-
776 BCE
Pierwsze odnotowane igrzyska olimpijskie w Grecji
Najstarsza wzmianka o igrzyskach w Olimpii, mogli w nich brać udział tylko wolni obywatele Grecji. Jedyną kobietą w tym wydarzeniu były kapłanki Demeter, mogły je jedyne oglądać. Na czas igrzysk panował tzw. pokój boży (nie toczono walk pomiędzy poszczególnymi greckimi miastami). Składały się z następujących konkurencji (pięciobój, wyścigi rydwanów, biegi, zapasy, boks). Zwycięzcy w nagrodę otrzymywali wieniec laurowy. Igrzyska były ku czci Zeusa, dlatego zniesiono je w 393 r. Wróciły w 1896 r. -
753 BCE
Założenie Rzymu
Według legendy Rzym został założony przez Romulusa, brata bliźniaka Remusa. Byli oni dziećmi westalki Rei i boga Marsa. Stryj Rei, który przejął władzę, próbował dzieci utopić w Tybrze. Zaopiekowała się nimi wilczyca, która wykarmiła dzieci. Później zaopiekował się nimi pasterz. Gdy dorośli, dowiedzieli się o swoim pochodzeniu, zabili uzurpatora, po czym Romulus założył nowe miasto, zabijając Remusa. Powstało wkrótce wielkie państwo: republika, a następnie cesarstwo rzymskie. -
480 BCE
Bitwa pod Termopilami
W 490 p.n.e. Persowie zaatakowali Grecję, ponieśli jednak klęskę pod Maratonem. Dziesięć lat później Kserkses, król Persji, zaatakował Grecję z dwóch stron: lądem i morzem. Greckie polis się zjednoczyły, część armii pod wodzą Leonidasa, króla Sparty, broniła wąwozu Termopile. Leonidas poniósł klęskę, zginął lecz udało mu się opóźnić marsz Persów na Ateny. Tymczasem perska flota poniosła klęskę, zaś Termopile stały się symbolem zaciętego oporu i nawiązywano do tego w XIX w Stały się źródłem memów -
387 BCE
Założenie Akademii Platońskiej
Filozof Platon założył w Atenach Akademię, szkołę uczącą krytycznego myślenia oraz filozofii. Głównie była kierowana do mężczyzn, kobiety mogły studiować filozofię przyrody. Platon był uczniem Sokratesa, filozofa, który został skazany na śmierć za "demoralizację młodzieży" (w rzeczywistości podważał on autorytety). Wzorem mistrza Platon prowadził zajęcia poprzez rozmowy. Uważał, że człowiek powinien zbliżać się do ideału. Akademia Platońska istniała do 529 r., zlikwidował ją cesarz Justynian. -
71 BCE
Powstanie Spartakusa
Spartakus był gladiatorem, który stanął na czele powstanie niewolników w Rzymie, którzy byli traktowani jako "narzędzie mówiące ludzkim głosem". Trwało ono dwa lata, Spartakusowi udało się w kilku bitwach pokonać rzymską armię. W 71 r. p.n.e. zginął w bitwie, został pokonany przez Marka Krassusa. Nie było to jedyne powstanie niewolników, jednak Spartakus stał się symbolem oporu najniższych warstw społecznych przeciwko systemowi. Odwołał się do niego K. Marks, natomiast S. Kubrick nakręcił film. -
30
Śmierć Jezusa - początki chrześcijaństwa
Jezus Chrystus zapoczątkował nową religię w Izraelu - chrześcijaństwo. Grupowały się do niej ludzie z nizin społecznych, gdyż Jezus głosił powszechną równość. Miał grono wyznawców, szczególne było 12 Apostołów. Za podważanie boskości cesarza został ukrzyżowany przez Rzymian. Jego uczniowie wierzyli w zmartwychwstanie Jezusa, co stało się impulsem do rozwoju religii chrześcijańskiej. Jednym ze znanych Apostołów był św. Paweł, który chrzcił także nie-Żydów. Od IV w. religia ta dominuje w Europie. -
313
Edykt mediolański
Przez pierwsze wieki chrześcijaństwo było prześladowane przez Rzymian. Apogeum przypadło na rządy cesarza Dioklecjana. Zakazany owoc najlepiej smakuje, liczba chrześcijan wzrosła. W IV w. walkę o władzę w Rzymie wygrał Konstantyn Wielki, który przyjął chrześcijaństwo. W 313 r. wydał akt o tolerancji religijnej. Zapoczątkowało to wzrost znaczenia chrześcijaństwa, papież stał się wpływowym politykiem po przeniesieniu stolicy Rzymu do Bizancjum. W 393 r. chrześcijaństwo zostało religią oficjalną. -
Period: 474 to 1492
Średniowiecze
-
476
Upadek Cesarstwa Zachodniorzymskiego
W 395 r. cesarz Teodozjusz Wielki podzielił Cesarstwo Rzymskie na Zachodnie i Wschodnie. Wschód ze stolicą w Konstantynopolu stał się siedzibą Cesarstwa Bizantyjskiego, natomiast na Zachodzie zaczęły się najazdy germańskich barbarzyńców. W pewnym momencie Wizygoci zdobyli Rzym i porwali siostrę cesarza Galię Placydę, która została żoną wodza barbarzyńców Atalaufa. Wkrótce potem władza Rzymu zaczęła się zmniejszać. Ostatnim cesarzem był Romulus Augustulus, którego zdetronizowali Ostrogoci. -
Period: 476 to 1453
Średniowiecze
-
Sep 22, 622
Hidżra - ucieczka Mahometa z Mekki do Medyny
Na początku VII w. dominowały w Azji dwa państwa: Bizancjum i Persowie. Na południu znajdował się Półwysep Arabski, gdzie działał handlarz Mahomet. Stworzyła on nowy system religijny, oparty na religii monoteistycznej (judaizm i chrześcijaństwo). W 622 r. został zmuszony do ucieczki z Mekki do Medyny - ta data to pierwszy rok kalendarza islamskiego. Wkrótce potem Arabowie rozpoczęli podbój: Palestyny, Syrii, Egiptu, Afrykę płn. oraz Hiszpanię. Osoby przyjmujące islam były zwalnianie z podatków. -
Apr 14, 966
Chrzest Polski
Słowianie przybyli na tereny Polski w VI w. Byli politeistami. Jednym z głównych plemion byli Polanie, kierowani przez dynastię Piastów. Mieszko I prowadził walki z pogańskimi Wieletami, z którymi przegrywał. Dlatego zawarł sojusz z Czechami i Niemcami. To właśnie z Niemiec przybyli misjonarze, którzy ochrzcili Mieszka i jego dwór. Od tego momentu pojawiły się pierwsze źródła pisane na ziemiach polskich. Wprowadzanie chrześcijaństwa w Polsce trwało około 200 lat. -
Jul 16, 1054
Wielka Schizma Wschodnia
W XI w. chrześcijaństwo podzieliło się na 2 odłamy: zachodni w Rzymie, na czele którego stał papież oraz wschodni w Konstantynopolu, któremu przewodził patriarcha tego miasta. Spierali się o kwestie teologiczne (celibat, liczba sakramentów). Dużą rolę odgrywała polityka: papież spierał się z patriarchą o prymat nad Kościołem. W 1054 r. legat papieski (papież zmarł wcześniej) rzucił klątwę na patriarchę. Spowodowało to wzajemne ekskomuniki. Spór trwał aż Soboru Watykańskiego II. -
1088
Założenie Uniwersytetu w Bolonii
Choć średniowiecze kojarzy się z "wiekami ciemnymi", ta nazwa pasuje do czasów początku tej epoki. W połowie średniowiecza zaczęły powstawać pierwsze uniwersytety - najstarsza była uczelnia w Bolonii. Był on elitarne ale otwarty także na osoby spoza Włoch. Także kobiety mogły uczęszczać na zajęcia z zakresu medycyny. Początkowo głównie były to wykłady z prawa i medycyny, potem to zostało rozszerzone na inne dziedziny (teologia, filozofia). Wykłady były czasem prowadzone w domach wykładowców. -
Nov 27, 1095
Synod w Clermont - początek krucjat
W 1071 r. Turcja zajęła Palestynę. Ograniczało to pielgrzymki chrześcijan do Ziemi Św. Europa była wówczas przeludniona, było sporo chłopów, którzy nie mieli szans na dziedziczenie ziemi. Dlatego też w 1095 r. papież Urban II zwołał synod w Clermont, który obiecał za udział w wyprawie przeciwko Turkom odpuszczenie grzechów. I krucjata zdobyła Jerozolimę, dokonywali przy tym licznych rzezi muzułmanów. Spowodowało to wzrost konfliktów religijnych, przy okazji krzyżowcy zniszczyli Konstantynopol. -
1113
Kronika Galla Anonima
Pierwszą kroniką, powstałą w Polsce, było dzieło Galla Anonima. Do dziś nie wiadomo, kim był autor (czy pochodził z Francji, Włoch lub Niemiec). Był wykształcony, pisał swoją kronikę na zamówienie Bolesława Krzywoustego, pisał propagandę Piastów. Z tego tez powodu pomijał niewygodne kwestie dla dynastii Piastów (ogólnikowo napomknął o wygnaniu Bolesława Śmiałego, bez wymienia sprawy biskupa Stanisława). Opisał on też zdobycie Pomorza przez Krzywoustego. -
Oct 28, 1138
Rozbicie dzielnicowe
W średniowieczu władcy traktowali państwo jako swoją własność, dlatego też często dzielili ziemię między swoich synów. Taka sytuacja była w Niemczech, Rusi, Francji. Podobnie było w Polsce: po śmierci każdego władcy z dynastii Piastów dzielono ziemię między dzieci. Bolesław Krzywousty miał aż 5 synów, wskutek czego podział Polski został trwały. Początkowo rządzić miał najstarszy z rodu, jednak po 7 latach doszło do wojny między dziećmi Krzywoustego. Dopiero w 1320 r. udało się zjednoczyć Polskę -
