ARO GARAIKIDEA

Karlos II.a Espainiakoaren Heriotza

Nov 1, 1700

Karlos II.a ondorengorik gabe hil ondoren, Espainiako tronurako oinordekotza lortzeko eztabaida piztu zen. Karlos II.ak bere testamentuan Felipe Anjoukoa, Frantziako Luis XIV.aren biloba, izendatu zuen bere ondorengo. Ere bai, erabaki hori ez zuten denak onartu, eta beste erregegai batzuk sortu ziren tronurako. Aurkari nagusietako bat Austriako Karlos Artxidukea izan zen, Germaniako Erromatar Inperio Santuko Leopoldo I.a enperadorearen semea.

Espainiako Ondorengotza Gerra

Period: Sep 1, 1701 to Apr 11, 1714

Gatazka hau Karlos II.a ondorengorik gabe hil ondoren sortu zen, Felipe Anjoukoa (Frantzia eta Gaztelaren laguntzarekin) eta Karlos Austriakoa artxidukea (Aragoi, Britainia Handia, Herbehereak eta Germaniako Erromatar Inperio Sakratuaren babesarekin) aurrez aurre jarriz. Gerra Utrechteko Itunaren sinadurarekin amaitu zen, Felipe V.a Espainiako erregetzat onartu zuena

Felipe V.a Espainiako Errege izendatu zuten

Nov 16, 1701

Borboi dinastia hasi zen herrialdean. Espainiako Ondorengotza Gerraren bultzatzaileetako bat izan zen.
Administrazio mota zentralizatua eta absolutista ezarri zuen Espainian. Frantzian zegoen eredu politikoa oinarrituta.

Utrechteko Ituna

Apr 11, 1713

Akordio horrek amaiera ematen dio Espainiako Ondorengotza Gerrari, eta lurralde-ondorio garrantzitsuak ditu Espainiarentzat. Espainiak Gibraltar eta Menorca Britainia Handiari ematen dizkio; Espainiako Herbehereak, Napoli, Milan eta Sardinia Austriar Inperioari; eta Sizilia Saboiari. Lagapen horiek asko murrizten dute Espainiako inperioaren tamaina Europan.

Planta Berriko Dekretuak

Jun 29, 1715

Felipe V.ak Planta Berriko Dekretuak inplementatu zituen, boterea zentralizatuz eta Aragoi eta Valentziako erresumen foruak eta sistema juridikoak ezabatuz, Espainia osoko lege sistema bateratuz.

Felipe V.ak bere seme Luis I.aren alde abdikatu du

Jan 15, 1724

Ondorengotza ziurtatzeko saiakera bat, eta agian azkenean finkatu ez zen erretiroaren bila.

Luis I.aren heriotza

Aug 31, 1724

Biruelaren ondorioz, zazpi hilabeteko erregealdi labur baten ondoren. Heriotza goiztiarraren aurrean, Felipe V.ak Espainiako tronua berreskuratuko zuen.

Felipe V.aren heriotza

Jul 9, 1746

Hil ondoren, bere seme Fernando VI.ak ordezkatu zuen.

Fernando VI.aren heriotza eta Karlos III.aren erregealdia

Aug 10, 1759

Bere anaia erdiak, Karlos III.ak, Espainiako tronua bere gain hartu zuen, herrialdea modernizatzea helburu duten erreforma ilustratu batzuk ekarriz.

Karlos III.aren heriotza

Dec 14, 1788

Bere semea, Karlos IV.a, tronuan oinordeko izan zen.

Frantziako Iraultza

Period: 1789 to 1799

Frantziako Iraultzak eragin nabarmena izan zuen Espainian, mugimendu liberalak eta gizarte-erreformak sorraraziz.

Luis XVI.aren Exekuzioa

Jan 21, 1793

gillotinan hil zuten Parisen. Gertaera honek Frantziako Iraultzan puntu goren bat markatu zuen, Frantziako monarkia absolutuaren amaiera sinbolizatuz eta Europako monarkietan zirrara eraginez.

Trafalgarreko Gudua

Oct 21, 1805

Trafalgar lurmuturreko kostaldearen parean, Cadizen. Itsas bataila honetan, britainiar flotak, Nelson almirantea buru zuela, Frantzia eta Espainiako armada konbinatuak garaitu zituen. Porrot hau kolpe gogorra izan zen Napoleonen itsas nahientzat eta espainiar itsas armada nabarmen ahuldu zuen.

