-
Charles Babagge
Matematikari eta ingeniari britainiarra izan zen, kalkulagailu programagarria asmatu zuena. Cambridgeko Unibertsitatean lizentziatu zen 1814an. 1816an Royal Societyko kide hautatu zuten eta 1828an bere unibertsitatean sartu zen matematikako irakasle gisa aritzeko. Babbage informatikaren aitzindari nagusia hartzen da, makina analitikoa edo asmatu zuelako. Diseinu teorikoan, konputagailu modernoaren funtsezko zati guztiak zituen. -
MAKINA ANALITIKOA (Analytical Engine)
Makina analitikoa ordenagailu moderno baten lehen diseinua da, Charles Babbage britainiar matematika-irakasleak sortutakoa. 1837an deskribatu zen hasieran, baina diseinua hobetzen jarraitu zuen 1871n hil zenera arte. Diseinu teorikoan, konputagailu modernoaren funtsezko zati guztiak zituen: sarrera-gailua, memoria, prozesatzeko unitate zentrala eta inprimagailua. Gaurko ordenagailuen prototipo gisa pasatu da historiara baina ez zen inoiz komertzializatu, kalkuluak egiteko pentsatu izan arren. -
Herman Hollerith
Estatistikari estatubatuarra, informatikaren aitzindarietakobat izan zena, 1889an txartel edo fitxa zulatuen makina estatistikoak asmatu zituelako. Horiekin informazio-bolumen handiak zenbatzeko eta sailkatzeko lanak automatizatzea lortu zuen. Meatze-ingeniari gisa graduatu zen Columbiako Unibertsitatean, 1879an. Hollerithek hobekuntzak sartzen eta makina berriak diseinatzen jarraitu zuen, eta 1896an Tabulating Machine Company sortu zuen; 1924an (IBM) bihurtu zena. -
TABULADOREA
Herman Hollerith-ek sortutako informatika aplikaziorako lehenengo makina da. Sistema bitarrean (BAI / EZ) oinarritutako txartel zulatu elektrikoen sistema bat garatu zuen datuak errazago eta azkarrago gordetzeko. 1889an patentatu zuen bere makina, eta handik urte batzuetara, 1896an, TMC enpresa sortu zuen, bere asmakizuna komertzialki ustiatzeko asmoz.
Administrazioan erabiltzea pentsatu zen, 1890ean Estatu Batuetako Gobernuak Hollerithen tabulazio-makina aukeratu baitzuen errolda egiteko. -
John von Neumann
Hungariar-Estatu Batuetar matematikari bat izan zen, eta funtsezko ekarpenak egin zituen fisika kuantikoan, analisi funtzionalean, konputazioaren zientzietan, ekonomian, zibernetikan, hidrodinamikan, estatistikan,... 1921ean Budapesteko Unibertsitatean eta 1925ean Zurichekoan matrikulatu zen.
Artikulu batean, ordenagailu moderno baten egitura zirriborratzen zuen: diseinua, memoriak, sarrerak eta irteerak, eta gainera programatzeko gaitasuna izango zuen.
Manhattan proiektuan parte hartu zuen. -
Grace Hopper
Grace Murray Hopper konputazioko zientzialaria eta kontraalmirante-mailako militar estatubatuarra izan zen. Aitzindaria izan zen konputazio-zientzien arloan, eta Mark I.a erabili zuen lehen programatzailea. Emakumeentzako eskola pribatu batzuetan ikasi zuen, eta New Yorkeko Vassar Collegen sartu zen non matematika eta fisikaz graduatu zen 1928an. 50eko eta 60ko hamarkadetan, programazio-lengoaia baterako lehen konpiladorea garatu zuen (ordenagailuan ingelesez idazteko). -
John William Mauchly
John William Mauchly fisikari estatubatuarra izan zen, eta, ENIACekin batera, helburu orokorreko lehen programa eta ordenagailu digitala egin zituen, bai eta EDVAC, Binac eta UNIVAC I ere, Estatu Batuetan egindako lehen ordenagailu komertziala. 24 urterekin fisikako doktoretza lortu zuen. John Presper Eckert-ekin batera Eckert-Mauchly Computer Corporation enpresa sortu zuen 1946an. -
Alan Turing
Britainiar matematikaria izan zen. King's Collegen ikasi zuen eta, graduatu ondoren, Princetongo Unibertsitate Estatubatuarrera joan zen.
