-
8000 BCE
ZIBILIZAIOAREN HASIERA
-Duela 8.000 urte
Duela 8.000 urte inguru, giza taldeak ibaien ertzetako lurrak lantzen hasi ziren. Apiriletik ekainera bitartean, mendietako elurra urtzen zenean, ibai horiek uhaldiak izaten zituzten, eta nahiko irregularrak izateaz gain uzta bertan behera geratzeko arriskua zekarten. Arazo hori irtenbidea emateko, garai hartako biztanleak dike eta bideen bidez uhaldiak kontrolatzen ikasi zuten; era horretara ibai ertzetik urrunago zeuden lurrak ureztatzeko erabili ahal izan zuten ura. -
Period: 8000 BCE to 30 BCE
EGIPTO
-
5000 BCE
Atapenetik inperio berria
K.a. 5000. urte inguruan, Afrikako Erdialdeko lautadetatik zetorren giza talde bat Nilo bailaran lurra lantzen eta abereak hezten hasi zen eta herri txikiak eraikitzen hasi ziren. Herri horiek, pixkana-pixkana, elkartu egin ziren eta herri handiagoak sortu zituzten. -
Period: 3500 BCE to 2100 BCE
MESOPOTAMIA
-
3100 BCE
menes edo nermen-enkonkista
Bi erresuma sortu ziren orduan, Egipto Garaia, hegoaldean, eta Egipto Beherea, iparraldean, eta etengabe borrokan ibili ziren, hegoaldeko Menes edo Nermer erregeak K.a. 3100. urte inguruan iparraldea konkistatu eta bereganatu zuen arte. -
3000 BCE
egiptoren aldaketa
Bailara inguruko basamortuek (“lur gorria”) muga naturala osatzen zuten eta, horregatik, nahiko zaila zen hortik inbasioren bat iristea. Horrela, Egiptoko kulturak 3.000 urtez iraun zuen ia aldaketarik gabe. -
2380 BCE
politikaren eboluzioa
k.a. 2380 urte inguruan, Lugalzagesik, Umma herriko printzeak, Ur, Uruk, Larsa eta Lagash herrien boterea hartu zuen, eta Sumer herrialdea lehen aldiz batzea lortu zuen. -
Period: 2355 BCE to 2279 BCE
akaden imperioa
Geroago, jatorri ezezaguneko pertsonaia batek, Sargonek, Kish herriko boterea hartu zuen eta lurralde osoa bere menpe eduki zuen. Sargon I Handiaren erregetzan (K.a. 2355-2279), hiri-estatu sumertarrak batuta geratu ziren eta horrela sortu zen historiako lehen inperioa, Akaden Inperioa; zituen lurraldeak Mediterraneoa eta Turkiaraino hedatu ziren. -
Period: 2254 BCE to 2218 BCE
Naram Sin-en erregetza
Akaden inperioaren goieneko unea Naram-Sin-en (K.a. 2254-2218) erregetzan lortu zen, baina, hura hil eta gero, barruko arazo batzuk (konspirazioak, independentziaren aldeko mugimenduak etab.) eta, besteak beste, guti, amorrita eta lullubi herrien presioek, inperioaren gainbehera bizkortu zuten. -
1700 BCE
inperio zaharraren zuntziketa
Barneko matxinada Inperio Zaharraren suntsiketa ekarri zuten. Horren ondorioz, ezegonkortasuna nabarmena izan zen; ondoren, Erdiko Inperioa sortu zen (XI. dinastiatik XIII.era ). Garai hartan ureztatzeko lan handia egin ziren. Hicso Asiako herriaren inbasioarekin batera, K.a. 1700 urte inguruan, bukatu zen garai hau. -
Period: 1300 BCE to 1000 BCE
Aintzinako Grezia
Antzinako Grezia greziar hizkuntza eta kulturako herrien zibilizazioa izan zen, K.a. XIII. eta IX. mendeen artean hasi zen -
800 BCE
Egitura berriak
Aldi arkaikoan, VIII. mendetik aurrera alegia, arkitektura egitura berriak agertu ziren eraikuntzetan -
Period: 800 BCE to 600 BCE
Greziaren kolonizazioa
VIII. eta VI. mendeen bitartean gertatu zen Greziaren kolonizazioa Mediterraneo itsasoaren eta itsaso Beltzaren kostaldean. -
776 BCE
olimpiar jokoak
Urte onetan olimpiar jokoak hasi ziren egiten. -
Period: 776 BCE to 499 BCE
Garai arkaikoa
Urte ahuen artean garai arkaikoa zegoen -
Period: 771 BCE to 716 BCE
Romulo
Urte ahuetan Romulo jaio zen eta hil zen -
Period: 771 BCE to 753 BCE
Remo
Urte ahuetan Remo jaio zen eta hil zen. -