May 12, 1364
Założenia Akademii Krakowskiej
Król Kazimierz Wielki zmienił politykę Polski, rezygnując z walk o ziemi zachodnie i w 1340 r. rozpoczął podbój ziem wschodnich (tereny obecnej Ukrainy i Białorusi). Uzyskał nowe szlaki handlowe, dzięki czemu wzbogacił się. W 1364 r. Kazimierz Wielki zorganizował zjazd monarchów w Krakowie. Stało się to także okazją do założenia pierwszej uczelni Akademii Krakowskiej. W XV w. zyskała sobie wielką sławę za sprawą Pawła Włodkowica, który potępiał siłowe nawracanie pogan na chrześcijaństwo. -
Aug 14, 1385
Unia w Krewie
Po śmierci Kazimierza Wielkiego wygasła dynastia Piastów. Władzę przejęła dynastia Andegawenów: król Ludwik i jego córka Jadwiga. Od czasu Kazimierza Wielkiego polska polityka zagraniczna skierowana była na wschód (tereny Białorusi i Ukrainy). Podobne cele miała Litwa, rządzone przez Jagiełłę. W pewnym momencie Polska i Litwa uznała że wspólnym wrogiem jest zakon krzyżacki. Dlatego też zawarto unię personalną, która spowodowała ślub Jagiełły z Jadwigą. Zaczęli wówczas rządzić Jagiellonowie. -
Jul 15, 1410
Bitwa pod Grunwaldem
Po unii w Krewie Krzyżacy stracili pretekst do chrystianizowania ziem Litwy. Połączona Polska i Litwa stała się dla nich niebezpiecznym rywalem, gdyż chcieli odzyskać utracone ziemie (Żmudź, Kujawy). Starcie było więc nieuniknione. 15 lipca 1410 r. wojska Władysława Jagiełły i Witolda pokonały Krzyżaków pod wodzą Ulryka von Jungingena, który zginął w bitwie. Obie strony przedstawiały tę bitwę jako starcie cywilizacji Zachodu i Wschodu. Po bitwie było oblężenie Malborka, który obronił się. -
Period: 1453 to
Nowożytność
-
May 29, 1453
Zdobycie Konstantynopola
Cesarstwo Bizantyjskie dominowała aż do XIII w., kiedy to krzyżowcy złupili je podczas IV krucjaty. Od tego momentu zaczęło podupadać, aż zmniejszyło się do terenu Konstantynopola i kilku wysp greckich. Wykorzystali to Turcy pod wodzą Mehmeda Zdobywcy, którzy nadciągali ze wschodu. Cesarz Konstantyn XI starał się uzyskać pomoc Zachodu, względy religijne (prawosławie) sprawiły, że nie udało mu się. W 1453 r. sułtan zdobył Konstantynopol (cesarz zginął), po czym zmienił Haghę Sofie w meczet. -
Period: 1492 to
Renesans
-
Oct 12, 1492
Dotarcie Krzysztofa Kolumba do Ameryki
Pierwszymi ludźmi, którzy dotarli do Ameryki, byli Indianie. W XI w. przez chwilę byli wikingowie. Dopiero w XV w., kiedy pojawiły się teorie dot. kulistości ziemi, europejscy żeglarze zaczęli wyruszać na dłuższe wyprawy. Jednym z nich był Kolumb, Włoch w służbie Hiszpanii, który wyruszył do Indii. Jako doświadczony żeglarz wiedział on, że po drodze powinien być nieznany kontynent, jakim okazała się Ameryka. Jego postać jest źle kojarzona przez rdzennych mieszkańców, którzy kojarzą go z przemocą -
Oct 31, 1517
Wystąpienie Marcina Lutra w Wittenberdze
Podkoniec średniowiecza kościół katolicki dominował w Europie Zachodniej. Papieże, rządzący Państwem Kościelnym, skupieni byli na zarabianiu pieniędzy i polityce. Najsłynniejszym był Aleksander VI, który załatwił posady dla swoich dzieci. Młody zakonnik Marcin Luter chciał reformować kościół. W 1517 r. złożył swoją propozycję reform (95 tez, m.in. zniesienie celibatu). Zostały one odrzucone, co spowodowało wojny religijne w Niemczech. Zapoczątkowało to powstanie nowych wyznań protestanckich. -
Jul 1, 1569
Unia lubelska
Przez około 200 lat Polska i Litwa połączone były unią personalną, ze śmiercią władcy była ona odnawiana przy wyborze kolejnego. Przez ten czas szlachta litewska zaczęła się powoli polonizować. Dlatego w XVI w. powstał pomysł unii realnej, stworzenie jednego państwa. w którym władca byłby wybierany. Pomogło też wygaśniecie dynastii Jagiellonów, po śmierci Zygmunta Augusta nowy władca miał być wybierany przez całą szlachtę, niezależnie od wyznania. Tak powstała Rzeczpospolita Obojga Narodów. -
Apr 15, 1570
Zgoda sandomierska
Reformacja zawitała także do Polski. Popularne w naszym kraju były wyznania: luterańskie i kalwińskie, przyjmowane w Wielkopolsce, Pomorzu i Litwie. W 1564 r. na soborze w Trydencie Kościół katolicki rozpoczął kontrreformację, powstał zakon jezuitów, który miał nawracać protestantów. Dlatego w 1570 r. w Sandomierzu polscy protestanci rozpoczęli współpracę przeciwko katolikom, w obronie praw. Nie było tam tylko arian - braci polskich, którzy byli pacyfistami, zwolenników równości i praw chłopów. -
Aug 23, 1572
Noc św. Bartłomieja
W Europie Zachodniej doszło do powstania nowych wyznań: luteranów, kalwinów i anglikanizmu. Doszło niestety do wielu wojen religijnych, które toczyły się we Niemczech i Francji. W tym ostatnim kraju wielu książąt przyjmowało protestantyzm z uwagi na silną pozycję władcy w tej religii. Rządzący Walezjusze byli katolikami. Wojny rel. miał zakończyć ślub katolickiej królewny Margot z kalwinem Henrykiem. Uroczystość ta stała się pretekstem do wymordowania kalwinów przez katolików. Było 5 000 ofiar. -
Unia brzeska
W 1587 r. królem Polski wybrano Zygmunta III Wazę, który był ultrakatolikiem i chciał ograniczyć liczbę innowierców w Polsce. Patronował on połączeniu się katolicyzmu z prawosławiem. W 1596 r. w Brześciu uroczyście podporządkowano kościół prawosławny w Polsce katolikom. Mieli oni zachować swój obrządek, natomiast podlegali władzy papieża. Nie odniosło to skutku - tylko niewielka liczba prawosławnych przystąpiła do unii. Tak powstali unici (grekokatolicy), którzy dopiero w XVIII w. się rozrośli. -
Period: to
Barok
-
Akademia Rakowska
W 1602 r. została założona Akademia Rakowska. Założył ją arianin Jakub Sienieński. Szkoła ta słynęła z wysokiego poziomu nauczania, przyjmowano uczniów także z innych wyznań, nauczano także sporo języków obcych. Renoma szkoły była tak duża, ze napływali do niej nawet cudzoziemcy. Wyróżniała się na tle szkół jezuickich. Istniała tylko 36 lat. W 1638 r. uczniowie akademii zostali fałszywie oskarżeni o profanację krzyża. Biskupi katoliccy doprowadzili do likwidacji tej placówki. -
Powstanie Chmielnickiego
W RP istniała spora grupa Kozaków, banitów, którzy osiedlali się na Ukrainie. Byli oni wyznawcami prawosławia, słynęli z szaleńczej odwagi. Polacy wykorzystywali ich jako piechotę, powstał nawet rejestr, którym płacono im więcej. Był on jednak nieliczny, dlatego też Kozacy buntowali się. W 1648 r. Bohdan Chmielnicki dogadał się z Tatarami i rozpoczął powstanie. Pokonał wojska polskie. Obie strony dokonywały rzezi. W 1654 r. Chmielnicki dogadał się z Rosją, która od tej pory zaczęła się mieszać. -
Obrona Zbaraża
Spopularyzowane przez H. Sienkiewicza w Ogniem i mieczem -
Potop szwedzki
W 1655 r. wojska szwedzkie wkroczyły do Polski. Rozpoczął się pięcioletni potop, który dość mocno zrujnował kraj. Szlachta przeszła na stronę Szwedów. W czasie potopu wzrosła nietolerancja rel., szczególnie po oblężeniu Jasnej Góry. Potem Szwedzi zostali wyparci. Winę za potop zrzucono na protestantów, w szczególności arian, którzy zostali wygnani w 1658 r. W XIX w. Henryk Sienkiewicz przedstawił dość zakłamaną wizję potopu szw., nie informował o roli Rosjan, którzy walczyli wtedy z RP. -
Odsiecz wiedeńska
W II poł. XVII w. królem Polski był Jan Sobieski. Toczył on walki z Turcją, którzy zajęli Polsce Podole. Początkowo Sobieski miał sojusz z Francją (brał nawet pieniądze od Francuzów), natomiast Turcja atakowała Austrię. Wspólny wróg zjednoczył i gdy Turcja najechała na Austrię, Sobieski wyruszył pod Wiedeń. Wojska tureckie zostały pokonane, natomiast Polska nie miała z tego korzyści. Po latach zdarzenie to zostało wyidealizowane i umocniło stereotyp Polski jako przedmurza chrześcijańskiego. -
Period: to
Oświecenie
-
Rewolucja przemysłowa
W XVIII w. rozpoczęła się rewolucja przemysłowa. Jej rozwojowi sprzyjało wynalezienie maszyny parowej, która przyspieszyła pracę w fabrykach. Dzięki temu wkrótce powstały kolejne wynalazki: statek parowy, pociąg. Miejscem, w którym rozwijała się rewolucja, była Wielka Brytania, kraj bez wojen. W II poł. XIX w. wynaleziono telefon, żarówkę, radio. Efektem był gigantyczny rozwój miast, który jednak powodował rozwój kapitalizmu. Rozwinęło się bezrobocie, co zapoczątkowało walkę o prawa robotników. -
