-
Mesopotamian gizateriaren lehen kultura garatzen hasi zen.
-Sumertarrak hegoaldean
-Akadiarrak iparraldean -
Afrikako lautadetatik zetorren giza taldeak Nilo Bailaran lurra lantzen eta abereak hezten. -
Kuneiformea zen -
Hieroglifikoa -
-Bi erresuma sortu ziren orduan:
Egipto Garaia, hegoaldean
Egipto Beherea, iparraldean
borrokan ibili ziren etengabe,
Menes erregeak, (Hegoaldekoa) K.a. 3100 urte inguruan iparraldea konkistatu eta bereganatu zuen arte. -
Egiptoko kulturaren iraupena
-
Minostar kultura orain dela 5000 bat urte sortu zen. K.a. 3000. urte inguruan, Kretako biztanleek kobrea erabiltzen hasi ziren, eta itsasontziak eraikitzen zituzten; horiekin, inguruko herriekin merkataritza-harremanak ezarri zituzten. -
kretako biztanleak kobrea erabiltzen hasi ziren.
-
-
Indo Bailaren zibilizazioa, gaur egungo Pakistanen garatu zen, eta k.a. 2500 eta 1700 urte inguruetan goieneko unea lortu zuen. -
Zibilizazioren iraupena
-
Lugalzagesik, Umma herriko printzeak Sumer herrialdea batzea lortu zuen. -
Sargon erregeak (Akadiarra) inguruko herriak konkistatu eta batu zituen
Mesopotamian lehenengo inperioa hedatu zuen. -
Hiri-estatu batzuetako agintariek gutiak botatzea lortu zuten. Ur-Namuk III. Ur dinastia sortu zuen.
lehenengo zigurata eraiki zuen. -
-
Kretatzarrek edo minostarrek, Zeus jainkoaren semearen kondairaren arabera, Minos erregearen omenez hartu zuten izena, indar handia izan zuten uharteetan eta Egeo itsasoaren kostaldean, eta Egiptoko beste lurralde batzuekin harremanak ezarri zituzten. Idazten bazekiten eta nekazaritza, abeltzaintza eta merkataritza zituzten bizibide. -
Duela 4.000 urte garatu zen lurralde kontinentalaren hegoaldean (Peloponeso), akeoak heldu eta batera. Izena Mizenas, bere herri nagusitik hartu du -
kretatzarrek edo minostarrek, Zeus jainkoaren semearen kondairaren arabera, Minos erregearen omenez hartu zuten izena, indar handia izan zuten uharteetan eta Egeo itsasoaren kostaldean, eta Egiptoko beste lurralde batzuekin harremanak ezarri zituzten.
-
Mesopotamiarrek kodeetan biltzen zituzten legeak ezagunena Hammurabiren kodea da.
Hammurabi Babiloniako erregea izan zen. -
-
Mizenarrek, Kretak K.a. 1500 urte inguruan pairatu zuen suntsiketa orokorra aprobetxatu egin zuten, Mediterraneoan eta hiru mendetan zehar, hegemonia kultural eta komertziala inposatzeko.
-
Beste batzuk, Homerok kontatu zituen bi poematan: Iliada (Ilion izenetik, hori baita Troia hiriaren beste izen bat), eta Odisea. -
Gerrek eta barneko gatazkek eragindako krisiak horren gainbeheraren hasiera izan zen, eta joniar, eoliar eta doriarren finkapena erraztu zuen. -
Herri horiek Kretaren kontra altxatu ziren eta, pixkanaka, kretatarrek garatutako merkataritza berenganatu zuten; uhartea indarrez hartzera ere iritsi ziren. Mizenestarrak Egeo itsasoan zehar zabaldu ziren salerosketak egiteko, Zipreko uhartean ezarri ziren eta Itsaso Beltzean sartu ziren. Orduan, Egeo itsasoaren Asiako kostaldean zegoen eta lurralde hura menpean zuen hiri batekin, Troia hiriarekin, hainbat gatazka izan zituzten. K.a. 1200. urte inguruan, setiatu eta suntsitu egin zuten.
-
K.a. 1200. urtetik aurrera, gerrek, goseteak, gainpopulazioak, uzta txarrak eta beste hainbat arrazoik eraginda, krisialdi ugari izan ziren, eta burdinazko armak erabiltzen zituzten iparralderagoko herriak, garai horiez baliatu ziren lurraldean indarrean zibilizazio mizenikoa desagerrarazteko.
-
K.a. 1200. urtetik aurrera, gerrek, goseteek, gainpopulazioak, uzta txarrek eta beste hainbat arrazoik eraginda, krisialdi ugari izan zen, eta burdinazko armak erabiltzen zituzten iparralderagoko herriak, garai horiez baliatu ziren lurraldean indarrean sartzeko eta zibilizazio mizenikoa desagerrarazteko. -
Herri batez eta zenbait herrixka, zelai eta basoz osatutako estatu txikiak sortzen hasi ziren, K.a 900 aurrera. Polis izena
ipini zitzaien. -
Emakumeak etxeko gauzen ardurarekin geratzen ziren.