1937an, artikulu bat argitaratu zuen, non ahalmen infinituko kalkulagailua (Turing makina) definitu baitzuen, jarraibide logiko batzuetan oinarrituta, algoritmo baten kontzeptuaren oinarriak ezarriz. Bigarren Mundu Gerran, britainiar inteligentzia-dibisio baten agindupean, Bonba diseinatu zuen, Enigma deszifratzeko gai zen makina bat. -
Mary Kennetch Keller
Mary Kenneth Keller erlijioso katolikoa izan zen, AEBetako informatikari aitzindaria eta Estatu Batuetan informatikan doktoratu zen lehen emakumea. 1965eko ekainaren 7an egin zen doktoretza. Dartmoutheko Unibertsitatean sartu zen lehen emakumea ere izan zen, eta BASIC programazio-lengoaia garatu zuen. Hezkuntzan ordenagailuak erabiltzeko ASCUE elkartearen sortzaileetako bat izan zen, informatika garatzen eman zuen bizitza eta teknologiaren ametako bat da. -
Hedy Lamarr
Zinemako aktore eta asmatzaile austriarra izan zen. Txekoslovakian, senarrarengandik ihes egin zuen, eta Londresen Louis B. Mayer ezagutu zuen, Hollywooden zinema-kontratua eskaini ziona.
Bigarren Mundu Gerraren hasieran, Espektro zabalduaren lehen bertsioa asmatu zuen, eta hari gabeko luzeen komunikazioak ahalbidetu zituen, hau da Wifi-a eta Bluetooth-en oinarriak ezarri zituen.
Hala ere, Estatu Batuetako armadak ez zuen teknologia hartu 1960ko hamarkadara arte. -
John Presper Eckert
John Presper Eckert ingeniari elektriko estatubatuarra eta informatikaren aitzindaria izan zen. Ingeniaritza elektrikoan matrikulatu ondoren, Mauchly ezagutu zuen Moore Schooleko elektronika militarrari buruzko ikastaro batean. Berarekin batera ENIAC, EDVAC, Binac eta UNIVAC I egin zituen eta Eckert-Mauchly Computer Corporation enpresa sortu zuen 1946an. -
Jack Kilby
Jack St. Clair Kilby ingeniari elektriko eta fisiko estatubatuarra izan zen, zirkuitu integratuaren sorkuntzan parte hartu zuen 1958an Texas Instrumentsen lan egiten zuen bitartean. 2000. urtean Fisikako Nobel saria eman zioten. Zirkuitu integratuaren asmatzaile edo mikrotxip gisa ezagutzen da. -
Douglas Engelbart
Douglas Carl Engelbart asmatzaile estatubatuarra izan zen. Sagua asmatu zuen eta ordenagailuekin harremanetan egotearen aitzindari izan zen, hipertestua eta sareko konputagailuak asmatzen ere. Ingeniaritza hainbat titulu eta masterrak zituen.
Haren ikuspegiari esker, Xerox-eko ingeniariak mousearen diseinu hobera iritsi ziren azkenean. Xerox Altok erabili zuen mousea, 4 interfazea duen lehen ordenagailu pertsonalak. Interfaze grafikoaren aitzindaria izan zen. -
Evelyn Berezin
Ingeniari informatiko estatubatuarra izan zen. United Airlineserako aireko lineetako billeteak erreserbatzeko lehen sistema garatu zuen. Berezin New Yorkeko Unibertsitatera joan zen Enpresagintzan graduatzeko asmoz, lan-eskaintza bat jaso zuen arte, eta ikasketa-eremua fisikara aldatzeko eskatu zioten. Testu-prozesadoreen ama ere esaten zaio, 1968an testuak gorde eta editatzeko programa baten ideia garatu zuenetik. -
Marcian Hoff
Ingeniari estatubatuarra. Informatikan espezializatua, hainbat ikerketa egin zituen Stanfordeko Unibertsitatean. 1969an, Intel enpresan sartu ondoren, eta Busicom enpresa japoniarraren enkargua betez, haren kalkulagailu elektroniko berriaren txipetarako konektorea behar baitzuen, Ted Hoff-ek txip elektroniko bakar edo mikroprozesadore baten ideia sortu zuen, txip espezializatuen eragiketak egiteko gai zena. -
BOMBA (Alan Turing Makina)
Bigarren Mundu Gerran Enigma alemaniar makinak zifratutako seinaleak deszifratzen laguntzeko, britainiar kriptologoek erabiltzen zuten makina da. Hasierako diseinua 1939an egin zuen Alan Turingek eta eraikuntza British TMC-ren lana izan zen. Bere eginkizuna militarra zen (ez zen komertzializatu), Enigma makinen eguneroko egokitzapenetako batzuk aurkitzea baitzen bere egitekoa, Alemaniako sare militarretan. Hori lortzeko, Bomba-k hainbat Enigma makina kableaturen ekintza erreplikatzen zuen. -
Top Secret Rosies
Top Secrets Rosies izena ematen zaio 1942an Estatu Batuetako armadak ENIAC izeneko lehen ordenagailuetako bat programatzeko kontratatu zituen emakume-talde bati.
