-
Period: 700 BCE to 600 BCE
Aldi Kosmologikoa
-
624 BCE
Tales Miletokoa
Mileton jaiotako eta hildako filosofo oso famatu bat, honek miletoko eskola sortu egin zuen Aristotelesen ikuspuntutik. Nahiz eta filosofoa izan, matematikaria, astronomoa eta fisikaria zen. Filosofo honek lehenetarikoa izan zen mitologiarekin ados ez egoten gauzak azaltzeko. Eta bere ustez naturaren hasiera urari esker izan zen. -
610 BCE
Anaximandro
Miletoko filosofo eta geografo garrantsitzu bat izan zen, Talesen hurrengoa izan zen, bere ikaslea izan zelako miletoko eskolan. Baina tales ez bezala arjea berarentzat beste bat zen, Apeiron izenekoa -
569 BCE
Pitagoras
Metaponton jaitako filosofo matematikari oso famatu izan bat zen Antzinako Grezian. Lehenengo matematiko puro bezala dago kontsideratua, eta ondorioz beraren arjea zenbakiak dira, zenbaki hauek dira errealitatearen jatorria berarentzako. Eskola pitagorikoa sortu egin zuen. Eskola honetan erlijiosoak ziren, honezkero arimen transmigrazioan zinizten zuten. Baina madizinan, etikan, filosofian... ere interesatuta zeuden. Hurrengo printzipioak aldatuz pertsona askori, adibidez aristoteles edo Platon. -
Period: 500 BCE to 301 BCE
Sistema handien aldia
-
490 BCE
Enpedokles
Agrigenton jaiotako filosofo eta politikari oso famatu bat izan zen Antzinako Grezian, Parmenidesen pentsamendu asko hartu zituen bere pentsamendu bat sortzeko. Pentsatzen du gauza ez direla ezer batetatik eratzen edo zerbait ezin zela desargertu, baizik eta beste gauza batean eraldatu. Enpedokles lau material zituen mundua eratu zute. Sua, airea, lurra eta ura, eta material hauek beti zeuden mugitzen bi indar espiritualekin: maitasuna eta gorrotoa. -
470 BCE
Sokrates(Σωκράτης)
Filosofo handiena dela esaten da.
Gizakien ideie abstraktuei buruz galdetu.
Sokratesentzat usteak aztertu behar ditugu bizitza zentzua izateko, argitzeko zer dagoen ondo eta zergatik. Arima gehien hobetu behar da bizitza on bat edukitzeko
Sokratsentzat bertutea jakinduria da. Berarentzako bertutea ikasi ahal zen, unibertsala zen eta jakinten zunak praktikan jarriko luke beharrez.
Ez zuen ordaintzen irakasteagatik, eta bera dialogoak izatea nahigo zuen irakasteko.“Bakarrik dakit ezer dakidala” -
427 BCE
Platon(Πλάτων)
Atenasen jaiotako filosofo bat izan zen, Sokratesen jarraitzailea.
Mundu dualista batean sinisten zuen (ideien mundua eta mundu sentsiblea)
Idealismoaren sustatzailea
Ideaia “innatetan” sinisten zuen.