TRAFALGAR BIDEOA

Oct 21, 1805

https://www.youtube.com/watch?v=d1WoGh4OMoQ Alfontso XII.a erregea berehala hilko zela eta, Antonio Canovas del Castillo (Alderdi kontserbadorea) eta Práxedes Mateo Sagasta (Alderdi liberala) buruzagi politikoek boterean modu baketsuan txandakatzea adostu zuten, monarkiaren eta Errestaurazioaren erregimenaren egonkortasuna bermatzeko.

Fontainebleauko Ituna

Oct 27, 1807

Akordio horren bidez, Espainiak eta Frantzia Portugalen inbasioa eta ondorengo banaketa adostu zuten. Gainera, Frantziako tropei Espainiako lurraldetik pasatzen utzi zien, eta horrek geroago Espainiaren frantziar okupazioa erraztuko zuen.

Espainiako Amerikar Kolonien independentzia

Period: 1808 to 1833

Garai horretan, Espainiak Amerikan zituen koloniek independentzia-prozesuak hasi zituzten, Ilustrazioaren ideiek eta Estatu Batuetako eta Frantziako iraultzek eraginda. Mugimendu horien ondorioz, nazio subiranoak sortu ziren kontinente amerikarrean.

Aranjuezko Matxinada Argazkia

Mar 17, 1808

Irudi hau aukeratu dut Espainiako historian funtsezkoa izan zen une bat irudikatzen duelako, non herriaren presioak eta barne-tentsioek Karlos IV.a bere semearen alde abdikatzera eraman zuten, Asturiasko printzearen alde, geroago Fernando VII.a bezala erreinatuko zuena. Gertaera honek, Napoleonen inbasioaren aurkako Espainiar Independentzia Gerran amaituko ziren aldaketa politiko batzuen hasiera markatu zuen.

Aranjuezeko Matxinada

Mar 18, 1808

Herria, Manuel Godoy Carlos IV.aren ministro faboritoaren politikarekin atsekabetuta, protestan altxatu zen. Ondorioz, Godoy kargutik kendu zuten eta Karlos IV.ak bere semearen alde abdikatu zuen, Fernando VII.a bihurtu zena.

Espainiako Independentzia Gerra

Period: May 2, 1808 to May 3, 1814

Madrilgo herria Frantziako okupazioaren aurka altxatu zen, Espainiako Independentzia Gerraren hasiera markatuz. Gatazka hau 1814ra arte luzatu zen, espainiar, britainiar eta portugaldarrak Napoleonen tropen aurka jarriz.

Karlos IV.ak bere seme Fernando VII.aren alde abdikatu zuen

May 5, 1808

Jose Bonaparte Espainiako Errege izendatu zuten.

Jun 5, 1808

Espainiako Independentzia Gerrak eragin zuena.

Espainiako Lehenengo Konstituzioa

Mar 19, 1812

Espainiako lehen Konstituzioa aldarrikatu zen Cadizen, "La Pepa" izenez ezaguna, San Jose egunarekin bat egiten zuelako. Testu horrek printzipio liberalak ezarri zituen, hala nola subiranotasun nazionala, botere eta eskubide indibidualen banaketa, eta mugarri bat ezarri zuen Espainiako historia konstituzionalean.

Fernando VII.a Espainiara itzuli zen

Dec 11, 1814

Tronuan berrezarri zuten, tropa frantsesak kanporatu ondoren. Itzuli zenean, 1812ko Konstituzioa indargabetu eta absolutismoa berrezarri zuen, eta horrek tentsioak sortu zituen herrialdeko sektore liberalekin.

Hirurteko liberala

Period: 1820 to 1823

Altxamendu militar batek 1812ko Konstituzioa berrezarri zuen, baina San Luisen Ehun Mila Semeen esku-hartzeak zapuztu zuen, absolutismoa berrezarri baitzuten.

Hamarkada Doilorrea

Period: 1823 to 1833

Hamarkada honetan, gobernu sistema absolutista bueltatu zen. eta liberalek eta haien aldekoek errepresio bortitza jasan zuten. Jende asko exkeatu zen adibidez Goya.

Fernando VII.aren heriotza eta Isabel II.aren Erregealdia

Sep 29, 1833

Fernado VII.ek Isabel II.a alaba izan zuen oinordeko, Maria Kristina amaren erregeordetzapean, Isabel adin txikikoa zelako.

