-
Period: 3000 BCE to 476
Antzinaroa
Antzinaroa, Europako historian, Historiaurretik Erdi Arora bitartean Mediterraneo inguruan garatutako zibilizazioen garaia da. Garai honetan lehenengo filosofoak agertu ziren eta munduaren jatorriari buruzko galderak egiten hasi zituzten. -
624 BCE
Tales
Tales Miletokoa Greziar filosofo, matematikari, geometra, fisiko eta legegilea izan zen. Mileton bizi eta hil zen (gaur egungo Turkian). Aristotelesek Miletoko eskolaren sortu zuena hartu zuen. Anaximandro (bere dizipulua) eta Anaximenes (Anaximandroren dizipulua) ere partaide izan ziren. -
610 BCE
Anaximandro
Anaximandro Antzinako Greziako filosofo eta geografoa izan zen. Talesen dizipulua eta jarraitzailea zen. Anaximandro, Antzinaroko autore gehienen ustez, gauzen ikuspegi naturalista hartu zuen lehen filosofoa izan zen. -
569 BCE
Pitagoras
Pitagoras lehen matematikari purutzat hartutako filosofo eta Matematikari greziarra izan zen. Modu esanguratsuan lagundu zuen matematika helenikoaren, geometriaren eta aritmetikaren aurrerapenean, batez ere zenbakizko erlazioetatik eratorriak eta pisu eta neurrien teoriari, musikaren teoriari edo astronomiari aplikatuak. -
535 BCE
Heraklito
Efesoko Heraklito filosofo greziar bat izan zen, Efeson jaioa, Jonia hirian. Bere bizitzaren iturri nagusia Diogenes Laercioren bidez iristen zaigu. Familia aristokrata batean jaio zen, baina bere bizitza ahaltsua saihestu eta filosofo ermitau autodidakta bihurtu zen. -
522 BCE
Parmenides
Parmenides de Elea greziar filosofoa izan zen. K.a. 530 bitartean jaio zen. K. a. eta K. a. 515. I.* 1. Elea hirian, Magna Greziaren kolonia greziarrean (Italiako hegoaldean). Parmenidesek lan bakarra idatzi zuen: poema filosofiko bat bertso epikoan, eta hortik beste autore batzuen aipuetan gordetako pasarte batzuk baino ez zaizkigu iritsi. -
Period: 500 BCE to 400 BCE
Sofisten garaia
-
484 BCE
Gorgias
Gorgias Sizilian jaio zen, Leontinos-eko kolonian, bera Antzinako Grezia filosofo sofista bat izan zen. K.a. 485. urtean- Carmántidas-eko semea izan zen. Bere gaztaroan zehar Enpedoklesen dizipulua izan zen, bere heziketan erretorikoaren hastapenak erakutsi ahal izan zizkion, Parmenidesen eta Zenón-eko Elea.2-etako pentsamendura ohitua. -
481 BCE
Protagoras
Protagoras Abderakoa, Antzinako Greziako lehenengo sofista izan zen, eta zenbaiten ustez garrantzitsuena. Erretorikan eta bertutean aditua, Platonek Protagoras elkarrizketan bertutearen lehen irakasle profesionala izateari egotzi dio. Bere ospea eta eragina oso nabaria izan zen Periklesen Atenasen. -
469 BCE
Sokrates
Sokrates Greziako filosofo klasiko bat izan zen, mendebaldeko filosofiako zein filosofia unibertsaleko handienetakotzat hartua. Platonen maisua izan zen, eta Aristoteles zen bere dizipulua, hiru . Beste dizipulu batzuk Antistenes, Aristipo eta Esquines dira. Greziar filosofia proiektu jarraitu eta bateratu batean eraldatzeko figura nagusia da. Filosofia politikoaren eta etikaren aitatzat hartzen da, eta mendebaldeko filosofiaren gai garrantzitsu guztien iturri nagusia da. -
427 BCE
Platon
Platon filosofo greziarra izan zen, Sokratesen jarraitzailea eta Aristoteleren maisua. K.a. 387an Atenasko Akademia sortu zuen, bederatziehun urte baino gehiago iraungo zuena. Akademiaren irakaskuntzan aktiboki parte hartu zuena. Bere lanak idatzi zituen, gehienbat elkarrizketa moduan, gai ezberdinei buruz, hala nola filosofia politikoa, etikoa, psikologia… -
384 BCE
Aristoteles
Aristoteles Antzinako Greziaren iparraldean dagoen Estagira hirian jaiotako filosofoa, politikaria eta zientzialaria izan zen. Platonekin batera, mendebaldeko filosofiaren aitatzat hartzen da. Bere ideiek eragin handia izan dute Mendebaldeko historia intelektualean, bi mila urte baino gehiagoz. -
342 BCE
Epikuro
Epikuro Antzinako Greziako filosofoa izan zen. Epikurok obra asko idatzi zituen, baina gehienak galdu egin dira. Hark idatzitako hiru gutun eta aforismo batzuk baizik ez dira geratu. -
4 BCE
Seneka