753 BCE
Remo eta Romulo
Urte honetan bi anaiek lurralde horretan Tiber ibaiko ordoki batean hiri bat sortzea erabaki zuten, -
750 BCE
greziar kolonizazioa
Mendebaldeko greziar kolonizazioa hasten da. -
700 BCE
Emigrazioaren merkataritza
VII. mendetik aurrera emigrazioaren merkataritza alderdia hasi zen azaltzen -
700 BCE
Demokraziarako merkataritza
VII. mendetik aurrera emigrazioaren merkataritza alderdia hasi zen azaltzen -
600 BCE
Aintzinako Grezia
Antzinaroa bukatu arte iraun zuen (K.a. 600 urtea). -
540 BCE
Asia Txikiko hiri greziarrak
K.a. 540. urtean persiarrek mendean hartuak zituzten Asia Txikiko hiri greziarrak. -
509 BCE
509 a.C
irauli egin zen eta ondoren Erromako Errepublika ezarri zen. -
507 BCE
demokraziarako bidea
K.a. 507. urtean ezarri zen demokraziarako bidea erraztu zen -
Period: 499 BCE to 336 BCE
garai klasikoa
Urte ahuen zehar garai klasikoa zegoen. -
493 BCE
lehen gerra medikoa
Urte honetan historia osoko lehen gerra medikoa izan zen. -
490 BCE
marathoneko gudua
Urte honetan marathoneko gudua egon zen -
480 BCE
Tremopileko gudua
Termopileko gudua; Leonidas I.a espartarreko erregeak bere burua sakrifikatzen du Xerxesen aurrerapena eragozteko. Persiarrek Eubea uhartea konkistatu eta Hestia arpilatu zuten. Pertsiako Xerxes I.ak Tespia, Platea eta Atenas greziar hiriak erretzea agindu zuen. Aristides eta beste herritar kondenatu batzuk baztertuz. -
477 BCE
Delosko liga
Atenasek eta Joniako hiriek bat egin eta Delosko Liga sortu zuten K.a. 477an -
450 BCE
Artista
K.a. 450. urtean artista talde bat sortu zen Atenasen, Fidais izenekoa. -
Period: 446 BCE to 431 BCE
Atenasen nagusitasuna
Atenasen nagusitasuna 446. urtetik 431ra luzatu zen. -
396 BCE
esparta
Cinesca eskrito bat bidali zion Olimpiari -
387 BCE
breno
Egun horretan gertatu zen Breno buru zen senonesek Erroma konkistatu eta arpilatzea. -
351 BCE
Cayo Marcio
Herritarrei zabaltzen zaie zentsura; Cayo Marcio Rútilok erromatar zentsoretzat hartzen du. -
343 BCE
Samniten Gerrak
Samniten Gerrak hasten dira. Volskoak garaituak dira. -
332 BCE
egiptoren konkista
Ondoko herri batzuen, asiria edota persiarren inbasioa jasan ondoren, Greziak Egipto konkistatu zuen (K.a. 332). Alexandro Handia hil eta gero, horren jeneral izan zen Ptolomeok dinastia bat fundatu zuen, erromatarrek bere inperioko probintzia bihurtu arte, 300 urtez gobernatuko zuena. Garai hartan, grekoa izan zen hizkuntza ofiziala, baina Egiptoko kultura errespetatu zuten, eta horri esker biziraun zuen. -
323 BCE
Alejandro handiaren heriotza
K.a. 323. urtean Alejandro Handiaren heriotzarekin bukatu zela jotzen zen -
79 BCE
ponpeia
lurrikara batek hondoratu zen -
776
Greziako Olimpiar jokoak
K.a. 776 lehenengo Olinpiar Jokoek eman zioten hasiera. -
ANTOLAMENDU SOZIALA
Mesopotamiarrek kodeetan biltzen zituzten legeak erabiltzen zituzten beren bizimodua gobernatzeko. Guztietan ezagunena Hammurabiren kodea da. Hammurabi K.a. 1.700 urte inguruan Babiloniako erregea izan zen. -
egiptoren sistemak
Egiptoko Rosetta herritik hurbil, hiru alfabeto desberdin (hieroglifikoa, demotikoa eta grekoa) erabiliz garbatutako basaltozko harri bat aurkitzea -oinarrizkoa izan zen Egiptoko idazketa hieroglifikoa deszifratu ahal izateko. Rosettako harria (K.a. 196) Napoleonen armadaren soldaduek aurkitu zuten 1799an. -
Ur-Namuk III
Hiri-estatu batuetako agintariek (Lagash Gudea, Urukeko Utu-hegal, Urko Ur-namu etab.) guztiak botatzea lortu zuten. K.a. 2120 urterako, Ur-Namuk III. Ur dinastía sortu zuen, eta garai horretan lehenengo zigurata eraiki zuen.