Lehen Karlistaldia

Period: Sep 29, 1833 to Jul 6, 1840

Gatazka honek aurrez aurre jarri zituen Karlos Maria Isidro Borboikoaren aldekoak (karlistak) eta Isabel II.aren aldekoak (isabeldarrak edo kristinoak). Karlistek monarkia absolutista eta tradizionalista babesten zuten, eta isabeldarrek, berriz, monarkia konstituzionala eta liberala. Gerra Bergarako Hitzarmenarekin amaitu zen, karlista asko isabeldar armadan sartzea ahalbidetu eta euskal foruak errespetatuko zituztela agindu baitzuen

Industria eta Merkataritza Askatasuna

1834

Liberalek onetsitako lege aukera eman zuen edonork industriak kokatzeko.

1845eko Konstituzioa

1845

Isabel II.aren erregealdian, 1845eko Konstituzioa aldarrikatu zen, monarkia moderatua ezartzen zuena eta katolizismoa Estatuko erlijio ofizialtzat onartzen zuena.

Bigarren Karlistaldia

Period: Sep 12, 1846 to May 17, 1849

Matiners-en Gerra bezala ere ezaguna, batez ere Katalunian. Lehena baino txikiagoa izan arren, karlisten eta liberalen arteko tirabira etengabeak islatu zituen.

1856ko Konstituzioa (Aldarrikatu Gabe)

1856

Biurteko Progresistan, herritarren eskubideak eta askatasunak handitzen zituen konstituzio berri bat onartu zen, baina ez zen inoiz indarrean sartu erregimen moderatua berrezarri zelako.

Diru Erreforma (PEZETAK)

1868

Zenabit diru sistemak zeuden XIX.mendean, orduan Espainian Pezeta ezarri zen.

Seiurteko Demokratikoa

Period: 1868 to 1874

Garai horretan, Espainiak aldaketa politiko batzuk izan zituen, besteak beste, 1868ko Iraultza Loriatsua, Isabel II.a boteretik kendu zuena, 1873an Espainiako Lehen Errepublika aldarrikatzea eta 1874an monarkia berrezartzea.

La Gloriosa Iraultza

Sep 19, 1868

Horrek Isabel II.a boteretik kentzea ekarri zuen eta Seiurteko Demokratikoaren hasiera markatu zuen.

Amadeo I.aren erregealdia

Period: 1871 to 1873

nork abdikatzen zuten ezegonkortasun politikoagatik.

Hirugarren Karlistaldia

Period: Apr 21, 1872 to Feb 28, 1876

Hirugarren Gerra Karlista hasi zen, Euskal Herrian, Nafarroan eta Katalunian gatazka guneak zituena. Karlisten azken guda hau 1876an amaitu zen karlisten behin betiko porrotarekin eta Espainian erregimen liberala finkatzearekin

Espainiako Lehen Errepublika

Period: 1873 to 1874

Espainiako Lehen Errepublika, 1873ko otsailaren 11n aldarrikatua Amadeo I.a erregearen abdikazioaren ondoren, aldi labur eta zurrunbilotsua izan zen.
Errepublikak barne-zatiketa sakonak izan zituen aurrez aurre errepublikano federalen eta unitarioen artean.
Ezegonkortasuna Arsenio Martinez Campos jeneralak 1874ko abenduan estatu kolpea eman zuenean amaitu zen, Alfontso XII.arekin borbondarren monarkia berrezarri zuena, Seiurteko Demokratikoari amaiera emanez.

Alfonso XII Errege izendatu zuten.

Dec 29, 1874

Monarkiaren berrezarpena Alfontso XII.arekin, Isabel II.aren semearekin.

1876ko Konstituzioaren aldarrikapena

1876

monarkia parlamentarioa ezartzen duena eta Berrezarkuntzaren sistema politikoa finkatzen duena.

El Pardoko Ituna

Nov 12, 1885

Alfontso XII.a erregea berehala hilko zela eta, Antonio Canovas del Castillo (Alderdi kontserbadorea) eta Práxedes Mateo Sagasta (Alderdi liberala) buruzagi politikoek boterean modu baketsuan txandakatzea adostu zuten, monarkiaren eta Errestaurazioaren erregimenaren egonkortasuna bermatzeko.

Alfontso XII.aren heriotza

Nov 25, 1885

Bere semea, Alfontso XIII.a, errege izendatu zuten 1902an.

