II. Errepublikaren garapena + E.H.-ko autonomi proiektuak

Primo de Riveraren diktadura amaitu eta II Errepublika hasi.

Apr 12, 1931

Azañaren Biurteko Erreformista hasi

Oct 5, 1931

Erreforma ugari aurrera eraman: nakazal eremuan, armadan, hezkuntzan, lan arloan eta erlijio barruan.

Autonomi Proiekt.: Lizarrako estatutua

Nov 15, 1931

EAJ-k eta Comunión Tradicionalistak defendatzen zituzten ideiak ageri. Udalerrien 3/4 onartu Lizarran ospatutako asanbladan. 400 alkatek Lizarran adostutako testua entregatu Madrilgo gorteetan. EZ ZEN ONARTUA IZAN: Erlijioaren atalak ez onartu.

1931ko konstituzioaren onarpena

Dec 9, 1931

Kutxu ezkertiar nabarmena zuen.

Autonomi Proiekt.: Saiakera berria

Dec 10, 1931

Konstituzio berria onartu eta beste proieku berri batean lan egiten hasi ziren. Orangoan abertzale eta errepublikazaleak elkarlanean aritu. Arazoa: bien arteko desadostasunengatik ezin iritsi autonomi estatutu bat onartzera (berandutu) eta Biurteko Eskuindarra iritsi zenez hauek ez zuten onartuko ondoren aurkeztuko zen estatutua.

Kataluniako autonomi estatutua onartu

1932

Sanjurjo jenerala matxinatu

Aug 15, 1932

Ez zuen arrakastarik izan, baina erakusten zuen armadaren desadostasuna egindako erreformekin; ezkertiarrak ahuldu.

Eskuindarren gobernukera

Period: 1933 to 1936

Ezkertiarrek egindako erreformak atzera bota zituzten. Adibidez: elizari boterea itzuli hezkuntzan eta laguntza ekonomikoak ematen hasi. Gainera, eskuindarrrak geroz eta erradikalagoak bilakatzen joan ziren, horren adibide JONS eta Falange Españolaren elkarketa (faxismoa antolatu).

Gobernu koalizioaren zatiketa nabarmena

Sep 20, 1933

Alcala ZamorakAzaña kendu gobernutik eta hauteskunde orokorrak deitu.

Emakumeen boto eskubidea onartu

Nov 5, 1933

Lehenengo aldiz emakumeei ahalbidetu botoa ematea; ordura arte, bakarrik botoa jasotzeko eskubidea izan zuten (Gorteetan 2 emakume).

Biurteko Eskuindarraren hasiera

Nov 19, 1933

Hauteskunde orokor berrietan anarkistak abstenitu egin ziren eta eskuindarrak koalizio bat osatu zuten: CEDA, katolikoak eta monarkiaren aldekoak elkartu. Zamorak gobernu moderatua nahi istiluak saihesteko: Lerroux jarri zuten gobernu buru, Alderdi Errepublikar Erradikalaren kide zena.

1934ko urriko iraultza

Oct 6, 1934

Katalunian Generalitat-eko presidenteak gobernu zentralarekin hautsi (Estatu katalana aldarrikatu). Euskal Herrian langileak greba orokorra. Asturiasen langileak Goardia Zibilaren koartelei eraso, meatze guneak hartu eta zenbait herritan langileen komunak eraiki. Eskuindarrak asko ahuldu zituen eta honek erakutsi ezkertiarrak boterea zutela.

Fronte Popularra gobernuan

Feb 15, 1936

Alderdi ezkertiar errepublikarrak batu eta koalizio gisa aurkeztu ziren hauteskundeetan; eskuindarrekin parekatuak egon arren, ezkertiarrek eduki zuten arrakasta. E.H.-en EAJ-ak (bakarrik aurkeztu hauteskundeetan) eta errepublikar ezkertiarrak irabazi Gipuzkoan eta Bizkaian. Nafarroa eta Araban, aldiz, eskuindar tradizionalistek eta karlistek.

Gerra Zibilaren hasiera

Jul 17, 1936

Franco altxatu zen Melillako soldadu taldearekin. E.H.-en Araban eta Nafarroan eduki zuen arrakasta matxinadak.

Autonomi Proiekt.: EAJ (bakarrik) lortu estatutua.

Oct 1, 1936

EAJ (Agirre) eta Fronte Popularra (Indalecio Prieto) akordio batera iritsi ziren. Eztabaidatu eta gero, 1936ko urrian estatutua onartu egin zen. Honekin lurralde autonomo bat osattzen da Araba, Gipuzkoa eta Bizkaiak osatua; hainbat eskumen eman; kontzertu ekonomikoak mantendu.

Behin Behineko gobernua E.H.-en.

Oct 6, 1936

Euskadiko behin behineko gobenrua osatu egin zen (Fronte Popular eta EAJ koalizio gobernua). Jose Antonio Agirre Euskadiko lehen lehendakaria izan zen. Gobernu berrian EAJ-k zuen pisu gehiena: Eusko Jaurlaritzak Bizkaiaren kontrolpea izan zuen hilabeteetan.

Gerra Zibilaren amaiera

Apr 1, 1939

Francoren diktadurak autonomi estatutuarekin eta Bizkaia eta Gizpuzkoako kontzertu ekonomikoekin amaitu