-
Period: to
Bismarck-en aliantzak
Bismarck kantzilerrak aliantzak egin zituen Errusia, Austria-Hungaria eta Italiarekin. Aliantza honek bi helburu zituen:
-Frantzia isolatzea. 1870ean Alsazia eta Lorrena galtzeak Frantziaren errebantxismoa elikatu zuen, eta horrek potentzia bihurtu zuen.
-Balokanetako oreka mantentzea: Bismarckek bazekien Austriak eta Errusiak kontrako interesak zituztela Balkanetan, eta tentsio horiek Europa mailako gatazka bat sor zezakeela. -
Period: to
Bake Armatua
Gilen II.a heldu zenean tronura Bismarck kantzilerrak postua utzi zuen. Orduan nazioarteko harremanen aro berri bat hasi zen Europan, Bake Armatua:
-Europako potentziak bitan banatu ziren, Aliantza hirukoitza (Alemania, Italia eta Austria-Hungaria) eta Entente Hirukoitza (Erresuma Batua, Frantzia eta Errusia).
-Armamentu norgeihagoka hasi zen potentziak armak egiten hasi ziren bake garaian. -
Errusia tsarista XX. mendearen hasieran
XX. mendean erregimen zaharra zegoen Errusian. Monarkia absolutua zegoen eta tsarrak botere guztia zuen, Duma izeneko parlamentu bat existitzen zen baina ez zuen inolako botererik tsarrarenarekin konparatuta. Ekonomia nekazaritzan oinarritzen zen baina XX. mendaren amaieran industria txiki bat hasi zen. -
Period: to
Gerraurreko krisiak
Kolonietako auziak arazo iturri etengabea ziren eta tentsio handia sortzen zuten. Marokon gatazkak egon ziren enperadore alemaniarra honen independentziarenalda agertu zen, hau konpontzeko Algecirasko Konferentzia egin zen.
Bigarren tentsio-fokua Ekialdeko Auzia izan zen. -
Errusia: 1905eko iraultzaren kausak
1905an tropa japoniarrek tsarraren armada garaitu zuten Errusiak Asia barnean hedatzeko saiakera batean. Porrotak eta garai hartako ekonomia-krisiak istiluak sortu zituen. -
Errusia: 1905ko iraultza eta Igande Odoltsua
Jendetza tsarraren jauregiaren (Neguko Jauregiaren) aurrera joan zen haien nahiak eskatzera. Agintariek errepresio latzarekin erazntzun zuten eta zauritu eta hildako ugari egon ziren, egun hori Igande Odoltsu bezala ezagutzen da.
Protestek eta grebek hilabeteak iraun zute, jende sobietetan (kontseilu eta herri-biltzarretan) batzen zen etrokizuna antolatze eredua sortu zen.
Tsarrak amore eman behar izan zuen zenbaitetan eta sufragio unibertsala onartu zuen baina geroago betetzeari utzi zion. -
Algecirasko Konferentzia
Enperadore alemaniarra (Gilen II.a) Marokoren independentziaren alde jartzeagatik sortu ahal izan litzateken gerra bat ekiditeko egin zen. -
Mugimendu gerra 1914
Alemaniaren asmo Frantziari ahalik eta azkarren irabaztea zen, gero Errusiari erasotzeko. Hala ere, frantziarrek geldiarazi egin zituzten.
Errusiak Frantziaren eskaerari jarraituz Alemaniari eraso zion baina galdu egin zuen. -
1914ko udako krisia
Austria-Hungaria Inperoaren oinordeko Frantsizko Fernando artxidukea eta haren emaztea hil zituzten Sarajevora egindako bisita batean.
Geroago Austriak ultimatuma proposatu zion Serviari, Alemaniaren babesarekin. Serviak Errusiaren babesa zuenak ultimatumari uko egin zion. Hiru egun beranduago Austria-Hungariak gerra deklaratu zuen. Aliantza Hirukoitza apurtu zen eta Lehen mundu gerra hasi zen. -
Period: to
Posizio gerra (1914-1917)
Lubaikiak eraiki ziren .
Alemaniarrek mendebaldeko frontea autsi nahi izan zuten Verdungo Guduan, eta britainiarrek ere bai Sommeko Guduan.
Soldaduek bigarren mailako eremuetan egin zuten eraso:
- Gallipolin porrot egin.
- Alemaniak Afrikan zituen koloniak britainarrek konkistatu zituzten, eta Asiakoak, Japoniak.
- Ekialde Hurbilean, aliatuek otomandarren hainbat jabetza okupatu zituzten.
Itsas gatazka egon zen. Britainiarren ontzidiak Alemania blokeatu eta itsaspeko gerran egin zuen. -
Errusia: 1917ko Otsaileko Iraultza
1914ean Errusia Lehen Mundu Gerran sartu zen. Porrotek eta ornigai faltak manifestaldiak eragin zituzten.
1917ko iraultza otsailaren 23an Petrograden egindako manifestaldian hasi zen. 25ean greba orokorra piztu zen. 26ean matxinadak egin ziren kuarteletan. 27an behin behneko gobernua sortu zen Kerensky moderatua izan zen pertsona nabarmenena.
