ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΟΥΜΕΝΗ ΚΡΗΤΗ

Οι βυζαντινές ρίζες της ενετικών διοικητικών όρων

1183

Ο όρος «δούκας» όπως εξάλλου και ο όρος «τούρμα» (για την δήλωση διοικητικής υποδιαίρεσης), αλλά και άλλοι ήταν συνδεδεμένοι με το βυζαντινό παρελθόν του νησιού. Ήδη από την εποχή του αυτοκράτορα Αλεξίου Α' Κομνηνού ο διοικητής της Κρήτης έγερε τον τίτλο του Δουκός ή του Κατεπάνω. Πρώτος βυζαντινός δουκας στην Κρήτη υπήρξε ο Κωνσταντίνος δούκας (1183), ο Στέφανος Κοντοστέφανος (1193) και ο Νικηφόρος Κοντοστέφανος (1197).

παραχώρηση Κρήτης στον Βονιφάττιο Μομφερρατικό

1203

Το 1203, ο βυζαντινός αυτοκράτωρ Αλέξιος Άγγελος, γιος του Ισαακίου Β', για να εξασφαλίσει την βοήθεια εις την αποκατάσταση του πατέρα του ως αυτοκράτορα του Βυζαντίου, μεταβίβασε την Κρήτη στον Ιταλό Ευγενή Βονιφάτιο Μομφερρατικό

refutatio Cretae (εκχώρηση της Κρήτης στους Ενετούς)

1204

Αργότερα, ο Βονιφάτιος, για να επιτύχει την υποστήριξη των Βενετών στην διένεξη του με τον Λατίνο αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης, Βαλδουίνος της Φλάνδρας, για τα κυριαρχικά δικαιώματα στην Θεσσαλονίκη, παραχώρησε με την σειρά του αντί ευτελούς χρηματικού ποσού (1000 αργυρά μάρκα) το νησί στην Βενετία. Η συμφωνία του Βονιφάτιου με τους εκπροσώπους του δόγη συνομολογήθηκε τον Αύγουστο του 1204 στην Ανδριανούπολη και είναι γνωστή ως «Εκχώρηση της Κρήτης» (Refutatio Cretae).

Ξαφνική κατάληψη του νησιού από Γενουάτες Πειρατές

Period: 1206 to 1211

Οι Βενετοί, απασχολημένοι με το γενικότερο θέμα της διανομής των βυζαντινών εδαφών ανάμεσα στους Λατίνους (Ιταλούς και Φράγκους), περιορίστηκαν στην θεώρητική κυριαρχία της Κρήτης και δεν φρόντισαν να την καταλάβουν αμέσως. Έτσι, το 1206, γενουάτες κουρσάροι, με αρχηγό τον Ερρίκο Πεσκατόρε (Enrico Pescatore), O πόλεμος μεταξύ Βενετών και Γενουατών κράτησε μέχρι το 1211.

CONCESSIO CRETE

1211

Για να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες της κατάκτησης, η Βενετία εφάρμοσε σύστημα στρατιωτικού αποικισμού. Έναντι στρατιωτικών υποχρεώσεων και όρκου πίστης στην Γαληνοτάτη παραχωρήθηκαν σε Βενετούς αποίκους μεγάλες εκτάσεις γαιών όπου αφαιρέθηκαν από τους τοπικούς άρχοντες και την ορθοδοξη εκκλησία. Στους πρώτους αποίκους βάσει του δουκικό έγγραφο του 1211, γνωστό ως Concessio Crete, το ανατολικό και κεντρικό τμήμα του νησιού, με εξαίρεση τον Χάνδακα και εκτεταμένη γύρω από αυτόν ζώνη.

