza)

Feb 10, 1755

Paris, Frantzia.

Candido

1759

Voltaire idatzitako obra da. Cándido pertsonaiaren abenturen kontakizuna da, gaztelu batean hezitako gaztea, nobleziaren ohiturak, Panglossen babespean,
filosofo baikorra. Bere alabaz maitemindu denean Barjin, gazteluaren jabea, bota egin dute eta mundu errealari aurre egingo dio, gerra, gosea, miseria, intolerantzia erlijiosoa, ezjakintasuna beste kulturekiko.

Karlos III. Espainiako errege

1759

Eloisa Berria

1761

Rousseauren lan hau giza sentimenduen azterketa sakona da: maitasun-grina eta maitasun filiala, eginbeharra, ohorea eta bertutea, adiskidetasuna, ezkontzako leialtasuna.

Katalina II. Errusiako Enperatriza

1762

Filosofia hiztegia

1764

Voltairek estetikatik politikara doan auzi sorta zabal bat aztertzen du, gertakari erlijiosoa bereziki azpimarratuz, bere gogoetaren zati handi bat hari eskaintzen baitio.

Josulagunak Frantziatik kanporatu

1764

Josulagunak Espainiatik kanporatu

Mar 31, 1767

Wether gaztea

1774

Van Goethek idatzitako eleberri epistolarra da, eta bi liburutan egituratuta dago. Lehenengoak Wertherrek Guillermori bidaltzen dizkion gutunak eta bigarrenak gertatutakoa kontatzen du azken gutuna Guillermori, hil arte.

Voltaire (Heriotza)

May 30, 1778

Paris, Francia.

Jean-Jacques Rousseau (Heriotza)

Jul 2, 1778

Ermenonville, Frantzia.

Jean le Rond d'Alembert (Heriotza)

Oct 29, 1783

Paris, Frantzia.

G. Washington, EEBBko lehen lehendakari

1789

Luis XVI.ari burua moztu Parisen

Jan 21, 1793

Napoleonek boterea hartu Frantzian

Dec 2, 1804

Johann Wolfgang von Goethe (Heriotza)

Mar 22, 1832

Weimar, Alemania.