Sokrates-en ikasle/jarraitzaile. -
412 BCE
Diogenes(Διογένης )
Sinopen jaiotako filosofo ziniko nabarmen bat izan zen Eskola zinikoan parte harzten zutenak uste zuten bizitaza ona izateko, simplea eta naturarekin akordea izan behar zela. Honen ondorioz bera muturreko pobrezian bizi zen, eta bere bertute bat zela esaten zuen. Eta Giza jokaeren konbentzioanlitatea salatzen hasi zen. -
Period: 400 BCE to 201 BCE
Aldi helenistikoa
-
Period: 400 BCE to 301
Aldi antropologikoa
-
384 BCE
Aristoteles(Ἀριστοτέλης)
Estagiran jaiotako filosofo, polimata eta zientifiko garrantzitzu bat izan zen.Mundu bakar batean sinisten zuen
Errealista
Teoria hilemorfikoaren sortzailea -
365 BCE
Pirron(Πύρρων)
Elisen jaiotako filosofo esceptiko nabarmen bat izan zen. Eta esaten da bera izan zela lehen filosofo esceptikoa, esceptikoek ez zuten ezer egia zela esaten baizik eta bakarrik opinatu egiten zuten. Munduari buruz ezin dugu ezer segurtasunez esan, ezin dugulako segurtasunez ezagutu. Ordun, hoberena da isiltzea eta atarxia izaera bat lortzea. -
341 BCE
Epikuro(Ἐπίκουρος)
Greziako filosofo garrantsitzu bat, eskola bat sotu egin zuen, epikureismoa. Hedoismo razionalean zinizten zuen, Mina saihestuz ongiarekin lotu daitekeen plazer sinple eta naturala bilatzean datza, "Zoriontsu izateko, minatik hurrundu eta plazerra bilatu behar da."
eta atomismoan zinisten zuen, dena partikula oso txikiez osatuta zegoela. -
354
San Agustin Hiponakoa
Hiponan jaiotako aita katoliko bat zen, eta katolikoen kontra joaten ziren pertsonen kontra joaten zen. Herejiak egiten zituzten maniqueoen, donatisten eta pelagianismoan zinizten zuten pertsonen kontra joaten zen bereziki.“Ulertu sinisteko, sinistu ulertzeko” . Eta San Agustin neoplatonismoaren ideia asko hartu ziten bere ideietan. -
Period: 400 to 1400
Erdi aroa
-
1224
San Tomas Akinakoa
Roccaseccan jaiotako teologo eta filosofo bat zen. Predikarien ordenean zegoen sartuta, Eskolastika korrontekoa izan zen, kristautasuna etaaristotelismoa batzen zaiatu egin zen. Teologia sistematikoaren figurarik garrantsitzu enetarikoa izan zen eta ikaskuntza eskolastikoaren pertsonarik garrantsitzuena izan zen. Bera teologia naturala babesten zuen. -
1280
Guillermo de Ockham
Ingalaterran jaiotako filosofo, logiko, eta teologo bat izan zen. Onden frantziskanoan hartu zuen parte, eta bere bizitza muturreko pobrezian eman zuen. Bera arrazoia eta fedea banatzen zaiatu egin zen honek paparen kontra jartzea ergin zuen, Luis IV de Bavierarekin aliatu egin zen Sanata Sedearekin bukatzeko. Eta izurri beltzaren ondorioz hil egin zen. -
Period: 1401 to
Aro Modernoa
-
May 3, 1469
Maquiavelo
Florenzian jaiotako, filosofo politiko, idazle, funtzionario eta diplomatikoa. 1513ean tratatu bat egin zuen doktrina politiko bat, "Printzipe" izenekoa herri baten boterea nola eskuratu eta defendatzen jakiteko manual baten antzekoa. -
Descartes
Estocolmo jaiotako matematiko, fisiko eta filosofo bat izan zen. Filosofia modernoaren aita da eta zientziaren rebolizioan eragin handia izan zuen.Zalantza metodiko eta erradikala garatu zuen. Bere ideiak filosofo garrantsitzu askotakotik datoz aristoteles edo San Agustin adibidez. Bere filosofia naturala ez zen bere garaiko filosofoak uste zuten filosofia naturala. Berak fenomeno naturalak termino mekanikoetan azaldu zituen. Gizakian, bi zati ezberdindu zituen: Arima eta gorputza. -
Locke