I rozbiór Polski
W XVIII w. Polska z powodu nadużywania liberum veto i braku reform, zaczęła się zmieniać w kolosa na glinianych nogach. Państwa sąsiednie (Rosja, Prusy i Austria) w tym czasie się bardzo wzmocniły. W pewnym momencie zaczęły mianować własne marionetki królami Polski. Takim władcą był Stanisław A. Poniatowski, zależny od Rosji. Próbował on reform, jednak szlachta, przywiązana do katolicyzmu, została zmanipulowana przez Rosję (konfederacja barska). Wojna domowa została wykorzystana przez sąsiadów. -
Powstanie Komisji Edukacji Narodowej
Pozytywnym efektem I rozbioru Polski było powstanie Komisji Edukacji Narodowej - ministerstwa edukacji, które składało się z nowocześnie myślących ludzi o dość szerokich horyzontach. Do tej pory szkoły były powiązane głównie z religią, tworzone przez zakony. W XVIII w. większy nacisk kładziono na racjonalne myślenie. Poziom szkół stawał się coraz lepszy, co służyło powstaniu nowej generacji, która odrzucała sarmackie i ksenofobiczne myślenie. Niestety, wady ustrojowe RP były jednak zbyt duże... -
Deklaracja niepodległości USA
W XVI w. tereny Ameryki Północnej, zamieszkiwane do tej pory przez Indian, zasiedlili koloniści z Wielkiej Brytanii. Anglicy zasiedlili wschodnie wybrzeże Ameryki Płn. Przez 200 lat podlegali władzy króla Anglii, jednak przez ten czas związki z Kontynentem się rozluźniły. W XVIII w. z powodu zwiększających się podatków doszło do buntu kolonistów. Dlatego wybuchła rewolucja amerykańska. 4 lipca 1776 r. uchwalono deklaracje niepodległości. Początkowo dotyczyła ona tylko białych, bogatych mężczyzn. -
Wybuch rewolucji francuskiej - zburzenie Bastylii
W XVIII w. Francja podupadła - coraz większe były nierówności między najbiedniejszymi a najbogatszymi warstwami (szlachta, kler) - tych ostatnich było około 20%. Swoje zrobiła klęski nieurodzaju, które spowodowały wzrost niezadowolenia chłopów. Dlatego w 1789, gdy król Ludwik XVI zwołał parlament, doszło do zburzenia Bastylii, symbolu absolutyzmu. Zaczęła się rewolucja, która doprowadziła do zniesienia podziałów stanowych, ograniczenia roli Kościoła. Miała jednak krwawą cenę - rozpętano terror.. -
Rewolucja francuska. Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela
Rewolucja społeczna, w której wyniku zostały obalone monarchia absolutna i ustrój stanowy we Francji pod hasłem "Wolność, Równość, Braterstwo"; w 1789 napisano Deklarację praw człowieka i obywatela. Trwała do 1799 r. -
Konstytucja 3 Maja
Konstytucja zmieniła ustrój państwa na monarchię dziedziczną, ograniczyła znacząco demokrację szlachecką, odbierając prawo głosu i decyzji w sprawach państwa szlachcie nieposiadającej ziemi (gołocie), wprowadziła częściowe zrównanie praw osobistych mieszczan i szlachty oraz stawiała chłopów pod ochroną państwa, w ten sposób łagodząc nadużycia pańszczyzny. Konstytucja formalnie zniosła liberum veto. -
Powstanie kościuszkowskie
powstanie narodowe przeciw Rosji, a następnie przeciw Prusom dla obrony Konstytucji oraz niepodległości Polski -
Uniwersał połaniecki
akt prawny nadający wolność osobistą chłopom pańszczyźnianym podpisany przez Tadeusza Kościuszkę -
Obrona i rzeź Pragi
Ostatnia bitwa insurekcji kościuszkowskiej. Po przełamaniu oporu obrońców Rosjanie dokonali masakry ludności cywilnej. W wyniku kilkugodzinnej fali mordów życie straciło według szacunków od 5-6 do nawet 20 tysięcy ludzi. Ten akt sterroryzował lewobrzeżną stronę Warszawy i skłonił stolicę do kapitulacji. Wojska powstańcze wycofały się na południe i 5 listopada całe miasto poddało się Rosjanom. -
III rozbiór Polski
Rozbiór Polski między Rosję, Prusy i Austrię. -
Utworzenie Legionów Polskich we Włoszech
Legiony walczyły u boku Francuzów pod wodzą Napoleona. Dowodził nimi Jan Henryk Dąbrowski. -
Narodziny Adama Mickiewicza
Mickiewicz urodził się na terenach, które po zaborach należały do Imperium Rosyjskiego (dziś tereny Białorusi). -
Kodeks Napoleona
W 1799 r. Napoleon Bonaparte, dotychczasowy bohaterski generał, dokonał zamachu stanu i przejął władzę jako konsul. Zachowywał pozory republiki francuskiej, natomiast dzięki swojej propagandzie dążył do przejęcia władzy absolutnej. W 1804 r. koronował się na cesarza Francuzów (nie Francji!), upokarzając przy tym papieża. Podczas podboju Europy upowszechnił kodeks Napoleona - zbiór praw, opartych na rewolucji fr. Upowszechniły się wtedy w Europie rozwody i prawa człowieka (zniesienie poddaństwa) -
Księstwo Warszawskie
Mimo formalnej niezależności, polityka zagraniczna (wyłączny atrybut króla saskiego, konstytucyjnego władcy) była ściśle podporządkowana interesom politycznym Napoleona I. -
Interwencja Napoleona w Hiszpanii
Napoleon podbijał Europę z hasłami wyzwalania ludów od monarchii i znoszenia poddaństwa. Udało mu się zając Niemcy, Austrię, Włochy oraz Hiszpanię. W 1808 r. doszło do buntu przeciwko Francuzom, którzy dość mocno rabowali kraj. Okupanci fr. rozstrzelali 104 powstańców. Do tłumienia buntu Napoleon wysłał zmasowaną liczbę wojsk, w tym Polaków. Dążyli oni wtedy do odzyskania niepodległości, liczyli na pomoc Napoleona. Polscy ułani dokonali szarzy pod Somosierrą, która otworzyła drogę na Madryt. -
Narodziny Juliusza Słowackiego
-
Wyprawa Napoleona na Moskwę
Wyprawa Napoleona na Moskwę, o której pisze m.in. Mickiewicz w "Panu Tadeuszu". -
Narodziny Zygmunta Krasińskiego
-
Narodziny Cypriana Kamila Norwida
-
Początek romantyzmu - wydanie "Ballad i romansów" Adama Mickiewicza
"Ballady i romanse" są uznawane za programowe dzieło polskiego romantyzmu. Nawiązują do wierzeń ludowych i miejscowej historii. Przedstawiają elementy nadprzyrodzone, akcentują rolę uczuć i sprzeciw wobec klasycystycznego "szkiełka i oka". -
Period: to
Romantyzm w Polsce
-
Wydanie "Dziadow" części II i IV Adama Mickiewicza
-
Proces Filomatów i Filaretów
W 1823 senator Nowosilcow rozpoczął w Wilnie śledztwo dotyczące nielegalnych stowarzyszeń studenckich. Aresztował członków Towarzystw Filomatów i Filaretów (w tym Mickiewicza), mimo że ich zgrupowanie rozwiązało się, gdy przepisy zaczęły zabraniać ich działalności. Mężczyźni byli więzieni bez stanu oskarżenia, torturowani, zsyłani na Syberię w 1824 roku. Do tych wydarzeń odnosi się "Dziadów" część III. -
Wydanie "Konrada Wallenroda" Mickiewicza
-
Powstanie listopadowe
Polskie powstanie narodowe przeciwko Imperium Rosyjskiemu. Upadło we wrześniu 1831 r. -
Napisanie i wydanie "Dziadów" części III Adama Mickiewicza
Mickiewicz pod wpływem uczuć związanych z trwającym powstaniem listopadowym napisał "Dziadów" część III. Jednak opisywał tam wydarzenia z lat 1823-1824, z czasu procesu Filomatów i Filaretów. -
Wydanie "Kordiana" Juliusza Słowackiego
-
Wydanie "Pana Tadeusza" Adama Mickiewicza
-
Wydanie "Nie-Boskiej komedii" Zygmunta Krasińskiego
-
Rabacja galicyjska
Powstanie chłopskie w Galicji spowodowane m.in. ciężkim położeniem wsi galicyjskiej. Chłopi uderzyli w szlachtę (zniszczono ok. 470 dworów; z rąk chłopskich zginęło ok. 1,1 tys. osób, ok. 3 tys. aresztowały władze austriackie), rozbrajali powstańców (powstanie krakowskie 1946), możliwe, że z powodu manipulacji władz austriackich. Jednym z przywódców chłopskich był Jakub Szela. Po powstaniu władze austriackie doprowadziły do uwłaszczenia chłopów. Do wydarzeń nawiązywał Wyspiański w "Weselu". -
Wiosna Ludów
Rewolucje w krajach europejskich. Przyczyny: walczono np. o zjednoczenie kraju , o ustrój republikański , o konstytucję, o wyzwolenie kraju spod obcej okupacji, o zniesienie pozostałości ustroju feudalnego, o zniesienie praw cechowych w rzemiośle hamujących rozwój przemysłu lub, przeciwnie, o ich zachowanie w celu ratowania rzemiosła ; ponadto ujawnił się konflikt między robotnikami a właścicielami .
Odbyła się we Francji, Prusach, Austrii (ziemie polskie), Włochy.
