AINTZINAROA

Aurreneko inperioak

20,000 BCE

K.a. III. milurtekoaren amaieran Akad-eko erresuma (K.a. 2335) sortu zen, eta, gero, Ur-eko erresuma (K.a. 2110). Ur-eko erresumaren hiriburuak 200 000 biztanle baina gehiago izan zituen. Goi Mesopotamiako Babilonia hiriak lurralde osoaeta inperio bat sortu (K.a. 1800). Asiriarrek are handiagoa zen inperio bat sortu zuten zona horretan (K.a. 1300). Inperio horrek Mediterraneotik

sumer

Period: 3500 BCE to 2000 BCE

-Behe mesopotania
-Nekasarien kultura
-ZENBAIT HIRI HADI SARTU=ESTATU INDEPENDIENTEAGIZATU ERATU
-ur ,uruk, eridu , lagash
-Erege bat hiri bakoitzean botere politikoak miilitararak erligiosoak
-Jauregian bizi
-TEMPLU : ZUGURATA JAINKO ED JAINKOSOAK
-Funtzionarioak :eresuma adrinisatu

Idazkera

3300 BCE

-MESOPOTAMIA
-Silaba baten balio fonetikoa zuten zeinuetan oinarritzen zen.
- 2 000 zeinu inguru zituzten, eta zeinu horietako 600 erabiltzen zituzten gehien.

Idazkera ( EGIPTO )

3150 BCE

EGIPTO
-Egiptoarrek sortu zuten idazkera hieroglifikoa.
-Idazkera horretan, soinuak, hitzak eta ideiak irudien edo piktogramen bidez adierazten zituzten.
-Testu ofizialetan eta erlijio-testuetan erabiltzen zuten, eta harri gainean edo hormetan zizelkatzen eta margotzen zuten.

minosta kultura

2600 BCE

Egiptoren batasuna

2500 BCE

Ibai hori Nilo ibaia da, eta Tanganyika aintzirako lurralde euritsuetan jaiotzen da. Egipton bi eskualde bereizten dira: Egipto Beherea, eta Egipto Garaia: eremu idorra zen, eta hartan, K.a. V. milurtekoan, Egiptoko lurralde osoan sakabanatuta bizi ziren tribuak . Aurrerago, K.a. 3000. urtean, Narmer erregeak Egipto
Ordutik aurrera, hainbat eta hainbat faraoi-dinastiak (errege-familiak) gobernatu zuten Egipto, eta 2 500 urtez baino gehiagoz eutsi zioten aginteari.

GIZAKO ESFINGEA

2500 BCE

Gizako Esfingea dimentsio handikoa da (57 m luze eta 20 m altu), eta Kefren faraoiaren piramidea zaintzeko eraiki zen. Esfingeak lehoi gorputza eta gizaki-burua ditu, indarraren eta boterearen zeinu, eta faraoiaren ezaugarri. Antzina, margo biziekin margotuta zegoen.

Merit da Habiben

Period: 2500 BCE to 2350 BCE

arreba zaharrena, eta, duela urte batzuk, bere familiarekin artisau (ehuleak, bitxigileak, buztingileak…) eta merkatari asko dagoen hiri batera joan zen bizitzera. Artisau-auzo bateko etxe txiki batean bizi da; bertan, zeramika-ontziak egiteko lantegi txiki bat du Snefruk, Meriten senarrak. Emakumeak lihozko oihal batez janzten dira, eta gizonek trapu bat lotzen dute gerrian. Hiriko jauregi handietan, lur-jabe aberatsek etxeko esklaboak dituzte.

NEKAZARI IZATEAREN ZAILTASUNAK

2100 BCE

Harrek jan dute nire uztaren erdia eta hipopotamoek beste erdia. Faraoiaren eskriba uztatik dagokiona jasotzera etortzen denean, zerga eskatzen du. Eskribaren langileek makilak izaten dituzte, eta zera esaten dute: «emaguzu gurea dena». Nahi dutena lortzen ez badute, ankerki jipoitzen dute nekazaria.

C. Hipogeoa

1922 BCE

Hilobiak arpilatzeetatik eta lapurretetatik babesteko, hipogeoak eraiki zituzten. Hilobi-ganbera handiak ziren, lurpean eraikitzen zituzten, eta pintura askoz apaintzen zituzten. Multzo interesgarriena Tebasetik (Luxor) gertu dagoen Erregeen harana da. Nabarmentzekoa da Tutankamonen hilobia; izan ere, ukitu gabe aurkitu zuten (1922)

HAMMURABIREN KODEA

1750 BCE

Hammurabi Babiloniako errege izan zen garaian (K.a. 1750), ezagutzen den lehen lege-kodea egin zen.
Gizon batek:
heriotza-zigorra izango du.
Aita jotzen baldin badu,
Beste gizon baten semeari begia ateratzen baldin badio, begia aterako zaio.
Orduan jakingo du dagokion sententzia.

mizeanazta kultura

Period: 1600 BCE to 1200 BCE

peloponsoek. akeoek

Habib eta Merit, Niloren haraneko bi anai-arreba

1400 BCE

Nekazaritzako eszenak dituen hilobi bateko horma-irudia, K.a. 1400.
Habib gazte egiptoar bat da, eta Niloren ertzean jaio eta hazi zen nekazari-familia batean. Familia herrixka batean bizi da, eta ibaitik gertu dagoen lursail bat lantzen du. Habiben familia nekazaritzaz bizi da: gizonek lurra goldatzen dute, hazia ereiten dute, uzta biltzen dute eta dikeak eta ubideak eraikitzen dituzte.

