-
Industrializazioa. Mobilizazio sozialak.
Gaur egun Bizkaia den iparraldean meategiak zeuden eta industrializazioaren garai esanguratsuena bizitzen ari zen herrialdea. Lan aukera honek biztanleriaren igoera ekarri zuen. Gizonezkoak eta emakumezkoak egiten zuten lan, "gizon gorriak" deiturikoak. Errealitate honek grebak eta mobilizazioak ekarri zituen, lanaldien luzera duina aldarrikatzeko (8 orduko lanaldiak). -
Period: to
Euskal nazionalismoaren hasiera.
Alde batetik, Sabino Aranak PNV alderdi jeltzalea sortzen du Bilboko Larrazabal baserrian eta, alderdi honen bitartez, "euskotarron aberria" eratzen hasi zen. Beste alde batetik, Nafarroak garaiko Gabriel Gamazo Espainiako Ministroaren aurka mobilizatu zen, honek kontzertu ekonomikoan egin nahi izan bait zituen foruen kontrako aldaketak. Nafarroa atera zen garaile. -
"Euskotarron aberria sortzen"
EAJ programa politiko bat diseinatzen hasten da. Helburu politikoak eta kulturalak definitzen ditu. Ikurrina sortzen du, euskararen inguruan lanak bultzatzen ditu eta komunikabideei hasiera ematen die. Hurrengoak dira garaiko prentsak: "Baserritarra", "El Correo Vasco", "Napartarra", "Gipuzkoarra" eta "Euzkadi". -
Abagune politikoa.
Mobilizazioak eta grebak medio, politikak lekua ikusi zuen. Euskal esparru ezkertiarrari dagokionez, sozialismoa aitzindari ez ezik, nagusia ere suertatu zen hasierako hamarkada horietan. CNT sindikatuen konfederazio anarkista sortzen da eta indarra hartzen du Espainia mailan eta Euskal Herrian, ordea, alderdi sozialistak eta inguruko sindikatuak hartzen dute pisua. -
Donostiako hitzarmena. Autonomia I. Errepublikan.
Kataluniarrei esker eman zen aurrera pausua autonomiaranzko bidean. Haiek erabaki bait zuten Errepublika gauzatzekotan Kataluniak erregimen autonomoa izango zuela. Erregimen errepublikanoak Donostiako Hitzarmenean adostutakoari heldu behar izan zion katalandarrekin hitzartutakoari erantzunez. -
Period: to
Euskal autonomiaren lehen agiria
Jose Antonio Agirre eta beste zinegotzi zein alkate Gernikan elkartu ziren, izkutuan, euskal autonomia prozesua martxan jartzeko eskabide horren aldeko lehen agiria sinatzeko. Baina benetako berrespena 1931eko ekainak 14an eman zitzaion Eusko Ikaskuntzak garatutako autonomiaren proiektuari, "Estatuo General del Estado Vasco" izenburuarekin. Madrilen aurkeztu egin zen, baina zokoratuta gelditu zen, errepublikanoen laguntza ez bait zuen. -
Estatutu proiektu berria autonomiaren alde. Nafarroa at.
Iruñako asanbladan Estatutu proiektu berria idatzi zuten Bizkaia, Araba, Gipuzkoa eta Nafarroak. Handik gutxira, Nafarroa proiektutik ateratzea erabaki zuen eta estatutua berridatzi behar izan zuten. -
Period: to
Gerra zibila.
-
Erreferenduma.
Behin gerra zibila pasata, Estatutuaren alde edo kontra egiteko erreferenduma egin zen. Aldekoa izan zen emaitza, baina, erreferenduma izan eta bi astetara Espainiako alderdi eskuindarrak indarra hartu eta euskal autonomiaren proiektua zokoratu zuten, berriz ere. -
Programaren berreskuratzea
Diktaduraren ondoren, EAJak aurretik diseinatutako programa berreskuratu eta lantzen hasi zen. Hala ere, diktadurak lur ugari hartu zituen eta ekintza eremua mugatu egin zen epe batez.