Hauek osatzen zuten taldea: Betty Snyder Holberton, Jean Jennings Bartik, Kathleen McNulty Mauchly Antonelli, Marlyn Wescoff Meltzer, Ruth Lichterman Teitelbaum eta Frances Bilas Spence.
Emakumez ahaztutako talde hori oso garrantzitsua izan zen, ekarpen handiak egin baitzituzten xx. mendean programazioari eta teknologiari. -
ENIAC
ENIAC proiektua (Electronic Numerical Integrator And Computer) 1943an sortu zuten John Mauchly eta John Eckert estatubatuarrek, Estatu Batuetako armadaren balistika-arazoak konpontzeko asmoz; hala ere, ez zen makina 1946 arte eraiki. Bere teknologia elektronikoa dela eta, aurreko edozein ordenagailu baino 1.000 aldiz azkarragoa, 30 tona pisatu eta 18.000 huts-hodi zituen. Uste zen ENIACek kalkulu gehiago egin zituela martxan zeuden hamar urteetan gizaki guztiak baino. Ez zen komertzializatu. -
TRANSISTOREA
Bell laborategietako John Bardeen eta Walter Houser Brattain fisikari estatubatuarrek hainbat esperimentu egin zituzten eta huts-hodiak ordezkatzeko transistorea sortu zuten. Ordenagailuak txikiagoak izateko sortu zuten eta gaur egun edozein gailuetan aurki dezakegu eta masab komerzializatzen da. -
Steve Wozniak
Konputagailuetako ingeniaria eta programatzailea estatubatuarra da. 1976an, Apple Inc. sortu zuen; geroago, diru-sarreren bidez munduko teknologia informatikoko konpainiarik handiena bihurtu zena. Homestead High Schooletik graduatu zen 1968an, Cupertinon (Kalifornia) eta 1970eko eta 1980ko hamarkadetan Applen egindako lanaren bidez, bai bera bai Steve Jobs, enpresaren sortzaileetako bat, asko aintzatesten dira konputagailu pertsonalen iraultzaren bi aitzindari garrantzitsu gisa. -
UNIVAC I
UNIVAC Estatu Batuetan garatutako lehen ordenagailu komertzialtzat hartzen da. John W. Mauchly eta John P. Eckert informatikari aitzindariek sortua, konputagailu hau enpresa handientzat zen, pribatu zein publikoentzat, garestia zelako eta instalatzeko eskatzen zuelako. Konputagailu horrekin, besteak beste, 1951ko Estatu Batuetako errolda egin zen, eta 1952ko lehendakaritzako hauteskundeen irabazlea zuzen iragarri zen. 5.000 huts-hodi, erabiltzen zituen. Neurriak: 3,00 x 4,20 x 2,70 metro. -
Steve Jobs
Informatikaria eta enpresaburu estatubatuarra. Apple Computer-en lehen ordenagailu pertsonal eta sortzailea izan zen, ziurrenik sektoreko enpresarik berritzaileena. Informatikaren eskalada teknologiko azkarraren eragin handienetako bat, eta populazioan eragin erabakigarria izan zuen. 1974an, Atari kontratatu zuen Jobs diseinatzaile gisa, garai hartan bideojokoen industria sortu zeneko konpainia aitzindaria. Hurrengo urteetan Steve Wozniak-ekin batera Apple sortu zuen eta geroxeago Pixar. -
Bill Gates
Enpresagile, software-garatzailea eta inbertitzailea estatubatuarra. Paul Allen lagunarekin batera. 70eko eta 80ko hamarkadetako mikroordenagailuen iraultzaren enpresaburu nagusietako bat izan zen. 1975ean Harvard-eko ikasle zela, Microsoft software-enpresa sortu zuelako. Munduko laugarren gizon aberatsena izan zen.
Bill Gates Applera joan zen. Bere material informatikoa IBMri saltzeko mehatxuz, Apple-Microsoft aliantza bat lortu eta Microsoft Windows merkaturatu zuen. -
ZIRKUITU INTEGRATUA (Mikrotxipa)
Jack Kilby AEBetako Texas Instruments konpainiako ingeniariak mikrotxipa edo zirkuitu integratua aurkeztu zuen lehenbizikoz munduan. Tresna germaniozko zinta bat zen, transistore bat eta beirazko plaka bati atxikitako beste osagai batzuk zituena eta datuak gordetzeko balio zuen. Sorkuntza honen ondorioz, fisikako Nobel Saria eman zioten. Gaur egun, edozein gailuetan aurkitu dezakegu mikrotxipa, beraz asko komertzializatu egin da. -
SAGUA , TEKLATUA ETA INTERFAZ GRAFIKOA (Lehenengo demoa)
Douglas Engelbart ‘oNline System’ esperimentala erakutsi zuen San Frantziskon, ‘demo guztien ama’ izenarekin ezagutuko den hitzaldi batean.