Dibortzioa eta prostituzioa legala zen. Gizonak ziren gehien eskubideak zutenak eta gizonak ziren emakumeen defendatzaileak. Gobernu mota asko zuten,Aristokrazia, timokrazia, aristokrazia, demokrazia…
Emakume garratzitsuak zeuden adibidez, Aspazia. -
Asia Txikian, gaur egungo Turkian, kokatuta zeuden polis helenikoak Persiarren atzean zeuden denbora guztian. Horietako batzuk altxatu egin ziren, eta laguntza eskatu zieten gainerako polisei, baita Atenasek eta beste polis batzuek erantzun ere. Hori izan zen, Mediar gerren hasiera. -
Alexandro Handia hil eta gero, Ptolomeok dinastia bat fundatu zuen, erromatarrek bere inperioko probintzia bihurtu arte, 300 urtez gobernatuko zuena. -
Alejandro Magnoren heriotzarekin hasi zen garai helenistikoa.
-
Erromak italiar penintsula guztia konkistatzea lortu zuen.
-
K.a 264. urtean, Kartagoren kontrako Gerra Punikoak hasi ziren. -
Inperioaren goreneko unea K.o. 14. urtetik K.o. 235. urtera izan zen, Goiz Inperio izenez ezagutzen dena. Garai horretan zehar, hainbat enperadore izan ziren, dinastietan sailkatuta. Erromak lurraldea hedatzen jarraitu zuen: Hispania, Britainia, Mediterraneoko ekialdeko lurraldeak etab.
-
Egiptoko idazketa hieroglifikoa deszifratu ahal izateko. Rosettako harria
Napoleonen armadaren soldaduek aurkitu zuten 1799an. -
Erromatarrak hegoaldetik sartu ziren euskal lurraldean erresistentzia handirik topatu gabe. Herri batzuetan, ez zen beligerantziarik egon eta beste batzuk, baskoiak, erromatarren armada osagarrien parte izan ziren. K.a. 179. Beobriga (Puente Larra), Vindeleia (Santa Maria Rivarredonda), Birovesca (Briviesca), etab. -
Neron enperandorearen garaitik, kristauak preso hartu eta torturatu egiten zituzten. -
Bigarren Gerra Punikoan, Kartagotarrak, Anibalen agintepean, Iberiar penintsulan sartu ziren eta Italiaraino heldu nahi izan zuten, Pirinioak eta Alpeak zeharkatuz. Kartagotarren armadaren hornidura-bideak eteteko, erromatarrek bi armada bidali zituzten Ampuriasera (Girona), K.a. 218. urtean. Hamabi urtez borrokatu ostean, erromatar armadak Mediterraneoko kostaldean nagusi izatea lortu zuen. -
Konstantino enperadorea tolerantzia erlijiosoa aldarrikatu zuen.Teodosia enperadorearekin batera, kristautasuna Inperio osoko erlijio ofizial bihurtu zen.
-
- urtetik aurrera, herri barbaro batzuek (sueboak, bandaloak eta alanoak) Pirinioak zeharkatu eta Hispanian sartu ziren. Sueboak eta bandalo asdingoak Galizian ezarri ziren; alanoak, Lusitanian eta Kartagoko zati batean, eta bandalo silingoak, aldiz, Betikan.
-
Garai horretan, bisigodoek, Ataulforen gidaritzapean, Galiaren hegoaldean ziren. Urte batzuk geroago, 418.urtean, erromako ituna sinatu zuten. -
Erromatar inperioa bi zatitan banandu zen gainbehera zuelako, baina geroago ez zen hobetu. Beste herriek inbaditzen eta ahultzen joan zuten azkenean bere botereak eta zeukaten menperatzea galdu zuten. -
Sinatu zuten itun horretan ezarritakoa bete ondoren, galiar lurraldean, bisigodoek frankoei eta horien errege Klovisi egin zieten aurre. Volullen galdu eta gero, bisigodoek hasierako kokalekua utzi eta penintsulan sartu ziren, behin betiko. Bertan, erresuma berri bat sortu zuten, hiriburua Toledon zuena. -
-
Arabiarren inbasioak Iberiar Penintsulako Erresuma Bisigodoaren 200 urteko historiari amaiera eman zion. Azken erregea, Rodrigo, Guadaleteko guduan hil zen, 711. urtean. -
Arabiarren inbasioak Iberiar Penintsulako Erresuma Bisigodoaren 200 urteko historiari amaiera eman zion. Azken erregea, Rodrigo, Guadaleteko guduan hil zen. -
Akropoliak greziako polisetako zona altuenean zeuden jauregi modukoak ziren.