-
Period: 3333 BCE to 472
Antzinaroa
-
624 BCE
Tales de Mileto
Filosofoa izan zen, Joniako. Talesen teorema sortu zuen. Lehenengo filosofotzat hartzen dugu, Miletoren eskola hasi zuen eta "arkhe" existitzen zela esan zuen lehenengo pertsona izan zen. -
569 BCE
Pitagoras
Sokrates aurreko filosofo greziarra izan zen (Samos irla). Historialari askok lehenengo matematikariatzat hartzen dute. Batez ere natura matematikan aritu zen. Anaximandroren ikasle izan zen. Pitagorasen teorema burutu zuen. -
541 BCE
Heraklito
Sokrates aurreko filosofo greziarra izan zen (Efeso, Jonia). "Efesoko iluna" edo "asmatzailea" izenordeekin ezagutzen zuten. "Naturari buruz" izeneko liburu bat idatzi zuen. -
530 BCE
Parmenides
Sokrate aurreko filosofo italiarra izan zen (Elea, Magna Grecia). Obra bakar bat idatzi zuen, poema filosofiko bat bertso epikoetan, baina ez da osorik kontserbatu. -
481 BCE
Protagoras
Filosofo sofista greziarra izan zen (Abdera, Antzinako Grezia). Sokratesen ezaguna izan zen. Landu zuen filosofiaren alorra retorika izan zen. Ez da gaur egun haren obrarik aurkitu. -
469 BCE
Sokrates
Greziar filosofo garrantzitzuenetarikoa izan zen, Alopecen (Atenas) jaiotakoa. Batez ere epistemologia eta etikari buruzko lanak egin zituen. Platonen irakaslea izan zen eta Aristoteles izan zuen dizipulu. Ez zuen obrarik egin, bakoitzak bere ideiak garatu behar zituela uste zuelako. -
427 BCE
Platon
Filosofo greziarra (Atenas) izan zen. Aristotelesen irakasle eta Sokratesen diszipuloa izan zen. Etikari buruz idatzi zituen bere obrak dialogo moduan. -
384 BCE
Aristoteles
Arsitoteles filosofia zer den jakitea edo ez jakiteari buruz idatzi zuen. Bere bizitzan zehar 300 obra baino gehiago egin zituen eta filosfoiaren arlo guztiei buruz izan ziren. -
341 BCE
Epikuro
"Pues no te afanes en aumentar tus bienes, sino en disminuir tu codicia" bere esaldirik ezagunena da. Bere ideia filosofikoak Platonen eta Aristotelesen kontrakoak ziren eta horregatik oso ezaguna izan zen. -
4 BCE
Seneka
Filosofo Romanicoa (Corduba) izan zen"Seneca el joven" deitzen zuten bere aita horrela ere deitzen zelako. Bere gai nagusia izaera morala zen. -
354
Austin Hiponakoa
Filosfia eta kristianismoa nahastu zituen lehenengoa izan zen. Komunitate kristiano osan izan zen ezaguna. -
Period: 473 to 1492
Erdi-Aroa
-
1225
Tomas Akinakoa
Filosofo, fraile eta teologo Italiarra (Roccasecca, Sicilia) izan zen. Hezkuntza Eskolastika ordezkari nagusitzat hartzen dute eta teologia sistematikoko irudi nagusitzat ere hartzen dute. -
1285
Gilen Okham
Filosofo logiko, teologo eta fraile ingelesa (Ockham, Surrey) izan zen. Famatua izan zen nominalismoaren izen nabarmenetarikoa delako, eskola tomisten eta eskotisten aurka joan zelako, eta Ockhamen labanagatik. -
1478
Tomas Moro
Teologo, humanista, politikari eta idazle ingelesa (Londres) izan zen. Bere lan nabarmenena "Utopia" da, eta honen helburua sozietate idealaren antolakuntza adieraztea da. Erreforma protestantean lagundu zuen. -
Period: 1493 to
Aro modernoa
-
1561
Francis Backvon