Langileek,nekazariek eta soldaduek sobietak eratu zituzten eta milizia armatuak izatera heldu ziren (Guardia gorria). -
Urte erabakigarria:1917
Errusiako frontea gainbehera etorri zen, Iraultza Boltxebikea piztu zenean. Horrek Errusia gerratik irtetea ekarri zuen. Erabakigarriena Estatu Batuak aliatuen alde gerran sartzea izan ze, baliabide asko ekarri zietuen eta gerra bando horren alde lerratu zen. -
Errusia: Behin-behineko gobernuaren porrota
Boterea bitan zatituta egoteak (behin-behineko gobernua eta sobietak) ezegonkortasun politiko handia sortu zuen.
Sobieten protagonismoak gora egiten zuen. Lenin (boltxebikeen liderra) erbesteratuta egotetik itzulul izen .
Gerrak eta nahigabeak matxinadak sortu zituzten, gobernuak boltxebikeak leporatu zituzten eta Lenin berriro erbesteratu zuten.
Irailean, behin-behineko gobernuak estatu kolpe bat jasan zuen, hau behin-behineko gobernuaren porrota izan zen boltxebikeen esku hartzeari esker. -
Errusiako Iraultzaren eragina
Errusiar iraultzak Frantziako iraultzaren antzeko eragina egin zuen. -
Errusia: 1917ko urriko iraultza
1917ko urriaren 24an Lenin Pretrogadeko sobieten egoitzan finkatu zen. Sobietek boltxebikeen kontrolpean Neguko Jauregiari eraso zioten eta behin-behineko gobernuko kideak atxilotu.
Boltxebikeen ehen gobernua sortu zen Lenin buru zutela. Honek, berehala, gerratik ateratzea negoziatu zuen. -
1918ko erasoa eta gerraren amaiera
1918an, Alemaniak bakea sinatu zuen Errusiarekin, Brest-Litovseko Itunaren bidez. Horri esker tropak mendebalderantz lekualdatu ziren eta eraso egin zuten. Erantzun modura Frantziak indar militar guztia fronte guztietara bidali zuen, inperio zentralek ez zioten eutsi eta errenditu egin ziren.
1918ko azaroaren 11n armistizioa sinatu zuten Alemaniak eta aliatuek. Gerra amaituta zegoen. -
Lehen mundu gerrak eragindako galera demografikoa eta material handiak
Lehen mundu gerrak 8 milioi hildako eta 21 milioi zauritu eragin zituen. Ondorio latzenak jasan zituen herrialdea Alemania izan zen.
Galera materialak ez ziren ahin handiak izan fronteak osoegonkorrak baitziren.
Gerrak sortutako ondorioak ordaintzeko herrialdeek maileguak ematen zituzten haien artean. -
Errusia: gerra zibila eta gerrako komunismoa
Tsarismoaren alde zeudenak iraultzari aurre egiten saiatu ziren, horrela, Armada Zuria osatu zuten, boltxebikeek ere bazuten armada, Armada Gorria, bi armadak gerra zibilean aritu ziren. Boltxebikeek garaitu zuten.
Gobernuak gerrako komunismoa deritzon politika ekonomikoa ezarri zuen.
Erabaki guztiak boltxebikeen esku geratu ziren eta Alderdi Komunista izena hartu zuen. Diktadura komunista latza ezarri zen. -
Brest-Litovseko Ituna
Errusia Lehen Mundu Gerratik ateratzeko ituna izan zen. -
Parisko Bakea (itunak)
Horrela ezagutzen da herrialde irabazleek sinaturiko itun multzoa: Versailles (Alemaniarekin), Saint Germain (Austriarekin), Trianon (Hungariarekin), Sèvres (Turkiarekin) eta Neuillyko (Bulgariarekin) itunak. -
Gerra ondorengo lurralde aldaketak
-Alemaniak bere koloniak itzuli zituen eta mandatu bihurtu ziren
-Austria-Hungariako Iperioa lau herrialdeta banatu zen: austria, Hungaria, Txekoslavia eta Jugoslavia.
-Otomandar Inperioak Siria emanzion Frantziari, Irak eta paloestina Erresuma batuari eta beste lurralde batzuk Italia eta Greziari.
-Finlandiak, Estoniak, Letoniak eta Lituaniak independentzia lortu zuten.
-Poloniak Errusiako, Austriako eta Alemaniako lurralde batzuk eskuratu zituen.
-Errumaniak Transilvania -
Period: to
Parisko Bakea (1919-1920)
- urtearen hasieran Parisko Konferentzia hasi zen 27 estaturen partaidetzarekin galtzaileak kanpoan utzita. Potentzia nagusiek erabaki nagusiak hartu zituzten eta herrialde galtzaileak baldintza batzuk betetzera behartu zituzten. Parisko Konferentziaren Itunen helburu nagusiak hauek ziren:
- Alemaniari suspertzen ez uztea.
- Irabazleen artean botere oreka lortzea.
- Errusia isolatuta edukitzea.
-
Gerraren beste ondorio batzuk
Versaillesko Itunean Alemania eta bere aliatuak gerraren errudun bakar gisa kondenatuak izan ziren. Hori dela eta Alemaniak ordain gordinak jasan zituen.