EXPRESIONISMOAREN OBRA

1895

Munchen "El grito" aukeratu dut seguruenik munduko koadro espresionistarik famatuena delako. Ederki erakusten du espresionismoak bilatzen zuena: emozio indartsu bat transmititzea (kasu honetan larritasuna edo beldurra). Zeru izurtuak, kolore biziek eta pertsonaia nagusiaren aurpegi deformatuak etsipen sentsazioa transmititzen dute. Obra hau Expresionismoaren hasiera bezala ikusi ahal dugu. Autore Garrantzitsuak: Emil Nolde
George Grosz
Egon Schiele
Wassily Kandinsky (hasieran)
Edvard Munch

98ko Hondamendia

Aug 12, 1898

Espainiako azken kolonien galera (Kuba, Puerto Rico, Filipinak eta Guam) Hispaniar-Estatubatuar Gerraren ondoren.

FAUVISMOA

Period: 1904 to 1908

Korronte artistiko bat izan zen, non pintoreek oso kolore biziak eta forma sinpleak erabiltzen zituzten. Ez zitzaien axola gauzak ziren bezala pintatzea, kolorearen bidez emozioak adieraztea baizik.
Izena, frantsesez piztiak esan nahi duen fauves-etik dator. Ezaugarriak:
-Kolore biziak eta distiratsuak
-Forma sinpleak, detaile askorik gabe
-Pintzelada handi eta ikusgarriak
-Ez zituzten perspektibaren arau klasikoak jarraitzen
-Gehiago axola zitzaien sentsazioak, errealitatea kopiatzea baino

EXPRESIONISMOA

Period: 1905 to 1925

Korronte horretan, artistak beren sentimenduak eta emozioak adierazten zituzten, errealitatea den bezala margotu beharrean. Askotan, irudiak gehiegizko koloreak erabiltzen zituzten, beldurra, larritasuna edo bakardadea bezalako emozio gogorrak erakusteko. Ezaugarriak:
-Irudi eta forma distortsionatuak
-Emozioak adierazten dituzten kolore biziak
-Larritasunarekin, bakardadearekin eta arazo sozialekin zerikusia duten gaiak
-Pintzelada indartsu eta adierazkorrak
-Giza emozio bizien irudikapena

KUBISMOAREN OBRA

1907

Picassoren "Las señoritas de Avignon" aukeratu dut, historiako lehen kubistatzan hartzen delako. Picassok pintzeteko modu tradizionala nola apurtzen duen ikus daiteke, emakumeak anguladun aurpegiekin eta hainbat angelutatik batera ikusiak diruditen gorputzak erakutsiz. Koadro honek artearen historia betiko aldatu zuen. Autore Garrantzitsuak: Pablo Picasso
Georges Braque
Juan Gris
Fernand Léger

KUBISMOA

Period: 1907 to 1914

Estilo iraultzaile bat izan zen, non artistek objektuak forma geometrikoetan deskonposatzen zituzten eta hainbat ikuspuntutatik batera erakusten zituzten. Gauzak angelu bakarretik margotu beharrean, kubistek objektuak pieza geometrikoetan zatitzen zituzten. Ezaugarriak:
-Forma geometrikoan deskonposatuta
-Perspektiba asko koadro berean
-Ez zituzten betetzen perspektibaren arau tradizionalak
-Kolore itzaliak, batez ere kubismo analitikoan
-Kubismo sintetikoan collagea erabiltzen hasi ziren

FAUVISMOAREN OBRA

1908

Matisseren obra hau aukeratu dut Fauvismoa zer den ezin hobeto erakusten duelako. "Gela gorria" du izena eta ia dena gorri biziz margotuta dago, errealitatean horrela izango ez litzatekeena. Gainera, formak sinplifikatuta daude eta ikuspegia ez da errealista. Fauvismoaren margolan ezagunenetako bat da. Autore Garrantzitsuak: Henri Matisse (ezagunena)
Andre Derain
Maurice Vlaminck
Raoul Dufy

I. MUNDU GERRA / GERRA HANDIA

Period: Jul 28, 1914 to Nov 11, 1918

Francisco Fernando Austriakoa artxidukearen hilketak gerra globala piztu zuen Potentzia Zentralen (Alemania, Austria-Hungaria, Otomandar Inperioa) eta Ententearen (Frantzia, Erresuma Batua, Errusia eta, geroago, AEB artean.) Lehen gatazka industrializatua izan zen, lubaki, gas toxiko eta tankeekin. Alemaniaren errendizioarekin eta Versaillesko Itunarekin amaitu zen, zigor oso gogorrak ezarri baitzituen, totalitarismoen gorakadarako hazia eraginez.

