-
Alemania bateratu, Europako potentzia bilakatu, Bismarck kantzilerrrei esker. 2 helburu:
-Frantzia isolatzea.
-Balkanetako oreka mantentzea.
Gilen I.a hil. Gilen II.a iritsi. Bismarck kargua utzi. Nazioarteko harremanen aro berria, Bake Armatua. 2 ezaugarri:
-2 bloke militarretan bildu ziren, Alemania, Austria eta Italia,sortutako Aliantza Hirukoitza berriztu.
Frantzia, Errusia eta Erresuma Batua Entente Hirukoitza eratu.
-Armamentuen norgehuagoka, armada handitu, arma berriak egin. -
Errusian monarkia absolutua. Parlamentua zegoen, Duma, baina oso botere mugatua. Polizia politikoak gogortasun handiz.
Ekonomia nekazaritzan oinarrituta.
XIX. mendearen amaieran, industralizazio ahul bat hasi. Proletariotzaren hazkundea.
XIX. mendeko azken urteetan indar politiko klandestinoak agertu:
- Alderdi Sozialista Iraultzailea.
- Alderdi Demokrata Konstituzionalistak.
- Errusiako Langileen Alderdi Sozialdemokratak, marxismoa defendatzen zuen. Bi talde (mentxebikeak, boltxebikeak) -
Kolonietako auziak. Potentzia tradizionalek (Erresuma Batua eta Frantzia) bigarren planoan utzi zieten estatu berriei (Alemania eta Italia). Marokon hainbat gatazka Gilen II.arekin. Frantziaren eta Espainiaren protektoratua ezarri Morokon. Bigarren tentsio-fokua Ekialdeko Auzia.
Itsaso Adriatikoaren kostaldean hedatu nahi zuen. -
Tropa japoniarrek tsarraren armada garaitu.
Istiluak sortu, ekonomia krisia.
Iraultza hildako eta zauritu ugari izan zituen, Igande Odoltsua.
Nekazariak eta langileak sobietetan bildu.
Tsarrak amore eman zenbait arlotan, eta kontsezio horiek Manifestu Inperialean argitaratu. Aldaketa nagusia, gizonezkoen sufragio unibertsalaren bidez Duma aukeratzea. Errusia monarkia parlamentarioa bilaktu zela zirudien. Baina tsarrak Duma kontuan izan gabe gobernatzen jarraitu zuen. -
- Oromandar Inperioa eta Bulgaria inperio zentralei (Alemania eta Austria-Hungaria) batu zitzaizkien.
- Italia, Errumania, Grezia, Estatu Batuak, Txina eta Japonia Entente Hirukoitz edo aliatuekin elkartu ziren.
-
Autria-Hungariako inperioaren oinordeko Frantzisko Fernando artxidukea eta haren emaztea hil egin zituzten.
Austriak ultimatuma proposatu zion Serbiari, Alemaniaren babesarekin.
Alemaniak gerra deklaratu zien Errusiari eta Frantziari, eta ondoren Erresuma Batuak Alemaniari.
Italiak ez zien babesik eman ez Austriari ez Alemaniari, beraz, Aliantza Hirukoitza aourtu zen. Lehen Mundu Gerra hasia zen. -
Alemaniarren asmoa Frantziari irabaztea zen, gero Errusiari erasotzeko (Schlieffen plana), hala ere, Frantziarrek geldiarazi egin zituzten Marneko Guduan.
Errusiak alemaniaren aurkako eraso handia egin zuen. Errusiarrek galdu egin zuten Tannenbergen eta Masuriako lakuetan, baina tropa alemaniarrak ekialderantz desbideratzea lortu zuten, eta horrela, Frantzia salbatu egin zen. -
Lubaikiak eraiki ziren .
Alemaniarrek mendebaldeko frontea autsi nahi izan zuten Verdungo Guduan, eta britainiarrek ere bai Sommeko Guduan.
Soldaduek bigarren mailako eremuetan egin zuten eraso:
- Gallipolin porrot egin.
- Alemaniak Afrikan zituen koloniak britainarrek konkistatu zituzten, eta Asiakoak, Japoniak.
- Ekialde Hurbilean, aliatuek otomandarren hainbat jabetza okupatu zituzten.