Trwała w latach 1848-1849. -
Wojna secesyjna
Powstałe w XVIII w. USA było państwem demokratycznym, jednak niestety nie wszyscy mieli w nim równe prawa (tylko biali bogaci mężczyźni). Szczególnie mieli ciężko czarnoskórzy niewolnicy na plantacjach bawełny i Indianie. Na północy wkrótce potem doszło do rozwoju fabryk, które oparta na maszynach nie potrzebowały niewolników. Na południu było odwrotnie. Dlatego doszło do wojny domowej w USA. Prezydentem USA był Abraham Lincoln, który dążył do zniesienia niewolnictwa. Wojnę wygrali abolicjoniści -
Powstanie styczniowe
Powstanie narodowe przeciwko Imperium Rosyjskiemu. Skończyło się totalną masakrą w 1864 r. - była spora liczba ofiar śmiertelnych, wywózek na Syberię, skończyła się to także likwidacją szlachty. -
Międzynarodowy Czerwony Krzyż i Półksiężyc
W 1859 r. Francuz H. Dunant był świadkiem bitwy pod Solferino, która nim wstrząsnęła. Postanowił stworzyć Czerwony Krzyż - międzynar. organizację, mającą na celu pomoc ofiarom wojny. Stworzył konwencję genewską, zasady humanitarnego traktowania żołnierzy, która podpisała większość krajów Europy. W latach 70. XIX w. powstał także Czerwony Półksiężyc, muzułmańska organizacja humanitarna. W czasie I i II wojny św. ratowali wielu ludzi, cywilów, zbierając także informacje ws. łamania praw człowieka. -
Początek epoki pozytywizmu
Początek epoki pozytywizmu łączy się z klęską powstania styczniowego. Było ono zrywem inspirowanym przez poezję romantyczną, ale udowodniło, że te idee się wyczerpały i należy zacząć w inny sposób walczyć o kraj, np. poprzez pracę u podstaw. -
Uwłaszczenie chłopów na ziemiach polskich
Uwłaszczenie to nadanie chłopom prawa własności do posiadanej przez nich ziemi, połączone ze zniesieniem obciążeń feudalnych, tj. pańszczyzny, czynszu, darmoch itp. W 1864 roku doszło do uwłaszczenia chłopów na terenach Królestwa Polskiego będącego pod rządami Imperium Rosyjskiego. Było to zagranie polityczne ze strony cara, by spacyfikować powstanie styczniowe i obrócić chłopów przeciwko szlachcie.
Na zdjęciu Pomnik Aleksandra II wzniesiony z dobrowolnych składek chłopów polskich. -
Period: to
Pozytywizm
-
Autonomia galicyjska
Po klęskach Austrii w wojnach cesarz Franciszek Józef zaczął zmieniać swoją wielonarodową monarchię. Powstały Austro-Węgry, zaś od 1861 r. w Galicji (Małopolska i okolice Lwowa) istniał Sejm Krajowy. Dzięki pracy polityków, takich jak Agenor Gołuchowski, doszło do ugody polsko-austriackiej, która zaowocowała powstaniem autonomii galicyjskiej. Można było mówić i uczyć się po polsku, namiestnikiem Galicji zawsze był Polak, odbywały się także wybory. Rozwijała się kultura, zaś minusem była bieda.. -
Konferencja berlińska
Kolonie powstawały już w XVI w., natomiast w XIX w. zaczęto je na masową skalę eksploatować. Największym państwem kol. była Wielka Brytania, potem Francja, Niemcy, Hiszpania, Portugalia, USA oraz Belgia, której król Leopold II dokonał ludobójstwa mieszkańców Konga. W czasie konferencji w Berlinie podzielono dość dokładnie mapę Afryki i Bl. Wschodu, często nie patrzeć na konkretne ludy, które zostały podzielone między kolonizatorów. Brytyjczycy oficjalnie głosili misję cywilizowania "dzikich" -
Wydanie "Potopu" Henryka Sienkiewicza
-
Publikowanie "Lalki" Bolesława Prusa w dzienniku "Kurier Codzienny"
"Lalka" Prusa ukazywała się w odcinkach w "Kurierze Codziennym". Było to w latach 1887-89. -
Period: to
Młoda Polska
-
Prawa wyborcze kobiet
Pierwsze sufrażystki pojawiły się w XVIII w., w czasach rewolucji fr. Rozpoczęły one walkę o przyznanie praw wyborczych dla kobiet oraz poprawę sytuacji ekonomicznej Spotykały się z pogardą i hejtem ówczesnej prasy. W XIX w. coraz więcej kobiet kończyło uniwersytety, biorąc udział w życiu publicznym. W 1893 r. Nowa Zelandia przyznała jako pierwsze państwo (wówczas kolonia UK) czynne prawo wyborcze, zaś bierne dopiero w 1919 r. Najsłynniejszą feministką pierwszej fali była Emmelina Pankhurst. -
Rewolucja 1905 w Rosji
W XIX w. Rosja była kolosem na glinianych nogach. Klęska w wojnie z Japonią sprawiła, że konieczność zmian stała się faktem. Doszło do protestów chłopów i robotników, wspieranych przez socjalistów i anarchistów. W czasie manifestacji car Mikołaj II odmówił spotkania z protestującymi, doszło do masakry ludności. Zapoczątkowało to rewolucję, która charakteryzowała się zamachami bombowymi (miał w tym udział PPS Piłsudskiego). Ostatecznie w 1906 r. car zgodził się na stworzenie Dumy, parlamentu. -
Wydanie zbioru opowiadań Elizy Orzeszkowej "Gloria victis".
-
Zamach w Sarajewie
Od ponad 30 lat nie było wojen w Europie! Wierzono nawet, że już tak będzie zawsze. Mocarstwa kolonialne zaczęły ze sobą rywalizować. Powstały 2 bloki: państwami centralne z Niemcami oraz alianci z Francją i Wlk. Brytanią na czele. Pretekstem do wybuchu wojny był zamach w Sarajewie na arcyksięcia Ferdynanda i jego żonę. Rozpoczęła się trwająca 4 lata Wielka Wojna - na zachodzie były walki pozycyjne, zaś na wschodzie Niemcy wygrywali z Rosją. Dopiero pomoc USA spowodowała sukces aliantów. -
Rewolucja październikowa
Rosja ponosiła klęski w czasie Wielkiej Wojny. Rosło niezadowolenie społeczne z caratu. Dlatego w lutym 1917 r. doszło do rewolucji, która obaliła cara Mikołaja II. Powstał rząd demokratyczny, który kontynuował wojnę. Niezadowolenie jednak rosło co wykorzystał W. I. Lenin, przywódca komunistów. W październiku 1917 (wg kalendarza juliańskiego) komuniści obalili demokratów. Lenin wycofał się z wojny, rozpętał terror rewolucyjny. Tajna policja CZEKA rozpoczęła masowe mordy przeciwników politycznych -
Period: to
Dwudziestolecie międzywojenne
-
Koniec I wojny św. i odzyskanie niepodległości przez Polskę
Po 4 latach skończyła się Wielka Wojna. Niemcy poniosły klęskę (powstał mit o ciosie w plecy). Z upadku Niemiec i Austro-Wegier powstały nowe państwa, m. in. Polska. Rozpoczął się trudny czas gospodarczego jednoczenia ziem polskich spod 3 różnych zaborów. Główną postacią, związana z niepodległością był Józef Piłsudski, będący Naczelnikiem Państwa. Szef narodowców Roman Dmowski, mimo konfliktu osobistego z Piłsudskim, pomógł w międzynarodowym uznaniu Polski. Nowa Polska stała się wielonarodowa. -
Przyznanie praw wyborczym kobietom - potwierdzone przez rząd J. Moraczewskiego
W czasie I wojny św. mężczyźni poszli na front. W fabrykach brakowało rak do pracy i wtedy zaczęto zatrudniać kobiety do pracy w fabryce. Wbrew stereotypom (zresztą kobiety pracowały fizycznie na polach, w domach czy jako służące) okazało się, że dają sobie świetnie radę. Dało to impuls do rozwoju organizacji kobiecych. W Polsce 7 listopada 1918 r. rząd Daszyńskiego przyznał kobietom prawa wyborcze. W styczniu 1919 odbyły się wybory: do Sejmu dostało się 8 posłanek, w tym Zofia Moraczewska. -
Powstanie wielkopolskie
Po odzyskaniu niepodległości pod kontrolą Warszawy było Mazowsze oraz Małopolska. Mimo klęski Niemcy chcieli utrzymać przy sobie Wielkopolskę i Pomorze. Od listopada tworzono przygotowania do powstania, które wybuchło w momencie przejazdu Ignacego J. Paderewskiego, premiera nominata RP. Był on znanym pianistą. Doszło do walk, dzięki sprawnej organizacji Polakom udało się wyprzeć Niemców z Wielkopolski. Po 2 miesiącach doszło do rozejmu, zaś traktat wersalski przyznał Pomorze i Wielkopolskę do PL -
Powstania śląskie
Od czasów średniowiecza Śląsk był podzielony: Dolny zamieszkiwali Niemcy, Górny Polacy. Proporcje te zaczęły się zmienić w czasach zaborów, kiedy to coraz więcej Niemców przybywało na Grn. Śląsk. Po I wojnie św. tereny te stały się areną zmagań: Polsce i Niemcom zależało na złożach węgla. W latach 1919-21 doszło do trzech powstań śląskich. Walki był zacięte, ostatecznie w 1921 r. Liga Narodów zawarła kompromis: Niemcy dostali 2/3 Grn. Śląska, Polacy 1/3 z kopalniami. K. Kutz nakręcił o tym film. -
Utworzenie Ligi Narodów