DADAISMOA

Period: 1916 to 1924

Lehen Mundu Gerran sortu zen, gerra beldurgarri hori ahalbidetu zuen gizartearen aurkako protesta gisa. Dadaistek arau artistiko tradizionalak arbuiatzen zituzten eta publikoa eskandalizatu nahi zuten. Ezaugarriak:
-Logika eta tradizioak baztertzea
-Absurduaren eta zoriaren erabilera
-Collagea eta "ready-mades" (arte gisa aurkezten diren eguneroko objektuak) bezalako teknikak
-Jarrera probokatzailea eta artearen aurkakoa
-Gizarteari eta arte tradizionalari kritika

DADAISMOAREN OBRA

1917

Marcel Duchampen "La Fuente" aukeratu dut, dadaismoa zer zen oso ondo irudikatzen duelako. Pixatoki normala da, Duchampek "R. Mutt" izenarekin sinatu eta artelan gisa aurkeztu zuena. Horrekin, artea benetan zer den probokatu eta zalantzan jarri nahi nuen. "Ready-made" hau da seguruenik obra dadaistarik ospetsu eta iraultzaileena, bere garaian eskandalu handia sortu bazuen ere. Autore Garrantzitsuak: Marcel Duchamp
Tristan Tzara
Hannah Höch
Kurt Schwitters
Man Ray

Lehen Mundu Gerraren Amaiera

Jan 11, 1918

Horren ondoriozko suntsiketa ekonomiko eta politikoak milioika langabe eta ezegonkortasun sozial handia sortzen du Europan. Nahigabe orokorrak, nazio garaituen humilazioak eta komunismoaren beldurrak baldintza ezin egokiagoak sortzen dituzte ordena, duintasun nazionala eta oparotasun ekonomikoa konponbide erradikalen bidez berrezarriko dituztela agintzen duten lider autoritarioak sortzeko.

Alderdi Faxistaren Sorrera Italian

Mar 23, 1919

Benito Mussolinik mugimendu faxista kapitalismo liberalaren eta komunismo sobietarraren arteko alternatiba politiko gisa ezartzen du formalki. Bere diskurtsoak ordena, ultranazionalismoa eta helburu inperialistak goraipatzen ditu, gerra osteko desordena politiko eta ekonomikoarekin desengainatutako gizarte italiar baten atxikimendua bereganatzea lortuz.
Faxismoak burgesia, industrialak eta lurjabeak erakartzen du bereziki, ideologia komunistaren hedapenaren beldur zirelakon.

Erregimen Faxista Italian

Period: Mar 23, 1919 to Jul 25, 1943

Faxismoa Alderdi Nazional Faxistaren sorrerarekin sortu zen 1919an eta Erromaren gaineko Martxarekin kontsolidatu zen 1922an. Mussolinik errepresioarekin, zentsurarekin eta espantsionismo militarra bultzatu zuen estatu totalitarioarekin gobernatu zuen. Etiopiako inbasioak eta Hitlerrekin zuen aliantzak Bigarren Mundu Gerran sartu zuten. 1943an, hainbat porroten ondoren, boteretik kendu eta atxilotu egin zuten, eta bere erregimenaren amaiera ezarri zuen.

Versaileseko Ituna

Jun 28, 1919

Alemaniak nazio-umiliazioa jasan du, eta zigor ekonomiko, lurraldekako eta militar zorrotzak ezarri dizkiote. Baldintza drakoniar hauek aurrekaririk gabeko krisi ekonomikoa eta erresumin sakona eragiten dute alemaniarren artean, muturreko mugimenduak sortu eta ondoren onartzeko oinarriak ezarriz, bereziki nazismoa, alemaniar handitasuna berrezarri eta itunaren bidegabekeriak mendekatzea agintzen zuena.

Alderdi Komunistaren Sorrera SESBen

Jul 28, 1921

1917ko Iraultzaren ondoren boterea sendotuz, Leninek sistema politiko monolitiko bat ezartzen du, edozein disidentzia mota sistematikoki ezabatzen duena. Sobietar estatu egiturak aurrekaririk gabeko boterearen zentralizazioa inplementatzen du, totalitarismo komunistaren zimenduak aparatu errepresibo baten bidez ezarriz, norbanakoa Estatu iraultzailearen interes kolektiboen aurrean azpiratzen duena.