Essex-en jaiotako mediku eta filosofoa izan zen. Enpirismoaren influienterik garrantsitzuena izan zen Ingalaterran. Francis Bacon-en ideiak bereganatu zituen. Kontratu sozialaren teoriari aportazio handia egin zuen. Bere lana epistemologia eta filosofia aldatu egin zuen. Gizakia, jaiotzean “tabula rasa” bezala ulertzen zuen. Bere lanak eta ideiak reboluzinario frantzezetan eragin handia izan zuten baita estatu batuetako reboluzionarioetan. -
Spinoza
Amsterdanen jaiotako filosofoa izan zen. Monismo pantenismoa garatu zuen. Ez du dualismoa onartzen, bere ustez jainkoa eta natura gauza bera dira. Honen ondorioz bere obrak razionalismoaren garrantsitzuenetarikoak dira. Erligioaren kritikak egitean bere obrak Index librorum prohibitorumean sartu egin ziren. Hau da ezin ziren bere obrak irakurri eta ilegalki joan ziren leku batetik bestera eramaten nahi zuen jendeak irakur ahal izateko -
Leibniz
Leipzigen jaiotako filosofo mate,matikari, logiko, teologo... izan zen. Azken jenio unibertsal bezala dago ezagutua. Metafísikan, epistemologian, logikan eta erlijioaren filosofian garapen asko egin zituen. Monaden teoria garatu egin zuen -
Period: to
Aro Garaikidea
-
Hume
Edimburgon jaiotako filosofo, ekonomista eta historialari bat izan zen. Enpirista bat zen, eta eszeptizista ere. Gizakiari, idei erlijiosoei eta kausalitateari buruz pentsatu zuen. Eta ondorioz pertsonen naturari buruzko tratatu bat egin zuen. Giza ulermenari buruz ikasi egin zuen. Lockeren eta Berkeleyren ideia bere ideiatean asko eragin zuten beste filosofo askok eragina egin zuten bere pentsamenduan. -
Rousseau
Ginebran jaiotako polimata, filosofo, musikari... handia izan zen. Gizarte kontratuaren teoria garatu zuen. Bere ideiak erreboluzio frantsezean eragin handia izan zuten.“Gizaki basati-zoriontsuan” sinisten zuen: berarentzako natura zen ona, eta gizarte modernoak gaitza ekar ditzakegu. -
Kant
Königsbergen jaiotako filosofo eta zientzialari bat izan zen. Arrazionalismoa eta Empirismoa batzen saiatu zen. Kritikaren lehen ordezkari garrantzitsuena eta idealismo alemaniarraren aitzindaria izan zen. Gure arrazoiaren eta jakituriaren mugei buruz pentsatu zuen. Metafisika berreskuratzen saiatu zen. Eta azkenik fundamentala geroago garatu zen idealismo alemaniarrarako -
Georg Wilhelm Friedrich Hegel
Stuttgarten jaiotako alemaniaren idealismoaren filosofo bat izan zen. Dialektikaren eta idealismo absolutoaren teoria sustatu zuen / “Historiako espiritua” aurkariak sintesi batean batuz garatzen dela pentsatzen zuen. Karl Marxen materialismoan eragin erraldoia izan zuen bere obra eta pentsamenduekin. -
Karl Marx
Londresen jaiotako filosofo, ekonomilari, soziologo, intelektual... izan zen. Marxismoaren sortzailea izan zen. Friedrich Engelsekin batera, sozialismo zientifikoaren, komunismo modernoaren, marxismoaren eta materialismo historikoaren aita da. Manifiesto del Partido Comunista eta El capital dira bere obra famatuenak. -
Wittgenstein
Vienan jaiotako filosofo, matematikari, linguista eta logiko bat izan zen. Filosofia analitikoaren sustatzailea. Hizkuntzaren garrantziaz pentsatu zuen: filosofia hizkuntzak eragiten dituen “korapiloak” askatzeko eta argitzeko erabili behar da. Tractatus logico-philosophicus argitaratu zuen, eta horrek eragin handia izan zuen Vienako Zirkuluaren positibismo logikoetan -
Sartre
Parisen jaiotako filosofo, idazle... bat izan zen. Existentzialismoaren eta marxismo humanistaren erakuslea. “Izatea esentzia baino lehenago dator”. Literaturaren nobel izendatu zuten baina ez zuen onartu, bere ustez gizakiaren eta kulturaren arteko loturak zuzenean garatu behar zirela, sistemaren erakunde finkatuak igaro gabe.