Hekatomba I wojny św. spowodowała, że ludzkość zaczęła obawiać ponownego konfliktu. Aby temu zapobiec, powstała Liga Narodów, międzynar. organizacja, mająca rozstrzygać spory między państwami. Od samego początku nie były w niej USA, późno też przyjęto Niemcy i ZSRR. Organizacja ta miała bronić także mniejszości nar. Poważnym błędem była możliwość nakładania sankcji tylko na swoich członków, co w praktyce powodowało opuszczanie Ligi przez agresywne rządy totalitaryzmów: III Rzeszy, ZSRR, Japonii. -
Wojna polsko-bolszewicka
W latach 1919-21 odbyła się wojna polsko-bolszewicka. Rosja bolszewicka rozszerzali rewolucję na Zachód. Polacy natomiast chcieli zając tereny dawnej RP (Białoruś, Litwa i Ukraina). W 1919 r. po pierwszych walkach Piłsudski wstrzymał ofensywę, nie chcąc wspierać monarchistów. Wojnę wznowiła wyprawa Polaków na Kijów w 1920 r. Skończyła się klęską, po której bolszewicy podeszli pod Warszawę, gdzie doznali porażki. Podzielono Białoruś i Ukrainę między Polskę a Rosję. RP zajęła Wilno kosztem Litwy. -
Zamordowanie Gabriela Narutowicza
Po odzyskaniu niepodległości Polska była krajem z trzema systemami prawnymi i zupełnie różnymi gospodarkami. W marcu 1921 r. uchwalono demokratyczną konstytucję, zaś jesienią 1922 odbyły się wybory parlamentarne. Ostatnim krokiem było wybranie prezydenta przez Sejm i Senat. Wygrał je Gabriel Narutowicz, min. spraw zagr. Pokonał on kandydata prawicy, która rozpętała kampanię nienawiści, pełną fake newsów o Narutowiczu. Tydzień po zaprzysiężeniu Narutowicz zginął z rąk fanatyka Niewiadomskiego. -
Zamach majowy
Po I wojnie św. Polska znalazła się w kryzysie gosp. (inflacja). Często zmieniały się rządy. Nie pomogło wprowadzenie waluty złoty przez Grabskiego. W 1926 r. Józef Piłsudski dokonał zamachu stanu. Doszło do walk w Warszawie, zginęło ponad 200 osób. Po zamachu stanu Piłsudski ograniczył rolę parlamentu, wprowadził prezydenta marionetkę. Zaczęły się rządy autorytarne, zwane sanacją (uzdrowienie). Środowisko Piłsudskiego skorzystało z reform Grabskiego, wkrótce zaczęli znikać jego przeciwnicy pol. -
Wielki Kryzys
Lata 20 był okresem rozwoju gospodarczego. Jednak wszystko ma swą cenę i w 1929 r. nastąpił gwałtowany krach na giełdzie. Rozpoczął się kryzys, ludzie zaczęli tracić pracę. Trwał on 4 lata, był to pierwszy globalny kryzys (w USA i Europie). Bezrobocie sięgało 30%, sprzyjało to utracie zaufania do demokracji, co wykorzystał m. in. Hitler. Wielki Kryzys w USA zakończył się w 1933 r. Do władzy doszedł Franklin Roosevelt, który rozpoczął politykę New Deal: interwencjonizm państwowy (roboty publ.). -
Wybory brzeskie
Rządy sanacji spotykały się ze sprzeciwem opozycji, która zjednoczyła się w postaci Centrolewu. Zagrażała ona Piłsudskiemu w Sejmie, dlatego ten w 1930 r. rozwiązał parlament. Następnie przywódcy opozycji: W. Witos, I. Daszyński, W. Korfanty zostali osadzeni pod zarzutem "wywołania zamieszek" i osadzeni w twierdzy brzeskiej. Dwa miesiące później wybory wygrała partia sanacji BBWR. Umożliwiło to później zmianę konstytucji, która dawała silną władzę prezydentowi. W 1934 r. powstał obóz w Berezie. -
Wielki Głód na Ukrainie
Po śmierci Lenina władzę w ZSRR przejął Józef Stalin. W latach 20. powoli wykańczał opozycję, rozbudowując policję polityczną NKWD. Wprowadzał także kolektywizację, czyli kołchozy. Dość duży opór istniał na Ukrainie przeciw polityce Stalina. Wkrótce potem, korzystając z nieurodzaju, Stalin wywołał klęskę głodu na Ukrainie. Zginęło około 12 milionów osób. W ich miejsce Stalin wprowadzał wielu Rosjan, efektem czego jest istniejący do dziś podział na Ukrainie. Wielki Głód to przykład ludobójstwa. -
Przejęcie władzy przez nazistów w Niemczech - powstanie III Rzeszy
Po I wojnie św. w Niemczech panowało niezadowolenie z porażki wojennej. Demokratyczne Niemcy pogardliwie nazywano Republiką Weimarską. Jeden z weteranów, Adolf Hitler, stworzył narodowo-socjalistyczną partię. W latach była ona marginalna, dopiero w czasie Wielkiego Kryzysu zyskała na znaczeniu. Wtedy w Niemczech często zmieniały się rządy, w 1932 r. były 2x wybory. Wygrało je NSDAP, zaś Hitler stanął na czele rządu. Po pożarze Reichstagu wprowadził stan wyjątkowy, wprowadzając totalitaryzm. -
Ustawy norymberskie
III Rzesza od samego początku rozpoczęła dyskryminację Żydów. Już w 1933 r. z kraju zaczęli emigrować naukowcy, m. in. Albert Einstein. Powstawały pierwsze obozy koncentracyjne. Na mocy ustaw norymberskich Żydów można było pozbawić obywatelstwo, zakazano im zawierania małżeństw z "Aryjczykami". Nie mogli pracować w zawodach takich jak nauczyciel czy lekarz. Ogłoszono te ustawy w Norymberdze, w czasie parteigów (zjazdów NSDAP), które były filmowane nowoczesnymi technikami filmowymi. -
Noc kryształowa
Żydzi opuszczali masowo III Rzeszę. W 1938 r. na granicy polsko-niem. powstał obóz internowania dla rodzin żyd. Wśród nich była rodzina Grynszpanów. Ich syn Herszel dokonał zamachu na niemieckiego urzędnika w Paryżu. Propagandysta NSDAP Goebbels rozpoczął nagonkę na Żydów w Rzeszy. Stało się to pretekstem do pogromu, który rozpoczął się atakami na żydowskie sklepy (wybite szyby=kristall nacht). Było to przy aprobacie policji i bierności obywateli. Zginęło około 100 osób. Potem powstały getta.. -
Atak Niemiec na Polskę
W latach 30. Hitler zaczął wprowadzać w życie swój plan stworzenia Wielkich Niemiec. W 1938 r. zajął Austrię, zaś mocarstwa zachodnie dla świętego spokoju pozwoliły Niemcom zająć Sudety. W 1939 r. Hitler złamał układ w Monachium i zajął całą Czechosłowację. Kolejnym celem stała się Polska. Mimo buńczucznych zapowiedzi rządzących armia polska była przestarzała. Rząd polski liczył na sojuszników z Zachodu. Po zawarciu sojuszu Niemiec z ZSRR los Polski był przesądzony. 1.9. zaczął się Blitzkrieg. -
Agresja ZSRR na Polskę
W czasie kampanii wrześniowej była wojna totalna - naloty Luftwaffe dezorganizowały życie cywilów. Armia niemiecka dokonywała zbrodni na cywilach, zaś armia polska, mimo bohaterskich akcji, ponosiła klęski. Korzystając z okazji, po 2 tygodniach, ZSRR zaatakował Polskę. Na wieść o ataku rząd Polski i marszałek Edward Śmigły-Rydz uciekli do Rumunii. Jeszcze przez 2 tygodnie trwały regularne walki. 28.9. padła Warszawa, 5.10. skapitulował oddział gen. Kleeberga. Sowieci rozpoczęli wywózki na Sybir. -
Zbrodnia katyńska
W 1939 r. ZSRR zajął tereny Zach. Białorusi i Ukrainy. Zorganizowano referendum, w którym 99% obywateli "byli za włączeniem" do ZSRR. Tragiczny był los polskich oficerów w Katyniu, którzy w kwietniu 1940 r. zostali rozstrzelani na rozkaz Stalina. Nie podano głośno tej informacji, dopiero w 1943 r. Niemcy odkryli groby w Katyniu. W czasie zimnej wojny funkcjonowało kłamstwo katyńskie, mówiące, że to Niemcy zabili Polaków. Dopiero w 1990 r. ZSRR przyznał się do egzekucji oficerów. -
Pierwszy masowy transport do Auschwitz
Od 1933 r. w III Rzeszy powstawały obozy koncentracyjne. Pierwszy był w Dachau, natomiast na ziemiach polskich od 2.9.39 działał Stutthof. Największym obozem był obóz zagłady w Auschwitz-Birkenau. Przez 5 lat funkcjonowania zginęło w nim ok. 1 300 000 osób. Więźniowie tego obozu byli dehumanizowani, stawali się numerami. Masowo ginęli w krematoriach. Więźniowie poddawani byli eksperymentom medycznym. W styczniu 1945 r. rozpoczęła się masowa ewakuacja z obozu, tzw. marsz śmierci. -
Pogrom w Jedwabnem
W 1941 r. Niemcy zaatakowały ZSRR. Na zajmowanych terenach istniał silny antysemityzm wobec Żydów. Doprowadziło to do tragedii - mieszkańcy Jedwabnego, podpuszczeni przez Niemców, zamordowali ok. 340 Żydów, w większości spalonych w stodole. Uczestnicy zbrodni obłowili się na majątku pożydowskich. Po wojnie sprawa została zatuszowana (zapadł tylko 1 wyrok). Dopiero w 2000 r. publikacja historyka J.T. Grossa upubliczniła tę sprawę. Mimo dowodów zbrodnia ta jest negowana przez nacjonalistów. -
Powstanie Armii Krajowej
Od początku okupacji powstawał ruch oporu przeciwko Niemcom i ZSRR. Od 27.9.39 działać zaczęło Polskie Państwo Podziemne, struktura konspiracyjna. Pierwsze lata to głownie tajne nauczanie, mały sabotaż. Dopiero od 1942 r., czyli klęsk Niemiec na froncie wschodnim, powstawać zaczęły oddziały partyzanckie. Spora część żołnierzy AK miała poglądy centrolewicowe, w programie AK istniał projekt reformy rolnej i demokratycznej, powojennej Polski. To z tego środowiska powstało pokolenie Kolumbów 1920 r. -