Erromara martxa eta Mussolinik Boterea Hartzen du.

Oct 28, 1922

1922ko urriaren 28a: Benito Mussolinik Erromako Martxa gidatzen du bere "Alkandora Beltzen" laguntzarekin, Victor Manuel III.a erregea lehen ministro izendatzeko presionatzen duen mobilizazio masiboa. Alderdi Nazional Faxista Parlamentuan gutxiengoa izan arren, Mussolinik historiako lehen erregimen faxista instalatzea lortu zuen, sistema parlamentarioaren amaiera eta gobernu autoritario baten hasiera markatuz

SESB eta Komunismoa

Period: Dec 30, 1922 to Dec 26, 1991

SESB 1922an sortu zen, Errusiako Iraultzaren ondoren. Stalinek erregimen totalitarioa finkatu zuen purga, kolektibizazio eta errepresioarekin. Bigarren Mundu Gerraren ostean, SESB superpotentzia bihurtu zen eta bloke komunistaren buru izan zen Gerra Hotzaren garaian. Perestroika bezalako erreforma saiakerak egin arren, krisi ekonomikoak eta barne tentsioek desegitera eraman zuten 1991an.

Garagardotegiko Putscha

Nov 8, 1923

Momentu garrantzitzua markatu zuen Adolf Hitlerren eta nazien erregimenaren gorakadan. Munichen boterea hartzeko saiakera arriskutzua baina huts egin batean, Hitlerrek bere jarraitzaileak gidatu zituen Italiako taktika faxistetan inspiratutako estatu kolpe batean. Hala ere, altxamendua berehala itzali zuten agintariek, eta atxilotu egin zuten. Espetxeratu zutenean, Hitlerrek Mein Kampf idatzi zuen, nazismoaren oinarriak ezarri eta Alemaniarako planak delineatu zituen manifestu ideologikoa.

SURREALISMOA

Period: 1924 to 1966

Freuden ametsei eta inkontzienteari buruzko teorietan inspiratu zen. Surrealistek ametsen mundua esploratu nahi zuten, eta logika arrazionalik ez zuten lanak sortu zuten, normalean elkarrekin agertuko ez ziren elementu arrotzak nahastuz. Ezaugarriak:
-Ezinezko irudiak
-Elkarrekin egon ohi ez diren elementuen nahasketa
-Amets batetik ateratakoak diruditen eszenak
-Inkontzientearen munduari erreferentziak
-Automatismoa bezalako teknikak (pentsatu gabe margotzea)

Leninen Heriotza eta Stalinen Igoera.

Jan 21, 1924

Stalinek bere aurkari politikoak gainditzen ditu, eta propaganda intentsiboan, errepresio sistematikoan eta bere nortasunaren gurtzan oinarritutako gobernu totalitarioa ezartzen du, bizitza sobietarreko figura nagusi bihurtzen duena.

Lege Faxistak Italian

Jan 3, 1925

Mussolinik hitzaldi historikoa eman zuen Diputatuen Ganberan, Giacomo Matteottiren hilketaren erantzukizun politikoa eta morala bere gain hartuz. Ekintza honek bere diktaduraren hasiera markatzen du, 1925 eta 1926 artean aldarrikatutako "Lege Faxistekin" finkatua. Lege horiek alderdi politiko eta sindikatu ez faxistak desegiten dituzte, prentsa zentsuratzen dute, askatasun indibidualak ezabatzen dituzte eta opositoreak erreprimitzeko auzitegi berezi bat ezartzen dute.

Bosturteko Planak eta Kolektibizazioa SESBen

Oct 1, 1928

Stalinek Bosturteko Lehen Plana abiatu zuen, SESB industrializatu eta nekazaritza kolektibizatu nahian. Kolektibizazio behartuak nekazariei lurrak eta baliabideak kendu zizkien, erresistentzia, sabotajeak eta milioien heriotza eragin zuen gosete masiboa sortuz 1931 eta 1934 artean.