MemoArt: Pintura eta eskultura

1279 BCE

giptoko pinturek eta eskulturek ezaugarri aldaezin batzuk izan zituzten mendeetan zehar: Irudi planoak irudikatzen dituzte, perspektibarik eta sakontasunik gabe. Pertsonaia nagusiak besteak baino handiagoak dira. Izaera sinbolikoa duten erlijio-eszenak irudikatzen dituzte, bai eta xehetasun handiz egindako eguneroko bizitzako eszenak ere.

Agur Hapi!

1100 BCE

Agur Hapi! Lurretik sortua zaren hori, Egiptori bizia ematera etorri zaren hori! Soroak ureztatzen dituen Egipto Garaiko esnea. Egarri den orori bizia ematen dion Raren sorkuntza. Ihintza zerutik jaisten denean, basamortua asetzen duena. Arrainen jaun, hegazti migratzaileak hegoaldera joanarazten dituena, bat bera ere berandutu gabe.

delosko liga

477 BCE

Alexandro handia

Period: 356 BCE to 326 BCE

-Filipo Mazedoniakoa erregearen semea zen
-. Aristoteles filosofoa izan irakasle, Homeroren lanak mirest zituen, eta Akiles bezalakoa izan nahi zuen:
aita hltzean Helade gehiena konkistatumonarkia boteretsuan bermatuta.
Dario III.a persiar kontra erregearen mende baitzeuden. kanpaina militar.
- 33 urterekin hil,

alexandria eraiko zuten

331 BCE

K.a. IV. milurtekotik

40 BCE

Ilgora Emankorra izenez ezagutzen den Ekialde Hurbileko zona batean, aurreneko zibilizazio hiritar handiak sortu ziren: Mesopotamia eta Egipto. Ibai handiek (Tigris eta Eufrates) bustitzen dituzten lur-eremu horietan, nekazaritza-produktuen ekoizpena handitu zen. Hori dela eta, hiri handiak sortu ziren, eta artisautza eta merkataritza garatu ziren. Gizartea konplexuagoa egin zen.

Hildakoei buruzko sinesmenak

3 BCE

Egiptoarren ustetan, gizakiak gorputzez eta arimaz (ka) eginda zeuden. Gorputza hiltzen zenean, ka hori Osirisen erreinura joaten zen, heriotza osteko bizitza batera. Hildakoen erreinuan onartua izateko, usteldu gabe egon behar zuen gorpuak. Hori lortzeko, hildakoa momifikatu behar zen, erritual sofistikatu bati jarraitu behar zitzaion, eta Osirisen Epaimahiaren aurrean aurkeztu behar zuen hildakoak, Anubisek gidatuta. .

Tenpluak jainko-jainkosen

2 BCE

Tenpluak jainko-jainkosen bizilekutzat hartzen zituzten egiptoarrek, jainko-jainkosen Lurreko bizilekuak ziren. Jainko-jainkosak ohoratzea, tenplua zaintzea, tenpluaren lurrak gobernatzea eta nekazarien lana gainbegiratzea apaizen zereginak ziren. Haiek ziren gurtzaren arduradunak, eta, faraoiarekin batera, jainko-jainkosak ikusteko eta haiekin komunikatzeko ahalmena zuten bakarrak ziren.

Apaizek

2 BCE

Apaizek oso higiene-arau zorrotzak bete behar dituzte, jainko-jainkosak ez haserrearazteko: bi egunean behin, gorputz osoko ilea moztu behar dute jainkoak zerbitzatzeko. Egunez, bi alditan garbitu behar dira, eta, gauez, beste bi alditan. Ez dituzte jaten ez babak ez arrainak; baina haientzat espresuki egiten den ogi sakratu bat jaten dute. Egunero idi-haragi ugari jaten dute, eta ardoa edaten dute laguntzeko.

guganelako gurua

331

Alexandrok Persiako inperioa inbaditu eta hango hiri handiak konkistatu zituen (Susa eta Persepolis). Gaugamelako Guduan, behin betiko garaitu zuen Dario (K.a. 331).

issozko gurua

333

pleoponsoko gerrak

Period: 431 to 404

esparta ez zegoen batere ados Atenasek hegemonia izatearekin Liga sortu Atenasentzat: erabat suntsituta geratu zen, eta ere bai.
. Hiri asko, tiranoen eskutan

Delosko liga

477

-zenbait hiriren
- Polis bakoitzak ontziak eta dirua jartzen zituen, ontzidi bat izateko, eta Atenas zergak biltzeaz arduratzen zen, eta Delos uhartean gordetzen zituen (Delosko altxorra).

gerra medikoak

Period: 492 to 449

perikles

Period: 495 to 449

minostar kultura

2600

Uharte hartan, jauregi eder ugariko hiri bat gailendu zen, batik bat: Knosos.
Peloponeson, mizenastar kultura sortu zuten akeoek, geroago: K.a. 1600etik 1200era bitartean.
Zibilizazio hura herri dorioek inbaditu zutenean desagertu zen.