Powstanie w getcie warszawskim
Holocaust w czasie II wojny św. powodował masową eksterminację Żydów. Musieli oni mieszkać w gettach, natomiast za opuszczenie getta i ukrywanie się groziła kara śmierci. Wobec Holocaustu były różne postawy (od heroizmu po wydawanie ich w ręce gestapo). W getcie żydowskich zaczęła działać Żydowska Organizacja Bojowa z M. Anielewiczem i M. Edelmanem. 19.4.43 wybuchło powstanie w getcie warsz. Nie miało ono szans na zwycięstwo ale chodziło o godność walczących. Przegrali po miesiącu walk. -
Powstanie warszawskie
W wyniku ofensywy Sowietów Niemcy ponosili porażki. Armia Krajowa stanęła przed widmem komunizmu w Polsce. Dlatego powstał plan Burza (zdobycie Warszawy i powitanie Rosjan jako gospodarze). Problemem był brak broni wśród powstańców. Na fałszywą wiadomość o postępach Rosjan wybuchło powstanie. Na wieść o walkach Stalin wstrzymał ofensywę nad Wisłą. Przez 63 dni walk doszło do zniszczenia i zrujnowania Warszawy. Powstanie było też tragedią cywilów oraz pokolenia Kolumbów. Film: Kanał, Miasto44. -
Konferencja w Jałcie
W 1944 r. Sowieci zajęli większość terenów Europy Środ.-Wsch. Od 6.1944 alianci dokonali desantu w Europie Zach. Klęska III Rzeszy była pewna. W tej sytuacji doszło do powstania Wielkiej Trójki: ZSRR (Stalin), Wielka Brytania (Churchill) i USA (Roosevelt). Na konferencji dokonało podziału strefy wpływów: Europa Środ.-Wsch. miała być w strefie ZSRR. Zapowiadano także podział Niemiec na 4 strefy okup., zaś ludność Polski miała być przesiedlona z Kresów na Pomorze i Śląsk. Układ ten trwał do 1989. -
Założenie ONZ
W czasie II wojny św. doszło do początku współpracy aliantów (USA i Wlk. Brytania) z ZSRR. Zaowocowało to powstanie Karty Atlantyckiej, która miała wprowadzić nowy porządek w Europie. Gdy klęska III Rzeszy stała się nieunikniona, w San Francisco odbyło się zebranie założycielskie Organizacji Narodów Zjednoczonych. Celem ONZ jest utrzymywanie pokoju na świecie, uznanie równości ras, płci, wyznania. Na czele ONZ stoi Rada Bezpieczeństwa, złożona z mocarstw. ONZ posiada także siły zbrojne. -
Zakończenie II wojny światowej
2 maja 1945 r. Sowieci zdobyli Berlin (z pomocą Polaków). III Rzesza była zajmowana z zachodu przez USA i UK, a od wschodu przez Armię Czerwoną. W końcu doszło do kapitulacji III Rzeszy. Na rzece Łabie doszło do spotkania aliantów z Sowietami. Na osobiste polecenie Stalina kapitulacja Niemców musiała być powtarzana. Wkrótce pojawiały się pierwsze rysy wśród sojuszników. Dochodziło powoli do podziału Niemiec na Zachodnie i Wschodnie. Japonia skapitulowała 2.9.1945 r. przed USA. -
Pogrom kielecki
Po II wojnie św. ocalali Żydzi wracali do swoich domów. Często ich majątki były przejmowane przez Polaków. Sytuacja po wojnie nie sprzyjała rozwojowi dobrosąsiedzkich stosunków. Często dochodziło do rabunków. 4 lipca 1946 r. w Kielcach 9-letni chłopak poszedł na wagary. Po 2 dniach nieobecności powrócił do domu, w obawie przed karą poskarżył się, że został porwany przez Żydów którym uciekł. Ojciec chłopca podburzył tłum, który zaatakował dzielnicę żydowską. Zginęło ok. 40 osób. Antysemityzm w PL -
Sfałszowane wybory w Polsce
Po II wojnie św. Polska znalazła się pod wodzą komunistów. Przez trzy lata sytuacja w Polsce była chaotyczna (partyzanci walczyli z UB i NKWD); nastąpił transfer ludności z Kresów na Pomorze i Śląsk. Stanisław Mikołajczyk z rządu londyńskiego przyjechał do Polski starając się stworzyć legalną opozycję w postaci PSL. Jednak sfałszowane referendum 3xTak spowodowało, że także wybory były sfałszowane. Komuniści dostali 80%, PSL tylko 10%. Mikołajczyk uciekł z Polski w obawie przed karą śmierci. -
Niepodległość Indii
Indie zostały zajęte przez Wlk. Brytanię w XVIII w. Europejczycy wykorzystywali gospodarczo i kulturalnie ten kraj. Budziło to spór wśród Hindusów, na ich czele stał Mahatma Gandhi. Po nieudanym powstaniu sipajów stosował on taktykę biernego oporu, polegającą na pokojowych protestach. Gandhi, wychowany w kulturze eur., w wieku 30 lat stał się Hindusem, promującym pacyfizm. Jego taktyka po 30 latach poskutkowała: po II wojnie św. UK przyznało niepodległość Indiom. Zapoczątkowało to dekolonizację. -
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka
W 1948 r. decyzją ONZ uchwalono Powszechną Deklarację Praw Człowieka. Są one uniwersalne, powstały pod wpływem szoku po zbrodniach Holocaustu. Prawa człowieka są niezbywalne, dotyczą wszystkich ludzi. Powiązane były z kwestiami równości płci, wolności politycznych oraz praw ekonomicznych. Jest to najczęściej tłumaczony dokument. -
Stalinizm
W 1948 r. w Polsce i krajach socjalistycznych rozpoczęła się era stalinizmu. Kraje demoludów wzorowały się na polityce ZSRR, przyjmowały wzorce radzieckie w postaci kolektywizacji i industrializacji. UB było tajną policją polityczną, która likwidowała przeciwników politycznych. Powstawały także organizacje pionierskie, chcące stworzyć nowego socjalistycznego człowieka. W sztuce dominował socrealizm, opisujący życie robotników, chłopów. Symbolem tej epoki był Pałac Kultury i Nauki. Kult jednostek -
Plan sześcioletni
Istotą gospodarek komunistycznych było centralne planowanie. W latach 1947-50 był plan trzyletni plan odbudowy Polski, natomiast plan sześcioletni był już ściśle wzorowany na ZSRR. Rozpoczęto sporo inwestycji przemysłowych, które jednak często robiono na szybko. Robiono wyścigi przodowników pracy, których traktowano jak superbohaterów. Dość ciekawie pokazuje to film Człowiek z marmuru w reżyserii A. Wajdy. Symbolem była Nowa Huta. W czasie planu 6letniego doszło także do emancypacji zaw. kobiet. -
Powstanie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali
Po II wojnie św. kraje Europy Zachodniej były zrujnowane gospodarczo. Dużym wsparciem był plan Marshalla, który postawił na nogi te gospodarki. W 1950 r. minister spraw zagr. Francji Robert Schuman zaproponował współpracę Francji i RFN w zakresie węgla i stali. Zaowocowało to powstaniem w 1951 r. Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Był to pierwszy krok do integracji eur. i początkiem tworzenia struktur do późniejszej UE. W krajach Europy Zach. rozpoczął się wzrost gospodarczy. -
Śmierć Józefa Stalina
5 marca 1953 r. zmarł Józef Stalin. Po jego śmierci rozpoczęła się odwilż polityczna. Na Kremlu doszło do walki między Ł. Berią a N. Chruszczowem, którą wygrał ten ostatni. W krajach demoludów sobowtóry Stalina zaczęli odchodzić z życia politycznego. Wiązało się to z odejściem od socrealizmu. -
Protest Rosy Parks
Mimo zniesienia niewolnictwa czarnoskórzy w dalszym ciągu byli dyskryminowani w USA. Szczególnie widoczne było na Południu, gdzie istniała segregacja rasowa. W 1955 r. Rosa Parks w autobusie zajęła miejsca dla białych. Gdy kierowca kazał się jej przesiąść, to odmówiła. W odwecie została zatrzymana przez policję. Otrzymała mandat, zaś jej sprawa stała się początkiem czarnoskórych w USA. Na ich czele stanął pastor Martin Luther King. Był to początek walki o równość w USA i ob. nieposłuszeństwa. -
Poznański Czerwiec 1956
Po śmierci Stalina doszło do odwilży politycznej. Zmarł Bolesław Bierut, I sekretarz partii kom. Plan 6-letni coraz bardziej był nieudany i były problemy płacowe. Spowodowały one protesty robotników w Poznaniu, w fabryce Cegielskiego. Wyszli oni na ulice, doszło do walk. Protestujący zajęli siedzibę UB. Dopiero następnego dnia wysłano na ulicę wojsko, które stłumiło protesty. Zginęło ok. 60 osób. Premier Cyrankiewicz groził po tych protestach "odrąbaniem ręki, tym który podniosą rękę na władzę". -
Polski Październik
W 1956 r. doszło do amnestii więźniów polit., zwolniono dawnych żołnierzy AK. Po protestach'56 roku w Poznaniu partia komunistyczna znalazła się w kryzysie. Sporo nadużyć opisywał tygodnik Po prostu, który skupiał sporo młodych ludzi, chcących socjalizmu z ludzką twarzą. Zaczynały się wiece, domagające zmian. W październiku'56 nowym I sekretarzem został Władysław Gomułka, zwolennik niezależności od ZSRR. Wycofał się z kolektywizacji, złagodził terror. W kulturze nastąpiło odejście od socrealizmu -