Luzio Anneo Seneka halaber Seneka Gaztea edo, besterik gabe, Seneka deiturikoa. Moralari buruz aritu zen filosofo estoiko nabari bat izan zen. Erromatar Inperioko politika pertsonaia garrantzitsua ere izan zen. Bere idazkiei esker, mendeetan barrena estoizismoaren pentsaera ulertzeko ezinbesteko erreferentzia izan da. -
354
San Agustin Hiponakoa
Idazle, teologo eta filosofo kristaua izan zen. Lehen milurtekoko kristautasunaren pentsalari gorena eta gizadiaren jenio handienetako bat izan zen. Hainbat kristau komunitatek santu gisa gurtzen dute. -
Period: 476 to 1453
Erdi-aroa
Mendebaldeko Erromatar Inperioaren desagerpenarekin hasi eta amaieratzat Konstantinoplaren erorialdia eta Ehun Urteko Gerraren amaiera 1453an edota Kolon Ameriketara iristea 1492 urtean amaitu zen. -
1225
San Tomas Akinokoa
Filosofia, teologoa, latinezko idazlea eta domingotar fraidea izan zen. Aristotelesen filosofian oinarri harturik, Tomas Akinokoak eskolastikaren kristau pentsamendura egokitu zuen hura. -
1285
Gilen Okham
Fraide frantziskotarra eta filosofo eskolastiko ingelesa izan zen. Eskolastikaren azken figura nabarmena izan zen, eta nominalismoaren filosofo handiena izan zen. -
Period: 1453 to
Aro Modernoa
-
1478
Tomas Moro
Ingeles pentsalari, teologo, politiko, humanista eta idazle izateaz gain, poeta, itzultzaile, Henrike VIII.aren lord kantziler, lege-irakasle, negozio zibilen epaile eta abokatu ere izan zen. Bere lanik ezagunena Utopia da -
1561
Francis Bacon
Britaniar filosofo, abokatu, idazle eta estatu-politikaria izan zen. Enpirismo filosofiko zein zientifikoaren aitatzat hartzen da. -
Hobbes
filosofo ingelesa, filosofia modernoaren sortzaileetako bat izan zen eta bere lanik ezagunena Leviathan da. Absolutismo politikoaren autore garrantzitsuenetakotzat jotzen da, eta bere pentsamendua liberalismoaren funtsezko zenbait kontzeptuk osatzen dute -
Deskartes
Filosofoa, matematikaria eta zientzialaria izan zen. Bai filosofian, bai matematikan, aitzindaritzat dugu gaur egun. -
Spinoza
Jatorri sefardi hispano-portugaldarreko filosofo neerlandarra zen zen. Kartesianismoa gisa ezagutzen den korrontearen ondorengo kritikoa da, eta XVII. mendeko filosofiaren arrazionalista handietako bat da. -
Locke
filosofo eta teoriko liberal ingelesa zen. Liberalismoaren aitzindaritzat hartzen da gaur egun. Ez zuen innatismoaren eta determinismoaren existentzian sinesten eta jakinduria zentzumenetatik datorrela uste zuen -
Leibniz
Alemaniar filosofo, matematikari, logikari, teologo, jurista, liburuzain eta politikaria izan zen. XVII. eta XVIII. mendeetako pentsalari handienetakoa izan zen, azken jenio unibertsal gisa ezaguna.
Metafisika, epistemologia, logika, erlijioaren filosofia, matematika, fisika, geologia, legegintza eta historiaren alorretan, ekarpen sakon eta garrantzitsuak egin zituen. -
Berkeley
Metafisika, epistemologia, logika, erlijioaren filosofia, matematika, fisika, geologia, legegintza eta historiaren alorretan, ekarpen sakon eta garrantzitsuak egin zituen. -
Montesquieu
Ilustrazio garaiko kronista eta pentsalari politikoa izan zen. Ilustrazioaren mugimenduko filosofo eta saiakeragile garrantzitsuenetakoa. Ospetsua da berak egituratu zuelako botereen banaketaren teoria, gaur egungo gobernu modernoetan oinarrizkotzat jotzen dena eta mundu osoko konstituzio ugaritan ezarria. -
Hume
Filosofo, historialari, ekonomialari eta saiakeragilea izan zen. Ezaguna da enpirismoan, eszeptizismoan eta naturalismoan oinarritutako sistema filosofikoa garatu izanagatik. -
Rosseau
Suitzar idazle, musikagile eta filosofoa izan zen, frantsesez idazten zuena. Ilustrazioko pentsalari nagusietako bat izan zen. Oso filosofo berezia izan zen bere garaian, haize kontra joan zena, eta maiz kritikatua haren ideiengatik -
Immanuel Kant
Historiako filosofo nabarmenetakoa da. Kanten filosofia sistema ezagutzaren kritikatik sortu zen. Aurrenekoan formaren ezagutzak nola eraman dezakeen jakintzaren materiaren ezagutzara aztertu nahi zuen Kantek. -
Hegel
filosofo alemaniarra izan zen. Alemaniar idealismoaren figura garrantzitsuenetako bat izan zen eta filosofia modernoaren sortzaileetako bat da. Bere eragina epistemologiara, logikara, metafisikara, estetikara, historiaren filosofiara, erlijioaren filosofiara eta filosofiaren historiara hedatzen da. -
