-
810 BCE
O GALEGO LINGUA ROMÁNICA
O galego é unha lingua románica, romance ou neolatina que deriva fundamentalmente do latín. A conquista do noroeste hispánico no ano 137a.C., remata coa conquista definitiva por parte do emperador Augusto, entre os anos 29-19a.C. A partir dese momento , Galicia integrouse primeiro na Lusitania, posteriormente na Hispania Citerior, ata quedar finalmente constituída como provincia de Gallaecia. -
800 BCE
LINGUAS DE SUSTRATO
Son as palabras procedentes das linguas prerromanas. Temos dous tipos que son: celtas e preceltas. -
800 BCE
LINGUAS DE SUBSTRATO PRECELTAS
Exemplos: amorodo, cama, carballo, morea, parra, toxo... -
600 BCE
LINGUAS DE SUSTRATO CELTAS
Vivían en cidades amuralladas chamadas castros. Os gregos chamáronlles, primeiro "hiperbóreos"; máis tarde foron chamados keltoi ou pobo oculto, que proven do grego Hecateo de Mileto do 517 a.C. Exemplos de palabras que nos deixaron: berro, cervexa, camiño,camisa, cabalos.... -
300
A ROMANIZACIÓN E O LATÍN
Chámase romanización ó proceso histórico que se desenvolveu entre o século II e principios do século III, causando cambios culturais nas rexións conquistadas polo imperio romano. Debido á ela, as cidades que estaban baixo o dominio dos romanos acabaron por adaptar a súa lingua, tradicións e institucións. A maioría das palabras da nosa lingua veñen do latín, temos: palabras patrimoniais, voces que se incorporan na colonización; cultismos, tardíamente e semicultismos, tarde con evolucións. -
500
LINGUAS DE SUPERESTRATO
Son as palabras que proceden dos pobos posteriores ós romanos:
-Linguas xermánicas: a partir do século V, en Gallaecia primeiro asentáronse os suevos e posteriormente os suevos.
-Lingua árabe: os árabes chegaron a Galicia a principios do século VIII, aquí a súa estadía foi máis breve que no resto da península. -
500
LINGUAS DE SUPERESTRATO: os xermánicos (visigodos e suevos)
Os xermanos deixaron:
-Palabras de uso común e referentes á guerra: banco, branco, espía, guerra sopa, toalla, roupa...
-Topónimos: Allaríz, Guitiríz, Forcarei...
-Antropónimos: Fernando, Gonzalo, Luís Alberte.. -
700
LINGUAS DE SUPERESTRATO: os árabes
Os árabes deixaron:
-Arabismos como: aceite, alcume, alfaia, alfinete, azucre, cenoira, xadrez...
-Topónimos: A Mezquita ou Rábade. -
800
NACEMENTO DO GALEGO-PORTUGUÉS
O seu nacemento debeuse a que despois de recibir as influencias das linguas xermánicas e do árabe, a lingua falada no noroeste da península estaba tan evolucionada que, a partir do século IX, era xa un idioma perfectamente diferenciado do latín e das outras linguas románicas. Recibiu o nome de galego-portugués por ser o idioma que se falaba en Galicia e no norte do actual Portugal. -
900
CARACTERÍSTICAS DO GALEGO-PORTUGUÉS MEDIEVAL
Do 900-1100. O galego medieval distínguese do galego actual principalmente en:
-Existencia de vogais nasais.
-Distnición b/v.
-Presenza de sibilantes sonoras.
O sistema de vogais orais era o actual, aínda que non coa mesma distribución.
O galego-portugués era unha lingua falada que pasou a ser escrita.
Outras linguas que aparecen en esa época son: o latín eo castelán medieval. -
1100
A LITERATURA MEDIEVAL GALEGO PORTUGUESA
1100-1500.Escrita en galego- portugués. Temos:
-Cantigas de amigo: breves composicións en boca dunha moza solteira namorada que expresa os seus sentimentos. Temática : mariñas ou barcolas, cantigas de romaría, bailadas e albas.
-Cantigas de amor: composición de temática amorosa na que un cabaleiro expresa o seu amor cara a unha dama. Temas: eloxio da dama, amor do poeta, reserva da dama e a coita de amor.