SURREALISMOAREN OBRA

1931

Dalíren "La permanencia de la memoria" ("Erloju bigunak" bezala ere ezaguna) aukeratu dut, koadro surrealista ospetsuenetako bat delako. Gaztai bezala urtzen diren erlojuek irudikatzen dute nola ametsetan denborak ez duen errealitatean bezala funtzionatzen. Koadro arraroa baina liluragarria da, surrealismoak lortu nahi zuena ederki erakusten duena. Autore Garrantzitsuak:
Salvador Dalí
René Magritte
Joan Miró
Max Ernst
Frida Kahlo (nahiz eta berak ez zuen bere burua surrealistatzat jotzen)

Hitler Alemaniako Kantziler Izendatu

Jan 30, 1933

Komunismoaren beldurra aprobetxatuz eta "herria babestuko" duela hitz emanez, Hitlerrek aliantza kontserbadore baten bidez eskuratu zuen boterea. Handik gutxira, Reichstageko sutea aitzakia gisa erabili zuten komunistak kriminalizatzeko eta askatasunak murrizten zituzten larrialdiko legeak onartzeko. Gero Lege Gaitzaileak botere absolutuak eman zizkion Hitlerri, dekretu bidez gobernatzeko aukera emanez. Horrela hasi zen oposiziogileen purga eta zentsura.

Hirugarren Reicha (Nazismoa Alemanian)

Period: Jan 30, 1933 to May 8, 1945

Hitler 1933an iritsi zen boterera eta Alemania estatu totalitario bihurtu zuen. Oposizioko kideak kendu zituen, gutxiengoak jazarri zituen eta Alemaniako lurraldea zabaldu zuen. 1939an Poloniaren inbasioarekin, Bigarren Mundu Gerra piztu zen. Bere erregimenak Holokaustoa betearazi zuen eta milioika hildako eragin zituen. 1945ean, Berlin erortzean, Hitlerrek bere buruaz hil egin zen eta Alemaniak errenditu zen.

Etiopiaren Inbasioa

Oct 3, 1934

Italiak Etiopia inbaditu zuen Mussoliniren agintepean, bere inperio koloniala hedatu nahian. Armada moderno batekin eta arma kimikoen erabilerarekin, italiarrek gaizki hornitutako Etiopiako indarrak garaitu dituzte.
Nazioen Elkarteak erasoa gaitzetsi zuen, baina okupazioa geldiarazi ez zuten zigor ahulak ezarri zituen. Gatazkak nazioarteko erakundearen izena zikindu zuen eta faxisten espantsionismoa indartu zuen, Etiopiaren anexioan eta Italiako Inperioaren aldarrikapenean amaituz, 1936an.

Kíroven Hilketa, eta Purga Handien hasiera SESBen

Dec 1, 1934

Serguéi Kírov, Leningradeko Alderdi Komunistako burua, hil egin zuten egoera susmagarrian. Stalinek krimena erabiltzen du Purga Handiei ekiteko exekuzio azkarrak eta epaiketarik gabekoak baimentzen dituzten legeak onartuz. Benetako edo alegiazko milaka aurkari atxilotu, exekutatu edo gulag-etara bidaltzen dituzte. Gertaera honek errepresio sistematiko baten hasiera markatzen du, guardia boltxebike zaharra deuseztatu eta Stalinen botere absolutua sendotzen duena.

Espainiako Gerra Zibila eta Frankismoaren Gorakada

Jul 17, 1936

Franco jeneralak gidatutako kolpe militarrak, sektore kontserbadoreek, Elizak eta armadak lagunduta, Espainiako Bigarren Errepublikaren gobernu legitimoa boteretik kentzea zuen helburu, erreforma sozial sakonak bultzatu baitzituenak.
Matxinadak, hasiera batean Madrilen eta Bartzelonan huts egin zuena, gerra zibil bortitza piztu zuen errepublikanoen eta nazionalisten (Alemania naziak eta Italia faxistak babestuta, 1937an bonbardatutako Gernikan armak probatu zituztenak) artean.

Espainako Gerra Zibila

Period: Jul 17, 1936 to Apr 1, 1939

Franco buru zuen kolpe militar baten ondoren, errepublikanoen eta nazionalisten arteko gerra zibil batean murgildu zen Espainian. Hitlerren eta Mussoliniren babesarekin, Francok hiru urteko gatazkaren ostean lortu zuen gailentzea. Bere garaipenak errepresio politikoan, zentsuran eta oposizioaren deuseztapenean oinarritutako diktadura militarra ezarri zuen.

