-
Period: to
Frantziako Iraultza
XVIII. mendearen amaiera aldera, Frantzian, Antzinako Erregimenaren amaiera ekarri zuen iraultza bat izan zen, kausa hauek direla:
-Gizartearen atsekabea
-Krisi ekonomikoa
-Ilustrazioaren ideiak -
Period: to
Estatu Orokorrak
-
Estatu Orokorrak
1789ko maiatzean, Estatu Orokorrak Versaillesen bildu ziren. Aurrez, estamentuek kexa-koaderno batean idatzi zituzten, bakoitzak bere aldarrikapenekin. Nobleziak eta kleroak estamentu bakoitzean bakarrik boto bat ematea eskatzen zuten, hala pribilegiatuak nagusituko baitziren; hirugarren estatuak, berriz, ordezkariko boto bat izatea eskatzen zuen, hala gehiengoa lortuko baitzuen. -
Asanblea Nazionala
Batzar Nazionala aldarrikatu zen: ez Estatuen batzarra, baizik eta "herriarena". Jean Sylvain Bailly hautatu zuten lehen presidente. Batzarrak bat egitera gonbidatu zituen gainerako estamentuak, baina argi utziz gai nazionalez arduratzeko asmoa zutela. Batzar berria berehala lerrokatu zen kapitalistekin, zor publikoa finantzatzeko beharrezko kreditu-iturriarekin. Herriari dagokionez, Batzarrak iraupen-batzorde bat ezarri zuen elikadura-defizitez arduratzeko. -
Period: to
Asanblea Nazionala eta Konstituziogilea
-
Asanblea Konstituziogilea
1789ko abuztuaren 26an, Frantziako Batzar Nazional Konstituziogileak Gizakiaren eta Herritarraren Eskubideen Adierazpena onartu zuen, Frantziako Iraultzaren funtsezko ondare bihurtuz; balio unibertsala du, eta Nazio Batuen Adierazpenaren oinarria izan zen 1948an. Dokumentu horrek Frantziako lehen Konstituzioa komunitate politikoan zabaltzeko balio izan zuen, eta testu horren lehen bertsio inprimatua da. Bere esanahi historikoa izugarria da. -
1791ko Konstituzioa
Subiranotasun nazionala eta herritarren funtsezko eskubideak aitortu ziren. Horrez gain, monarkia parlamentarioa ezarri zen, gobernu era gisa.
Botere-banaketa ezarri zen. Botere legegilea Asanblearen esku jarri zen, botere betearazlea monarkaren gain utzi zen, eta botere judiziala, berriz, auzitegi independenteen esku. Dena den, monarkak legeei betoa jartzeko eskubidea zuen.
Errolda-sufragioa ezarri zen Asanblea aukeratzeko bidetzat. -
Period: to
Asanblea Legegilea
-
Asanblea Legegilea
Asanbleak aurre egin behar izan zion nobleziaren eta kleroaren aurkakotzari, bai eta monarkaren beraren aurkakotzari ere. Pribilegiatu askok atzerrira emigratu zuten, eta Iraultzaren aurka konspiratzen hasi ziren. Austriak eta Prusiak Frantziaren aurkako gerra deklaratu zuten, 1792an. 1792an, paristarrek monarkari egotzi zuten lehen porroten errua, eta Tuilerietako jauregiari eraso zioten, han baitzegoen erregeen egoitza. Monarka kargutik kendu zuten, eta Asanbleak hartu zuen haren lekua. -
Girondinoen konbentzioa
1792ko matxinadak behartuta, hauteskundeak egin ziren, eta haien ondorioz, beste asanblea bat eratu zen, Konbentzio Nazionala, monarkia abolituko zuena. Errepublika gauza asko aldatu zituen erradikaltasun eta herritarren partaide handiago duen Iraultzaren etapa bati. Konbentzioko talde indartsuena girondinoak ziren, errepublikano moderatuak, eta konbentzioaren poterea zuten hasieran. Girondinoez gain, jakobinoak edo menditarrak zeuden, erradikalagoak. -
Period: to