-Cantigas de escarnio: xénero satírico. Temas: sátira política, social, sexual, moral... -
1483
SÉCULOS ESCUROS, DECADENCIA DA LINGUA E DA LITERATURA GALEGAS -S.XVI, S.XVII E S.XVIII
Época na que o latín se converte na lingua predominante, comeza a introducirse o castelá. O galego úsase no ámbito familiar e nas clases humildes. Temos: poesía culta renacentista (Soneto de Monterrei..), poesía culta barroca (Exequias da raíña Margarida..), poesía popular (temas históricos: morte do mariscal..; poesía tradicional anónima: cantigas de berce, amorosas..), teatro (litúrxico, entroido e entremés) e vilancicos (populares a finais do S.XVIII, interpretáronse nas catedrais. -
ILUSTRACIÓN-S.XVIII
Na 2ª metade deste século os ilustrados, comezan a recuperar o uso do galego, comeza un cambio da imaxe peiorativa da nosa lingua e de Galicia. Temos: Frei Martiño Sarmiento ( estudos sobre o galego, reivindica o seu uso no ensino, na Igrexa e na Administración), Diego Antonio Cernadas e Castro ( cura de Fruíme, os seus poemas fan unha loanza á nosa terra), Xosé Cornide e Saavedra (obras de carácter científico), Francisca de Isla e Losada (poema humorístico) e Anselmo Feixoo. -
O CONTEXTO SOCIO-LINGÜÍSTICO DA LINGUA GALEGA A COMEZOS DO S.XX
Nesa época era a lingua máis empregada pola poboación. O castelán era a lingua de prestixio empregada pola clase alta. Co aumento da poboación nas cidades como consecuencia da mellora do sector industrial, gran parte da poboación pasa a falar castelán. No 1906 creouse a Real Academia Galega, que tiña como obxectivo a dignificación da lingua. A Xeración Nós foi un conxunto de profesores e artistas que reivindicaron a identidade nacional de Galicia durante eses anos. -
SITUACIÓN SOCIOECONÓMICA
A finais do S.XIX Galicia estaba atrasada económicamente. A emigración foi a única maneira dos galegos para mellorar. A comezos do S.XX comeza un lento proceso de modernización. Cidades e industrias comezan a medrar (conserveiras e construcción naval). O incremento demográfico tamén inflúe na emigración (Arxentina, Cuba, Uruguay e Brasil). Xurde o agrarismo co propósito de mellorar as condicións dos campesiños. En 1926 conseguese a eliminación dos foros. Xorde unha pequena burguesía. -
REAL ACADEMIA GALEGA
É unha institución que ten como obxetivo o estudo e a preservación da cultura de Galicia e da súa lingua. Elabora as súas normas gramaticais, ortográficas e léxicas. Tamén promove o uso do galego. Os seus membros son personalidades destacadas do mundo da cultura. Está na Coruña e o seu presidente actual é Víctor Fernández Freixanes. Manuel Murguía publicou no 1904 un artigo no que propugnou a creación da RAG. Finalmente, constitúese o 30 de setembro de 1906 presidida por Manuel Murgía. -
SITUACIÓN POLÍTICA DE GALICIA
Comeza a 1ª Guerra Mundial. Formánse dous sistemas contrarios, o capitalismo e o liberalismo.No 1918 despois da guerra a xente busca esquecer. Cae a bolsa de Nova Iork. No 1920 Primo de Rivera efectúa un Golpe de Estado e consolida unha ditadura que persigue as linguas non oficiais. No 1931 remata a ditadura e fórmase a II República. No 1936 un novo Golpe de Estado da lugar a unha guerra civil que gaña Franco. No 1939 estala a 2ª Guerra Mundial, na que Galicia foi útil polo wolframio. -
AS IRMANDADES DA FALA
Foron a primeira iniciativa nacionalista fundada na Coruña en 1916 liderado polo xornalista Antón Villar Ponte. Houbo diversas irmandades fundadas ó longo do país. Chegaron á teoría de que Galicia era unha nación e pensaban que para solucionar os seus problemas deberían de crear un poder político propio. O seu principal propósito era lograr a dignificación e normalización da nosa lingua mediante: a súa introducción no ensino, promover a traducción ó galego, creación de diccionarios... -
A REVISTA NÓS
Foi unha revista que se publicou en galego entre os anos 1920 e 1936 con contidos literarios, linguísticos, etnográficos, filosóficos e de pensamento político. O primeiro número apareceu en Ourense o 20 de outubro de 1920. Tiña un carácter nacionalista e pretendía normalizar o uso do galego e convertelo nunha lingua de cultura. Temas: o descubrimento da identidade galega e tamén falaba das ideas que aparecían en Europa, así exploraron culturas europeas como a irlandesa e a portuguesa. -
SEMINARIO DE ESTUDOS GALEGOS
Era unha institución cultural fundada por uns intelectuais universitarios e integrantes das Irmandades da Fala en 1923. A súa intención era estender o uso do galego. No ano 1936 a sua actividade foi interrompida polas autoridades franquistas ó estalar a Guerra Civil. Se isto non ocorrese, sería máis relevante para Galicia, pois tiña moitos proxectos que aínda non desenvolveran. O seminario estaba organizado en distintas seccións que usaban o galego para propagar estudos científicos. -
O PARTIDO GALEGISTA
Foi un partido nacionalista fundado en decembro de 1931 e con relevancia na política da II República. A súa orixe tivo lugar nunha asemblea en Pontevedra co propósito de crear un novo partido nacionalista. Ahí converxen o grupo coruñés das Irmandades co ourensán liderado por Vicente Risco. Este deixa o partido pola súa distinta ideoloxía. Os principais líderes restantes son Castelao e Bóveda. Obxetivos: cooficialización do galego en distintos ámbitos, establecer o Estatuto de Autonomía