Powstanie węgierskie
Do zmian doszło także na Węgrzech. Tamtejszym Gomułka był Imre Nagy, który starał znieść cenzurę i myślał o wystąpieniu z Układu Warszawskiego. Zmiany te nie spodobały się ZSRR. Gdy śladem Polski na Węgrzech doszło do protestów, Nagy przejął władzę. Zapowiedział opuszczenie bloku socjalistycznego przez Węgry. Spowodowało to interwencję ZSRR, który krwawo stłumił powstanie węgierskie. Nagy został schwytany i powieszony. Los Węgier był przestrogą dla Gomułki, który wstrzymał część reform w Polsce. -
Rok Narodów Afryki
Po II wojnie św. doszło do dekolonizacji. Zrujnowane wojną kraje nie mogły inwestować w kolonie, zaczęły się z nich stopniowo wycofywać. Wykształceni w Europie mieszkańcy Afryki dostrzegli w tym szansę na przejęcie władzy w swoim kraju. Pierwszym krajem, które ogłosiło niepodległość, była Ghana. Wkrótce do nich dołączyły kraje. W 1960 r. 17 krajów ogłosiło niepodległość. Przykładem udanej dekolonizacji jest Kenia, natomiast w Kongu i Afryce Środ. doszło do wojen domowych. -
Budowa muru berlińskiego
W 1949 r. doszło do podziału Niemiec na RFN (zachodnie, kapitalistyczne) oraz NRD (wschodnie, komunistyczne). W RFN doszło do rozwoju gospodarczego, natomiast w NRD rządziła komunistyczna partia SED. Na 2 części podzielone było miasto Berlin, w którym wielu obywateli NRD przechodziło do strefy zachodniej. Dlatego w 1961 r. władze NRD zbudowały mur, mający na celu powstrzymanie ucieczek. W latach 1961-89 zginęło około 200 osób, zestrzelonych prze strażników. Był to symbol zimnej wojny. -
Sobór Watykański II
W 1958 r. nowym papieżem został Jan XXIII. Zmienił on wizerunek papieży, stał się bardziej przystępny wobec wiernych (przestał być noszony w lektyce oraz nie nosił tiary). Miał wiele zmian, dlatego też zwołał Sobór Watykański II. Trwał on 3 lata, dokończył go Paweł VI. Podczas soboru nastąpiło otwarcie na inne wyznania, zniesiono ekskomuniki z kościołem prawosławnym. Wprowadzono także obrządek mszy w językach nar. Był to początek kościoła otwartego, który zaczął powoli się liberalizować. -
Marsz na Waszyngton
Lata 60. były czasem walki o równouprawnienia czarnoskórych, szczególnie w południowych stanach USA. Celem było zniesienie segregacji rasowej. Po wyborze na prezydenta Johna Kennedy'ego przywódcą czarnoskórych został pastor Martin L. King. W sierpniu 1963 r. Martin L. King stanął na czele pokojowego marszu 200 tysięcy osób, który udał się do Waszyngtonu. Marsz był transmitowany przez telewizję, doszło do spotkania z JFK. Bierny opór. 3.7.1964 r. uchwalono ustawę o prawach obywatelskich. -
Wojna w Wietnamie
Wietnam był kolonią francuską. Doszło tam do powstania przeciwko Francuzom, którzy zostali usunięci w 1954 r. Podzielono wówczas Wietnam na północną (komunistyczna) oraz południową (związaną z USA). Komuniści jednak starali się przejąć władzę na południu. W 1964 r. wojska USA zdecydowały się zainterweniować w Wietnamie. Początkowo mieli sukcesy, jednak wkrótce doszło do protestów przeciwko poborowi do wojska. Obie strony stosowały zbrodnię woj., relacjonowane przez media. Dla USA była to klęska -
Rewolucja kulturalna
W 1949 r. władzę w Chinach przejęli komuniści pod wodzą Mao Zedonga. Mao zainicjował politykę Wielkiego Skoku, która okazała się porażką - doszło do klęski głodu. Z tego Mao został odsunięty od władzy. Minęło kilka lat, Mao zaczął oddziaływać na młodych, tworząc Czerwoną książeczkę. Udało mu się podburzyć młodzież przeciwko władzom partyjnym, tradycji. Powstały bandy hunwejbinów, które terroryzowały społeczeństwo. Do władzy powrócił Mao, otaczany boskim kultem. Zrehabilitowano ofiary po 1976 r. -
Rewolucja seksualna
W latach 60. wynaleziono pigułkę antykoncepcyjną, przez co rozwinęło się życie seksualne nastolatków. Młodzież zaczęła się buntować się przeciwko konserwatywnemu i obłudnemu życiu dorosłych. Oburzała ją wojna w Wietnamie (pobór do wojska), przeciwko czemu zaczęli protestować. Zaczął tworzyć się ruch hipisowski, promujący pacyfizm i walkę o prawa mniejszości. Doszło w tym czasie do II fali feminizmu. W tym czasie doszło do rozwoju zaangażowanej muzyki, czego symbolem był festiwal w Woodstock. -
Marzec 1968
W latach 60. pojawiło się pokolenie komandosów, młodych ludzi krytycznych wobec komunizmu w Polsce. Domagali się oni socjalizmu z ludzką twarzą. Krytycznie oceniali biurokrację oraz dominację PZPR. W styczniu 1968 r. zdjęcie z afisza Dziadów przez komunistów stało się przyczyną demonstracji studenckich. Zostały one stłumione przez ZOMO, spotkały się z potępieniem w telewizji przez władze partyjne. Przy okazji doszło do nagonki na intelektualistów pochodzenia żyd., którzy musieli opuścić Polskę. -
Protesty 1968
Rok 1968 był czasem protestów w Europie Zachodniej oraz Czechosłowacji. We Francji doszło do protestów przeciwko ograniczaniu autonomii uczelni oraz poprawy warunków życia. Doszło do powstania barykad, które trwały do końca czerwca. W Czechosłowacji były protesty, które doprowadziły do interwencji Układu Warszawskiego. Od 1968 r. do głosu doszło pokolenie 68, zwracające uwagę na liberalizm obyczajowy i większą demokratyzację życia społecznego. -
Grudzień 1970
W latach 1956-70 Polską rządził Władysław Gomułka, promujący małą stabilizację. Pod koniec lat 60. dochodziło do niezadowolenia z rządów partii. W grudniu 1970 ogłoszona została podwyżka cen żywności. Spowodowało to protesty w Trójmieście. Doszło do walk ulicznych oraz masakry robotników, zginęło około 40 osób. Pomimo prób wyciszenia tragedii doszło do zmiany władzy w Polsce: Gomułkę zastąpił Edward Gierek. Masakra na Wybrzeżu była dużym szokiem. Filmy: Człowiek z żelaza, "Janek Wiśniewski". -
Protest łódzkich włókniarek
Edward Gierek, obejmując władzę, obiecywał budowę nowej Polski. Mimo to sytuacja gospodarcza w kraju była trudna, szczególnie w Łodzi. Doszło do protestów włókniarek po obniżce płac. Po kilku dniach doszło do spotkania z premierem Jaroszewiczem, który próbował negocjować. Straszył użyciem siły, jednak strajkujące się nie poddały. Ostatecznie, władze ustąpiły i odwołały podwyżki Gomułki. Strajkujące wykazały się odwagą i odpowiedzialnością, udało się uniknąć rozlewu krwi. Strajk został zapomniany -
Radom 1976
Pierwsze lata rządów Edwarda Gierka były czasem rozwoju gospodarczego, głównie był on na kredyty. Wkrótce jednak doszło do kryzysu paliwowego. Duża liczba kredytów powodowała problemy gospodarcze i wkrótce potem konieczne były podwyżki cen żywności. Gierek zwalił je na premiera Jaroszewicza, który wprowadził je znienacka. Wywołały to protesty w Radomiu i Ursusie. Zostały one stłumione przez ZOMO. Robotnicy zostali aresztowani, ścieżki zdrowia. W ich obronie powstał KOR (opozycja demokratyczna). -
Wybory do Parlamentu Europejskiego
Od lat 50. trwała integracja europejska. W 1957 r. powstała EWG, zajmująca integracją gospodarczą. Wkrótce potem zaczął rozwijać się wspólny rynek. Kolejnym etapem była integracja polityczna, do której doszło po 1 rozszerzeniu EWG. W 1979 r. odbyły się pierwsze wybory w 9 krajach do Parlamentu Europejskiego, który ma siedzibę w Strasburgu. Odbywają się one co 5 lat. W 2009 r. przewodniczącym PE był Jerzy Buzek z Polski. Jest to możliwość międzynar. współpracy różnych partii politycznych. -
Sierpień 1980
Po Radomiu'76 Gierek wprowadził kartki na żywność, które nie poprawiły sytuacji gosp. Od 1976 r. działała opozycja dem.,w postaci KOR, ROPCiO, KPN, RMP, która piętnowała nadużycia władz i wydawała drugi obieg. W lipcu 1980 r. władze ogłosiły kolejną podwyżkę, która wywołała protesty w Lublinie, a potem w Trójmieście. Największy strajk był w Stoczni, po zwolnieniu Anny Walentynowicz. Na jego czele stanął Lech Wałęsa. 31.8.1980 r. podpisano porozumienia sierpniowe, które utworzyły NSZZ Solidarnosc -
Stan wojenny
Niestety, okres karnawału Solidarności (brak cenzury) nie trwał długo. W 1981 r. wciąż był kryzys gospodarczy. Wciąż wybuchały strajki. ZSRR cały czas groził interwencją militarną w razie słabszej pozycji PZPR. W X 1981 I sekretarzem KC PZPR został gen. Wojciech Jaruzelski. 13 grudnia 1981 r. wprowadził on stan wojenny. Działacze "S" zostali aresztowani. W czasie stanu woj. złamano wiele praw człowieka, zginęło około 40 osób (m. in. w czasie strajku w kopalni Wujek). Trwał do 22.7.1983. -