Francoren Diktadura Espainian

Period: Apr 1, 1939 to Nov 20, 1975

Gerra Zibilaren ondoren, Francok erregimen autoritarioa ezarri zuen, eta oposizioko kideak jazarri eta Estatuaren alderdi guztiak kontrolatu zituen. Bigarren Mundu Gerran neutraltasun estrategikoari eutsi zion, baina faxismoarekin bat eginez. 50eko hamarkadan, Espainia bere ekonomia irekitzen hasi zen AEB-ren laguntzarekin.
1975ean hil ondoren, Espainiak demokraziarako trantsizioari ekin zion.

Poloniaren Inbasioa

Sep 1, 1939

Bigarren Mundu Gerraren hasiera formala Poloniaren inbasio alemanak markatu zuen, Blitzkrieg-en estrategiaren bidez, Hitlerrek, Sobietar Batasunarekin erasorik ez egiteko itunak babestuta, ofentsiba abiatu zuen.
Erasoaren ostean, Britainia Handiak eta Frantziak gerra deklaratu zioten Alemaniari. Gertaera honek Hirugarren Reicharen lurralde goren aldia finkatu zuen, 1942an Europako zati handi bat kontrolatzen zuena. Hala ere, inbasioak Holokaustoa ere piztu zuen.

II. MUNDU GERRA

Period: Sep 1, 1939 to Sep 2, 1945

Alemaniak Polonia inbaditu zuen 1939an, eta horrek gerra mundiala ekarri zuen. Italiak, Alemaniak eta Japoniak Ardatza osatu zuten, Aliatuen aurka eginez. Gatazkak 70 milioi hildako baino gehiago utzi zituen eta Berlinen erortzearekin, eta Hiroshiman eta Nagasakin bonba atomikoak erabiltzearekin amaitu zen. Gerraren ostean, totalitarismo faxistak desagerrarazi zituzten, baina SESBek bere erregimen komunistari eutsi zion.

Mussoliniren Erorketa eta Erregimen Faxistaren Kolapsoa

Jul 25, 1943

Hainbat porrot militarren ostean, Mussoliniri emandako barne babesa behera etorri zen. Faxisten Kontseilu Handiak, giro historikoan, bere kontra bozkatu zuen uztailaren 24an. Hurrengo egunean, Victor Manuel III.a erregeak lehen ministro kargutik kendu zuen, atxilotzeko agindua eman zuen eta mariskalari gobernua osatzeko agindu zion. Mussolini giltzapetu zuten, baina komando naziek erreskatatu zuten.
Bere erorketak Ardatzaren amaieraren hasiera markatu zuen Europan.

Hitlerren Suizidioa eta Nazismoaren Kolapsoa

Apr 30, 1945

Sobietarren aurrerapenak Berlingo bunkerrean inguratuta, Hitlerrek bere buruaz hil egin zuen emaztearekin batera, Armada Gorriaren tropek Alemaniako hiriburuaren erdigunea hartzen zuten bitartean. Bere heriotzak Hirugarren Reicharen behin betiko kolapsoa ekarri zuen, Europa izuaren mende jarri zuena. Maiatzan, Alemaniak baldintzarik gabeko errendizioa sinatu zuen Reimsen (Frantzia), Europako Bigarren Mundu Gerrari amaiera emanez.

Stalinen Heriotza eta Desestalinizazioaren Hasiera

Mar 5, 1953

Iosif Stalinen heriotzak botere hutsunea eragin zuen SESBen. Triunbiratu labur baten ondoren, poliziaburua kontrola eskuratzen saiatu zen, baina atxilotu eta exekutatu egin zuten 1953an. Nikita Jrushchov lider gisa azaleratu zen, beldur estalinista murrizteko erreformak hasi zituen, preso politikoak askatu zituen, Stalinen gehiegikeriak kritikatu zituen bere diskurtsoan eta kulturaren nolabaiteko liberalizazioa sustatu zuen. Hala ere, SESBek aldebakarreko diktadura izaten jarraitu zuen.

Francoren Heriotza eta Espainiako Trantsizioaren Hasiera

Nov 20, 1975

Francisco Francoren heriotzak, 1939tik diktadorea zena, erregimen autoritarioaren 36 urteko amaieraren hasiera markatu zuen. Francok oinordeko izendatutako Juan Carlos I.ak hartu zuen Estatuko buruzagitza eta, giro historiko batean, demokratizazioa bultzatu zuen. 1976an, Adolfo Suarez izendatu zuen presidente, eta erreforma ausartak gidatu zituen: alderdi politikoak (Alderdi Komunista barne), sindikatuak, legeztatu zituen, eta hauteskunde askeak deitu zituen 1977an, lehenak 1936tik.