-
Paleolitoak, garai guztiak bezala, hiru ezaugarri garrantzitsu ditu. -
Gizartea:
Familia handiak zeuden garai hartan, baita leinu eta tribuak ere. Familia horiek kobazuloetan bizitzen ziren baina ez zuten bizileku finkorik. Larruzko arropak erabiltzen zituzten.
Garai horretako pertsonak, -
Ekonomia:
Harrapari ugari zeuden. Fruituak biltzen hasi ziren. Ehizatzen/Arrantzatzen hasi ziren. Ibiltariak existitzen hasi ziren. Harriak lantzen hasi ziren. Suari esker ekintza berriak egin ahal izan zituzten. -
Sinesmen magikoak zituzten, eta labarreko pinturak egiten zituzten.
-
Neolitoak, garai guztiak bezala, hiru ezaugarri garrantzitsu ditu. -
Garai honetan, apaingarriak egiten hasi ziren. Horrekin batera, ohialak ere sortu ziren eta horrekin lehen esandako apaingarriak sotzen zituzten. Trikuharriak ere sortzen hasi ziren, hau da, hiru harriz osatutako eraikuntza artistikoak sortzen hasi ziren. Gorputzak hildakoan ere, ehorsten hasi ziren, ohitura antzeko bat bihurtuz.
-
Garai honetan, nomada izatetik sedentario izatera bihurtu ziren; hau da, bizileku finkoa zuten. Horri esker, herrixkak sortu ziren. Bukatzeko, han bizi zen jendea, ohialez egindako arropak egiten hasi ziren.
-
Hainbat lan berri sortu ziren, adibidez, nekazaritza. Lan horren helburua fruituak biltzea eta jeneralki janaria lortzea da. Animaliak etxekotzen ere hasi ziren. Artisauak ere existitzen hasi ziren eta horrekin batera zeramika ere existitzen hasi zen.
-
Metal aroak ere, garai guztiak bezala, hiru ezaugarri garrantzitsu ditu. -
Garai honetan, merkataritza hasi zen, eta hainbat aurkikuntza OSO garrantzitsu sortu zituzten: aurkikuntza horietatatik garrantzitsuenetarikoak, esate baterako, gurpila eta metala dira,. horregaitik garai horren izena METAL aroa da. Metal horri esker beste lan batzuek egin zezaketen, merkataritzaren zati bat, metalgintza; hau da metala lantzeari dagokion lana. Lanketa horri esker, metalezko lanabesak egiten ikasi eta egin zituzten.
-
Garai honetan, harrizdun herrixkak sortu ziren, hainbat lan berri gehiago sortu ziren: artisauak, merkatariak, apaizak, gerlariak...etb.
Gizartea erabat aldatu zen, hierarkizatua izatera aldatu zelako. -
Harrespilak egiten hasi ziren, eta baita menhirrak ere. Metalari dagokionez, metalezko bitxiak egiten hasi ziren.
-
Erromatarren garaia ere, garai guztiak bezala, hiru ezaugarri garrantzitsu ditu. -
Hegoaldako merkataritza garatzen hasi zen, garia, olioa, mahatsa...etb lortzen hasi ziren. Eta iparraldean ere meatzeak lortzen hasi ziren.
Galtzadak sortzen hasi ziren, merkataritza indartuz eta Euskal Herria hobetuz. -
Erromatarren gizarte mailaketa hasi zen; hau da, gizartea mailatzen/epaitzen hasi ziren. Goi mailako jendeari indarra eta boterea emanez eta behekoei ahul indigena giza tratatuz.
-
Tradizioak jarraitu zituzten, sinesmenetan oinarrituta zeudenak, eta erromatar jainkoak gurtzen ere jarraitu zuten.