Okrągły Stół
W 1985 r. nowym przywódcą ZSRR był Michaił Gorbaczow. Rzucił on hasła pierestrojki i głasnosti - reformy ZSRR. Jego śladem poszli przywódcy demoludów. Także gen. Jaruzelski rozpoczął liberalizacje, tworząc Trybunał Konstytucyjny lub urząd rzecznika praw ob. W 1988 r. Polskę ogarnęła fala strajków. Po nich doszło do spotkania władzy komunistycznej z opozycją przy Okrągłym Stole. Był to pokojowy kompromis: wybory parlamentarne: wolne do Senatu, 35% do Sejmu, wolny rynek, urząd prezydenta PRL. -
Wybory czerwcowe
Po zakończeniu obrad Okrągłego Stołu (6.4.) rozpoczęła się kampania wyborcza do Sejmu i Senatu. Te ostatnie były całkowicie wolne, parlamentarne z kolei na 35% (reszta miejsc była dla PZPR). Kampania wyborcza była krótka. 8.5. powstała Gazeta Wyborcza, organ "S". Dość mocno do polityki wmieszał się Kościół, popierając z ambony "S". Pomysłem A. Wajdy było aby kandydaci "S" robili sobie zdjęcie z L. Wałęsą. 4.6. Solidarność odniosła sukces, zajmując 35% miejsc w Sejmie i 99% w Senacie. -
Powstanie rządu Tadeusza Mazowieckiego
Po wyborach czerwcowych powstał klub parlamentarny "Solidarności". Zgromadzenie Narodowe wybrało prezydentem Wojciecha Jaruzelskiego. Była to koncepcja A. Michnika: "Wasz prezydent, nasz premier": w sierpniu 1989 r. zerwano koalicję PZPR z ZL i SD. Dzięki temu premierem został T. Mazowiecki, czł. "S". W jego rządzie resorty siłowe mieli generałowie kom., natomiast min. finansów był L. Balcerowicz, który rozpoczął transformacje ustr. 29.12.89 PRL zmieniła się III RP (demokratyzacja i wolny rynek) -
Jesień Ludów
Po tym, jak T. Mazowiecki został niekomunist. premierem, ruszyła fala demokratyzacji w krajach demoludów. W 11.1989 upadł mur berliński, powodowany ucieczkami na Zachód. 17.11. zaczęła się w Czechosłowacji aksamitna rewolucja, która doprowadziła do wyboru na prezydenta pisarza Vaclava Havla. Podobnie było na Węgrzech, Bułgarii. Doszło do pokojowego upadku komunizmu. Wyjątkiem była Rumunia, gdzie doszło do powstania przeciwko dyktatorowi Ceacescu. W czasie ucieczki został on schwytany i stracony. -
Zjednoczenie Niemiec
Po upadku berlińskiego doszło do początku procesu zjednoczenia Niemiec. Erich Honecker, dotychczasowy dyktator NRD, uciekł z kraju. W ciągu roku kanclerz RFN Helmut Kohl rozpoczął działania na rzecz stworzenia jednego niemieckiego państwa. Problemem były dwa różne systemy gospodarcze: NRD było gospodarką centralnie sterowaną, zaś RFN było kapitalistyczne. Udało się to zrobić w rok, symbolem tego było zwycięstwo drużyny w mundialu piłkarskim. W 1990 r. uznano granicę GER z PL na Odrze i Nysie. -
Rozpad ZSRR
Michaił Gorbaczow wyraził zgodę na demokratyzację krajów demoludów, był jednak zwolennikiem utrzymania systemu ZSRR. Narastały jednak tendencje narodowościowe: w 1990 r. Litwa, Łotwa, Estonia ogłosiły niepodległość, przez co Gorbaczow wysłał wojska na Litwę. Rywalem Gorbaczowa był Borys Jelcyn, zwolennik silnej Rosji. W sierpniu 91 doszło do puczu komunistów, którzy aresztowali Gorbaczowa. Nie uzyskali poparcia wojska (zrobił to Jelcyn). Od tego momentu ZSRR zaczął się rozpadać na nowe kraje. -
Wstąpienie Polski do NATO
Po upadku ZSRR doszło do rozwiązania Układu Warszawskiego i RWPG. Polska stała się państwem neutralnym. Celem polityki było wstąpienie do NATO i UE. Bardzo obawiała się tego Rosja, na szczęście wredy była ona słabsza. Ostatecznie udało się wejść do NATO w 1999 r. Zapewnia to ochronę i solidarność państw członkowskich NATO. Był to wspólny cel rządów, dokonany przez prezydenta Kwaśniewskiego z lewicowej partii SLD i premiera Buzka z prawicowego AWS. Istotny jest art. 5 (solidarność w razie ataku). -
Zamach na WTC
W 1989 r. futurolog Fukuyama przewidywał koniec historii - zwycięstwo liberalnych demokracji. Rzeczywistość jednak to zweryfikowała, szczególnie lata 90. i wojna na Bałkanach. Symbolicznym początkiem XXI w. były jednak zamachy na WTC, dokonane przez terrorystyczną organizację Al Kaida pod wodzą Osamy bin Ladena. Porwane samoloty, które uderzyły na WTC, miały być zemstą za mieszanie się Zachodu na Bliskim Wschodzie i początkiem wojny "z niewiernymi". W odwecie USA zaatakowały Afganistan i Irak. -
Wielkie rozszerzenie UE
Po upadku ZSRR celem krajów Europy Środ.-Wsch. było wstąpienie do Unii Europejskiej. W tym celu Polska, Węgry, Czechy i Słowacja założyły Grupę Wyszehradzką, która miała na celu współpracę w wejściu do UE. Przez całe lata 90. trwały negocjacje. Warunkiem przyjęcia do UE było zatwierdzenie kryteriów kop. (wolne wybory, wolny rynek). Po obu stronach były wątpliwości, natomiast udało się dojść do kompromisu. Był to efekt pracy wszystkich rządów RP. Wejście 10 krajów do UE nastąpiło 1.5.2004. -
Pomarańczowa rewolucja
Republiki poradzieckie po upadku ZSRR były w trudnej sytuacji, między Wschodem a Zachodem. Szczególnie rozdarta była Ukraina, gdzie początkowo rządzili postkomuniści. Po 10 latach rządów L. Kuczmy obóz prodemokratyczny wystawił swojego kandydata W. Juszczenkę. Jego przeciwnikiem był W. Janukowycz. Po próbie sfałszowania II tury wyborów na Ukrainie doszło do pomarańczowej rewolucji. Dzięki mediacji UE (w tym Polski) doszło do mediacji. II turę powtórzono i nowym prezydentem został Juszczenko. -
Kryzys gospodarczy
16 września 2008 r. doszło do bankructwa banku Lehman Brothers. Zapoczątkowało to serię bankructw. Przyczyną był nadmierny konsumpcjonizm i udzielanie kredytów przez banki. Wkrótce potem zaczęły masowo spadać akcje firm, zaczęła się fala zwolnień. Był to test dla UE i jej solidarności. Największe problemy miała Grecja, Włochy i Hiszpania. Ujawniały się negatywne skutki kapitalizmu, m. in. raje podatkowe. Kryzys sprzyjał wzrostom populizmów oraz teorii spiskowym. Wzrosło zadłużenie krajów. -
Arabska Wiosna Ludów
Wraz z kryzysem fin. rosły nierówności społ. Widac to było w krajach Bliskiego Wschodu, rządzonymi przez autokratów, często w sojuszu z USA. Sygnałem do buntu było samospalenie Mohammeda Bouzaziego, upokorzonego przez policję za nielegalny handel. W Tunezji rozpoczęła się jaśminowa rewolucji i obaleniem dyktatorów. Do wystąpień doszło w Egipcie, Libii, Syrii, Maroku i innych krajach. Dużą role odegrał Facebook (event-protest). Nie wszędzie sytuacja została opanowana: w Syrii dalej rządzi Asad. -
Rewolucja Godności na Ukrainie
Po pomarańczowej rewolucji Ukraina obrała kurs na Zachód. Wkrótce prezydentem został prorosyjski Janukowycz, który w 2013 r. zerwał rozmowy z UE. Wtedy to zaczęły się demonstracje w ukr. miastach. Protestujący zostali zaatakowani przez Berkut. Ofiary śmiertelne jeszcze bardziej wzmocniły demonstrantów. Po 2 miesiącach Janukowycz uciekł z Ukrainy. Wkrótce potem zaczęła się wojna hybrydowa: Rosja wysłała zielone ludziki, które przejęły Krym a potem wschodnią Ukrainę. Wojna wciąż trwa.. -
Brexit
Kryzys fin. nie był korzystny dla UE. W siłę rośli eurosceptycy, którzy w 2014 r. weszli do Parlamentu Europejskiego. W rządzącej Partii Konserwatywnej powstała frakcja, domagająca się referendum w sprawie wyjścia Wlk. Brytanii z UE. Ostatecznie zgodził się na nie premier D. Cameron. W wyniku referendum 51% głosowało za Brexitem. Rozpoczęły się negocjacje, które trwały do stycznia 2020 r. UK wyszło z UE 31.1.2020. Co ciekawe, Szkocja i Irlandia Płn. byli zwolennikami pozostania w UE. -
Pandemia covid 19
W listopadzie 2019 r. w Chinach rozpoczęła się pandemia covid 19. Wkrótce przeniosła się ona na inne kontynenty. Była ona zaskoczeniem dla wszystkich rządów. Zaczęły się lockdowny, noszenie maseczek. Spora część życia przeniosła się do Internetu. Pojawiła się możliwość pracy zdalnej. Narastały także problemy psychiczne, narastał także ruch antyszczepionkowy oraz koronasceptyków. Istnieje obawa o ograniczenie praw obywatelskich, szczególnie w krajach autorytarnych i dyktaturach. -
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego ws aborcji