Filosfo, politikari, abokatu eta idazle ingelesa (York house, Strand) izan zen. Empirismo filosofiko eta zientifikoaren aitatzat hartzen dute. Ezagutzaren teoria empiriko bat proposatu zuen metodo zientifikoan oinarritua. -
Hobbes
Filosofo ingelesa (Westport) izan zen. Zehazki filosofia politiko modernoaren sortzaileetariko bat izan zen. Bere obrarik famatuena "Leviatan" du izena. -
Deskartes
Filosofo, matematikari eta fisikari Frantzesa (La Haye en Tourayne) izan zen. Geometria analitikoa eta filsofia modernoaren burutzat hartzen dute. Horretaz gain, iraultza zientifikoaren protagonista bat izan zen. -
Spinoza
Herbeeretan (Amsterdam) jaiotako filosofoa izan zen. Kartesianismoaren ondorengo kritikoa izanda XVII mendeko filosofiaren hiru razionalisteetako bat izan zen. -
Locke
Filosofo eta mediku ingelesa (Wringhton, Somerset) izan zen. Empirismo ingelesan eragin handia izan zuen eta liberalismo klasikoaren aita da. -
Leibniz
Polimata, filosofo logiko, teologo, jurista eta matematikari alemaniarra (Leipzig) izan zen.XVII eta XVIII mendeetako pentsalari handienetarikoa eta "azken genio unibertsala" hartzen dute. -
Berkeley
Filosofo irlandarra (Kilkenny) izan zen. Bere funtzezko lorpena filosofiaren idealismo subjetiboa edo inmaterialismoaren garapena izan zen. -
Montesquieu
Filosofo eta jurista frantzesa (La Brede) izan zen. Bere obrak ilustrazioari buruz izan ziren, espiritu kritikoan eta tolerantzia erlijiosoan oinarritua. -
Hume
Filosofo, historialari, ekonomista eta saiogile eskoziarra (Edimburgo) izan zen. Mendebaldeko filosofia eta ilustrazio eskoziarrean izen nagusi bat izan zen. Empirismo, eszeptizismo eta naturalismoan zuen sistema filosofikoagatik famatua izan zen. -
Rousseau
Idazle, pedagogo eta filosofo suitzar (Ginebra) ilustratua izan zen. Erromantizismo aurreko lehenengo idazleetariko bat izan zen. Frantziako iraultzan parte hartu zuen. -
Kant
Filosofo eta zientifiko prusiarra (Konigsberg) izan zen. Kritizismoa eta idealismo alemaniarrari buruz idazteko lehenengoa izan zen. Hiru galdera filosofikoei buruz lan egin zuen, "Zer ezagutu ahal dut", "zer espero ahal dut", "zer egin behar dut". -
Hegel
Filosofo alemaniarra (Stuttgart) izan zen. Alemaniar idealismoaren figura garrantzitsuenetako bat eta filosofia modernoaren sortzaileetako bat da. -
Period: to
Aro garaikidea
-
Marx
Alemaniar filosofo eta politika zein ekonomiaren pentsalaria izan zen, bereziki ezaguna komunismoaren aitzindaria izateagatik. Nagusia zenean Londresera joan zen eta Friedrich Engelse batera lagun egin ziren. -
Levi-strauss
Filosofo eta enpresari alemaniarra izan zen. Munduko jantzi ekoizle handienetakoa den Levi Strauss & Co. enpresaren sortzailea izan zen. -
Nietzesche
Filosofo eta filologo alemana izan zen, eta XIX. mendeko pentsalari modernoetako bat. Haren filosofiak eragin handia izan zuen XX. mendeko oso ideologia ezberdinetan. Oso filosofo aztertua eta eztabaidatua izan da, eta haren pentsamenduari askotariko interpretazioak egin zaizkio. Nietzscheren lanik nabarmenenak Honela mintzatu zen Zaratustra eta Moralaren genealogia dira. -