Girondinoen konbentzioa
-
Luis XVI exekutatzea
Luis XVI.a erregea gillotinan hiltzera kondenatu zuen Konbentzioko gobernu iraultzaileak 1793ko urtarrilaren 21ean, askatasun publikoaren aurkako konspirazioagatik eta segurtasun nazionalaren aurkako atentatuagatik errudun deklaratua izan zena. Erregearen exekuzioak Jakobinoen Konbentzioaren garaipena seinalatu zuen eta Frantziako Iraultzaren aldi erradikalenaren hasiera markatu zuen. -
Menditarren konbentzioa
Iraultzak porrot egingo zuen beldurrak eraginda, estatu pribilegiozko kolpe bat eman zuten girondinoen aurka. 1793an, Robespierrek, behar bezala zuzendutako herri talde batzuek lagunduta, estatu kolpe bat eman zuen eta talde girondinoa desegin zuen, harrapatu ahal izan zituzten buruzagi nagusi guztiak atxilotuz. Menditarrek 1793an onartu zuten Konstituzio demokratikoa, gizonezkoen sufragio unibertsala onartzen zituena. Robespierrek botere guztiak bereganatu zituen eta diktadura ezarri zuen. -
Period: to
Menditarren konbentzioa
-
Robespierreren erortzea
Robespierre 1794ko uztailaren 27an erori zen. Maximilien Robespierre jakobinoa Konbentzio Nazionalaren eskuordetzaz Frantziako Errepublikan boterea egikaritzen zuen gobernu iraultzailearen organo gorena zen. Tirania leporatu zioten eta Konbentzioaren aginduz atxilotu zuten, bere aliatuekin batera. Pariseko Komunak arratsalde-gau hartan bertan askatuak, Konbentzioko indarrek preso hartu zituzten. Legez kanpokotzat jo zituztenez, epaiketarik gabe gillotinatu zituzten arratsalde hartan bertan. -
Direktorioa 1795an
Gobernu moderatu bat eratu zen. Konstituzioan, nazioaren subiranotasuna, errolda-sufragioa eta botere-banaketa miatu ziren. Botere bi ganberaren esku utzi zen, 500en Kontseiluaren eta Zaharren Kontseiluaren esku. Botere betearazle, 5 kideko Direktorio bati eman zitzaion.
Erregimen berriak hainbat konspiraziori egin behar izan zien aurre. Haietako bat izan zen Berdinen konspirazio, Babeufek eta haren jarraitzaileek. Gobernu kargutik kendu eta berdintasunezko gizarte bat inposatzea helburu zuena. -
Period: to
Direktorioa
-
Direktorioa 1796an
Erregezaleak ere matxinatu ziren, uste baitzuten bazela garaia Borboien dinastia berrezartzeko. Matxinada hura, Napoleon Bonapartek, Parisko soldaduen buruak, ito zuen. Ekintza hark ospetsu egin zuen, eta haren eragin gero eta handiagoaren beldur zirenez, Direktorioak Italian borrokatzera bidali zuen. Napoleonek Lehen Koalizioa garaitu zuen 1796ko Italiako kanpainan. Europako potentziek, ordea, Bigarren Koalizioa eratu zuten, eta berriro gerra piztu zen, 1799an. -
Napoleon Bonaparte
1797ko urtarrilaren 12an, 28.000 gizonek osatutako austriar armada batek, 10.000 gizoneko armada frantziar bati eraso zion, Rivoliko lautadarantz atzera egin zuena, non, urtarrilaren 14ko goizaldean, Napoleon Bonaparteren armadarekin bat egin zuen, eta, beraz, frantsesek 23.000 gizon batu zituzten. Handik ordu batzuetara, austriarrak erretiratzen ziren hildako, zauritutako edo preso hartutako gizonen erdiekin. -
Direktorioa 1799an
Napoleonek, burgesiaren babesarekin, Brumaireko Estatu-kolpea eman zuen, eta Kontsulatua ezarri zuen. Hiru ziren boterea zuten kontsulak: Napoleon, Ducos eta Sieyès.