Itsas gatazka egon zen. Britainiarren ontzidiak Alemania blokeatu eta itsaspeko gerran egin zuen. -
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Errusiako frontea gainbehera, Iraultza Boltxebikea piztu zen. Errusia gatazkatik erretiratu. Estatu Batuak aliatuen alde gerran sartu.
-
Errusia Lehen Mundu Gerran sartu.
Iraultzaren lema bakea eta ongia zen. Otsailaren 25ean graba orokorra piztu. 27an behin-behineko gobernua sortu.
Langileek, nekazariek eta soldaduek sobietak eratu, eta milisia armatuak izatera ere iritsi ziren (Guardia Gorria). Handik gutxira, sobietak boltxebikeen kontrolpean. -
-
Ezegonkortasun politikoa. Errusia gerran jarraitu zuen.
Lenin erbestetik itzuli eta Apirileko Tesietan jaso zen programa bat aurkeztu. Errusiak berehala bakea sinatu eta gerra utzi, lurren birbanaketa...
Herri-matxinadak uztailean, Petrograden. Lenin berriro erbesteratu.
Irailean, behin-behineko gobernuak estatu-kolpea jasan, porrota izan zen, boltxebikeen parte-hartzeari esker. -
Urriaren 24an, Lenin Petrogradeko sobieten egoitzan finkatu. 25ean, sobietek, hiribuko puntu estrategikoak hartu, Neguko Jauregiari eraso eta behin-behineko gobernuko kideak atxilotu.
Boltxebikeen lehen gobernua sortu, Lenin buru.
Errusia gerratik atera zen Brest-Litovskeko Ituna sinatuz. -
Lehen Mundu Gerrak 8 milioi hildako eta 21 milioi zauritu inguru eragin zituen. Gehienak Alemanian.
Materialen galera Frantziako ipar-ekialdean, Belgikan eta Italiako iparraldean bakarrik egon zen.
Gerra amaitutakoan herrialde askok maileguak eskatu zituzten batez ere Estatu Batuetan, ondorioz, Europako herrialdeen zorpetzea oso altua zen. -
Alemaniak bakea sinatu, Brest-Litovskeko Itunarekin. Ondoren, eraso egin zuen, eta inperio zentralek errenditu ziren: lehenik Turkia, gero Austria, eta azkenik, Alemania.
Azkenean, arministizioa sinatu zuten Alemaniak eta aliatuek. Gerra amaituta zegoen. -
-
Tsarismoaren aldekoak Armada Zuria osatu, eta boltxebikeak, Armada Gorria. Bi armadak gerra zibilean aurrez aurre jarri ziren.
Zuriak hainbat potentzien laguntza jaso zuen, azkenean, Gorria irabazi zuen.
Gobernuak, gerrako komunismo deritzon politika ekonomikoa ezarri zuen.
Erabaki guztiak boltzebikeen esku geratu ziren, eta Alsderdi Komunista izena hartu zuten, eta diktadura komunista latza ezarri zen.
Neurri ekonomiko eta politikoak grebak eta matxinadak eragin, gobernuak indarkeriaz jokatu. -
Herrialde irabazleek sinatutako itun multzoa Parisko Bake.
1919an Parisko Konferentzia hasi zen, erabaki naguasiak Estatu Batuek, Frantziak, Erresuma Batuak eta Italiak hartu zituzten.
Helburuak:
- Alemaniari suspertzen ez uztea.
- Irabazleen artean botereen oreka lortzea.
- Errusia isolatuta edukitzea.
Nazioen elkartea sortu, Hamalau Auzietan oinarritutako nazioarteko erakundea, bakea ezartzeko.
Baina herrialde nagusiak ez zuten parte hartu, beraz, Nazioen Elkartearen eraginkortasuna mugatu. -
-
Versaillesko itunean, Alemaniak gerra-ordain ikaragarriak ordaindu zituzten.
Alemaniak ituna sinatu bazuen ere, ez zuen inoiz onartu. Baldintza gogor haiek alemaniarren mendeku-nahia indartu zuten. -
Mendebaldeko liberal askok pentsatu zuten sobieten erregimenak ez zuela luzaroan iraungo. Boltxebikeek, ordea, iraultza sozialista gehiagoren hasiera besterik ez zela uste zuten.