Period: to
Aro garaikidea
-
Levi-strauss
Filosofo eta antropologo frantziarra izan zen. Gizarte zientzien epistemologian eragin handiko pentsalaria eta estrukturalismo izeneko eskolaren sortzaileetako bat da. -
Marx
Alemaniar filosofo eta politika zein ekonomiaren pentsalaria izan zen, bereziki ezaguna komunismoaren aitzindaria izateagatik. Gaur egungo Alemaniako Trieren jaioa -
Nietzesche
Filosofo eta filologo alemana izan zen, eta XIX. mendeko pentsalari modernoetako bat. Haren filosofiak eragin handia izan zuen XX. mendeko oso ideologia ezberdinetan -
Freud
Austriar mediku neurologoa, psikoanalisiaren sortzailea izan zen, psikopatologia tratatzeko metodo klinikoa, elkarrizketa bidez gaixoaren eta psikoanalistaren artean. -
Husserl
Alemaniar filosofoa izan zen. Hasieran zientziak, eta zientzien artean bereziki matematika ikasi zuen, bere judu jatorria zela eta, irakaskuntzatik kendu zuten arte. -
Bertrand Russell
Galestar filosofo, aktibista, idazle eta matematikaria izan zen. Bibliografia itzelaren egilea da, haren liburuetan bereziki Matematikaz, Filosofiaz eta Politikaz idatziz. XX. mendeko filosoforik eragingarrienetarikoa izan zen -
Wittgenstein
Bibliografia itzelaren egilea da, haren liburuetan bereziki Matematikaz, Filosofiaz eta Politikaz idatziz. XX. mendeko filosoforik eragingarrienetarikoa izan zen. -
Heidegger
Martin Heidegger (Meاkirch, Alemania, 1889ko irailaren 26a - Todtnauberg, Alemania, 1976ko maiatzaren 26a) filosofoa izan zen. Fenomenologiarekin eta existentzialismoarekin lotu izan da. Haren libururik ospetsuena, Sein und Zeit («izan eta denbora»), filosofiaren arloan XX. mendeko garrantzizkoenetakotzat jotzen da. -
Karl Popper
Karl Raimund Popper (Viena, Austria, 1902ko uztailaren 28a - Londres, Erresuma Batua, 1994ko irailaren 17a) austriar jatorriko filosofo ingelesa izan zen. Metafisika antideterministaren aldekoa izan zen, eta ezagupena aldez aurretik mugatu ezinezko ekintza zela, eta norbanakoaren esperientziatik garatzen zela uste izan zuen. XX. mendeko zientziaren filosofo garrantzitsuenetakotzat hartzen da. -
Jean-Paul Sartre
Jean-Paul Charles Aymard Sartre (Paris, Frantzia, 1905eko ekainaren 21 – 1980ko apirilaren 15) frantsesezko idazlea eta filosofoa izan zen, existentzialismoaren adar marxistaren erakusgarria, eta XX. mendeko intelektual politikoki konprometituaren irudi nagusietakoa. Halaber, existentzialismoaren ordezkari ospetsuena izan zen, Martin Heideggerrekin eta Albert Camusekin batera. -
Hanna Arendt
Hannah Arendt (Hannover, Alemania, 1906ko urriaren 14a - New York, Ameriketako Estatu Batuak, 1975eko abenduaren 4a) judu jatorriko politika-ikertzaile alemaniarra izan zen. Bere lan gehiena boterearen gaineko azterketetara bideratu zuen, eta bereziki politika, autoritatea eta totalitarismoa ikertu zituen. -
Simone de Beauvoir
Simone de Beauvoir, izen osoz Simone Lucie Ernestine Marie Bertrand de Beauvoir (Paris, 1908ko urtarrilaren 9a -1986ko apirilaren 14a) idazle, filosofo eta feminista frantziarra izan zen. Gai politiko, sozial eta filosofikoei buruzko eleberriak, entseguak, biografiak eta monografiak idatzi zituen eta haren pentsamendua existentzialismoaren barnean kokatu ohi da, haren lan batzuk, Bigarren sexua adibidez, feminismoaren sorreraren bultzagarritzat hartzen direlarik. -
Foucault
Michel Foucault (Poitiers, Frantzia, 1926ko urriaren 15a - Paris, Frantzia, 1984ko ekainaren 26a) irudi oso garrantzitsua izan zen XX. mendeko pentsamendu frantseserako. Estrukturalismoaren eta postestrukturalismoaren artean kokatzen da. Hil zenerako, Frantzian pertsonarik azkarrenetarikotzat hartua zuten, nahiz eta oso gaztea izan. Berak arkeologotzat zuen bere burua. -
Habemas
Jürgen Habermas —alemanez ˈjʏʁɡən ˈhaːbɐmaːs ahoskatua— (Düsseldorf, Alemania, 1929ko ekainaren 18a) soziologoa eta filosofoa da, teoria kritikoa eta pragmatismoa bultzatu zuena. Haren lanak, epistemologian oinarrituak, eragin handikoak izan ziren XX. mendean.