Freud
Austriar mediku neurologoa, psikoanalisiaren sortzailea izan zen, psikopatologia tratatzeko metodo klinikoa, elkarrizketa bidez gaixoaren eta psikoanalistaren artean. -
Husserl
Alemaniar filosofoa izan zen. Kontzientzia ikertu eta deskribatu zuen, mundu objektiboaz nahiz irudimen hutsezkoaz nola jabetzen garen aurkitzeko asmoz; azken jomuga, berriz, sistema deduktibo formalen teoria orokorra eraikitzea zuen. -
Russell
Galestar filosofo, aktibista, idazle eta matematikaria izan zen. Bibliografia itzelaren egilea da, haren liburuetan bereziki Matematikaz, Filosofiaz eta Politikaz idatziz. XX. mendeko filosoforik eragingarrienetarikoa izan zen. 1950ean Literaturako Nobel saria jaso zuen. -
Wittgenstein
Filosofo austriarra izan zen, hizkuntza, batez ere epistemologiarekin loturik, bereziki aztertu zuena. Vienako Zirkulua mugimendua eta bidenabar enpirismo logiko izeneko eskola filosofikoa eragin zituen pentsalarietako bat izan zen. -
Heidegger
Filosofoa izan zen. Fenomenologiarekin eta existentzialismoarekin lotu izan da. Haren libururik ospetsuena, Sein und Zeit («izatea eta denbora»), filosofiaren arloan XX. mendeko garrantzizkoenetakotzat jotzen da. -
Karl popper
Austriar jatorriko filosofo ingelesa izan zen. Metafisika antideterministaren aldekoa izan zen, eta ezagupena aldez aurretik mugatu ezinezko ekintza zela, eta norbanakoaren esperientziatik garatzen zela uste izan zuen. XX. mendeko zientziaren filosofo garrantzitsuenetakotzat hartzen da. -
Jean-Paul Sartre
Frantsesezko idazlea eta filosofoa izan zen, existentzialismoaren adar marxistaren erakusgarria, eta XX. mendeko intelektual politikoki konprometituaren irudi nagusietakoa. Halaber, existentzialismoaren ordezkari ospetsuena izan zen, Martin Heideggerrekin eta Albert Camusekin batera. -
Hanna Arendt
Judu jatorriko politika-ikertzaile alemaniarra izan zen. Bere lan gehiena boterearen gaineko azterketetara bideratu zuen, eta bereziki politika, autoritatea eta totalitarismoa ikertu zituen. Arendtek gehien aztertu zituen ideien artean politikaren natura eta bizitza politikoaren inguruko auziak daude. Bizitzan izandako esperientzia gogorrek bultzatu zuten Arendt pentsamendu mota tradizionalak zalantzan jartzera. -
Simone de Beauvoir
Idazle, filosofo eta feminista frantziarra izan zen. Gai politiko, sozial eta filosofikoei buruzko eleberriak, entseguak, biografiak eta monografiak idatzi zituen eta haren pentsamendua existentzialismoaren barnean kokatu ohi da, haren lan batzuk, Bigarren sexua adibidez, feminismoaren sorreraren bultzagarritzat hartzen direlarik. -
Foucault
Irudi oso garrantzitsua izan zen XX. mendeko pentsamendu frantseserako. Estrukturalismoaren eta postestrukturalismoaren artean kokatzen da. Hil zenerako, Frantzian pertsonarik azkarrenetarikotzat hartua zuten, nahiz eta oso gaztea izan. Berak arkeologotzat zuen bere burua. -
Habermas
Soziologoa eta filosofoa da, teoria kritikoa eta pragmatismoa bultzatu zuena. Haren lanak, epistemologian oinarrituak, eragin handikoak izan ziren XX. mendean.