Elkarlaneko edizioa, bideokonferentziak, hitzen prozesamendua eta txantxa moduan "sagu" deitutako gailua aurkeztu zuen. NLS sistemako paragrafo edo elementu bakoitza beste elementu batzuekin lotuta egon zitekeen, hipertestu-loturak erabiliz, hau da, Interfaze grafikoaren aitzindaria. Ez zen komertzializatu Xerox-en ordenagailua agertu arte. -
MIKROPOZESATZAILEA
Marcian Hoffek oinarriak eman zituen, Federico Faggin-ekin batera, munduko lehen mikroprozesadorea sortzeko. Intel enpresak atera zuen merkatura. Mikroprozesadore hori da ordenagailu baten prozesatze-unitate nagusia, eta horregatik da unitaterik garrantzitsuena, haren garuna. Lehena Intel 4004 izan zen. Gaur egun ezagutzen dugun mikropozesatzailearen oinarria, garai hartarako ezaugarri sinestezinekin, hala nola segundoko 60.000 eragiketa egiteko gaitasuna eta 640 byte erabiltzeko gaitasuna. -
SAGUA, TEKLATUA, INTERFAZ GRAFIKOA (PC Komertziala)
Xerox Alto, Xerox parc-en garatua, historiako lehen ordenagailu pertsonaletako bat izan zen (lehena izan ez arren), baina bai mahaigaineko eta erabiltzailearen interfaze grafiko bat erabili zituen lehena, baita sagu bat ere. Hasiera batean, 1972an sortu zen, Butler Lampson-ek idatzitako barne-memorandum batean eta Chuck Thackerrek diseinatuta. Modu inerkonektatu batean zegoen eraikita eta imprimagailu laser bat zuen. 18.000€ kostatzen zuenez ez zen komertzializatu, oraindik plublikorako ez. -
APPLE II
Steve Jobs eta Steve Wozniak-ek sortua, Altair 8800 bat hartu eta hobetu ondoren, apple I atera zuten, merkaturatu ez bazen ere. 1977,an Apple II atera zuten merkatura eta gaur egun ezagutzen duten PC-aren modeloa aurkeztu zuen. MOS Technologie-ren 6502 mikroprozesadore batean oinarrituta daude, 1 MHz-ean funtzionatzen du, 4 KiB RAM ditu, 12 KiB ROM Integer BASIC programazio-lengoaiarekin, eta interfaze bat audio-kaseteen grabatzaileentzat. 1.298€ kostatzen zituen -
WINDOWS 1.0
Windows familiaren lehen sistema eragilea da, Microsoftek garatu eta merkaturatu zuena. 99 dolarreko kostua zuen, eta ordenagailu bat behar zuen, gutxienez 256 kB-eko RAM memoria, CGA txartel grafikoa eta diskete-unitatea zituena. Lehen bertsio horrek hainbat programa zituen, Windowsen etorkizuneko bertsioetan egongo direnak: Agenda, Txartel-zorroa, Kalkulagailua, Paint, Ohar-bloka, Erlojua. -
P.I.X.A.R. (Pixar Image Computer)
Diseinu grafikoko ordenagailua da, Grafiko Taldeak garatua; Lucasfilm-en ordenagailu-zatiketa, geroago Pixar izenarekin berrizendatua. Helburu zientifikoak, zituen bistaratze-merkatuei zuzendua, jatorrizko makina bere garairako aurreratuta egon zen, baina ez zen asko saldu. George Lucasek ordenagailu-grafikoak garatzeko pertsonak hartu zituen kalitatea nahikoa ez zegoelako eta Apple-ren laguntzaz sortu zuen. Gero Pixar deituko zuten filma-enpresa egin zuten eta 3D-aren oinarria ezarri zuten. -
IBM SIMON PERSONAL COMMUNICATION
IBM Simon “smartphone” deitu ahal dugun lehenengo gailutzat hartzen da; hala ere, merkaturatu zenean, PDA (laguntzaile digital pertsonala) bat zela, konexio zelular baten bidez komunikatzeko gaitasuna zuena. IBMk "bere alkandora-poltsikoan sar zitekeen ordenagailu bat" diseinatu nahi izan zuen. International Business Machines-ek (IBM) diseinatutako eta Mitsubishi Electric-ek fabrikatu zuen, konkretuki IBM Simon bihurtuko zenaren lehen prototipoa, IBM-ko Frank Canova ingeniariak egin zuen.