10.000 Βενετοί άποικοι στην Κρήτη

Period: 1213 to 1300

Αν ληφθεί υπόψη ότι το 1252 η Βενετία είχε 60.000 κατοίκους και ότι από το 1212 ως τις αρχές του 14ου αιώνα ο αριθμός των Βενετών αποίκων που είχαν εγκατασταθεί στην Κρήτη ανερχόταν στις 10.000. Οι στρατιώτες-άποικοι ονομάστηκαν feudati ή feudatarii και τα φέουδα τους cavallarie (ιπποτικά φέουδα) και sergeterie (πεζικά φέουδα). Ο στρατιωτικός αποικισμός συνεχίστηκε και μετά το 1212 με διαδοχικές αποστολές αποίκων κατά τα έτη 1222, 1233 και 1252.

η συνθήκη του 1219

1219

Η συνθήκη του 1219 είναι από πολλές απόψεις σημαντική, κυρίως γιατί με την συμφωνία η Βενετία εγκατέλειψε την τακτική όπου είχε αποφασίσει να ακολουθήσει, με την οποία αποκλειόταν το ντόπιο στοιχείο από το βενετικό σύστημα. Οι επαναστάτες πάλι απέσπασαν από την Βενετία που τους επέτρεψαν να τοποθετήσουν σε ίση οικονομική θέση με τους Βενετούς αποίκους. Η ένταξη των τοπικών στις βαθμίδες της δυτικής ιεραρχίας έγινε σταδιακά και αφορούσε κάθε φορά ορισμένους και όχι όλους μαζί τους άρχοντες.

Καθοριστικός ο αποικισμός του 1252

1252

Με τον αποικισμό του 1252, σαράντα περίπου χρόνια μετά την Concessio Crete, οι Βενετοί επέτυχαν να εγκατασταθούν σε ολόκληρη σχεδόν την μεγαλόνησο.

Η βυζαντινή απειλή της βενετικής κυριαρχίας

1261

Λόγο της Βυζαντινής ανακατάληψης της Κωνσταντινούπολης του 1261, ο Μιχαήλ Η' Παλαιολόγος είχε στείλει στην Κρήτη απεσταλμένους για να ξεσηκώσει τους Κρητικούς.

Απέτυχε η ένταξη της Κρήτης από τον Μιχαήλ Η' Παλαιολόγο

1265

Τελικά, η επανάσταση όπου αποσκοπούσε στην επανένταξη της μεγαλονήσου στην βυζαντινή επικράτεια απέτυχε και, το 1265, κατέληξε και αυτή σε συνθηκολόγηση με τους επαναστάτες.

Νέο στρατιωτικό κίνημα

Period: 1272 to 1278

Νέο κίνημα ξέσπασε στην νήσο το 1272 με αρχηγούς τους Ρεθεμνιώτες αδελφούς Θεόδωρο και Γεώργιο Χόρτατση, το οποίο κατεστάλη το 1278.

Η μεγαλύτερη εξέγερση κατά των Βενετών

Period: 1283 to 1299

Το 1283, ξέσπασε η μεγαλύτερη σε διάρκεια εξέγερση της τοπικής αριστοκρατίας εναντίον των Βενετών, με αρχηγό τον φιλόδοξο άρχοντα Αλέξιο Καλλέργη

Ειρήνη του Αλεξίου Καλλέργη (Pax Alexii Calergii)

1299

Κατανοώντας, λοιπόν, ότι η ένωση της Κρήτης με την βυζαντινή αυτοκρατορία ήτο αδύνατη, ο Καλλέργης στάθμισε την κατάσταση και επέλεξε να ακολουθήσει τον δρόμο των συνθηκολογήσεων. Με αντάλλαγμα τον όρκο πίστης και υπακοής στην Βενετία, επέτυχε να συνάψει, το 1299, συνθήκη με τους Βενετούς (Pax Alexii Calergii), με την οποία η Γαληνοτάτη αναγνώριζε την ηγεμονική του θέση.

Κρητική αναγέννηση

Period: 1300 to 1669

Αυτή η περίοδος χαρακτηρίζεται από την άνθιση της λογοτεχνίας, των τεχνών και των επιστημών, με σημαντικούς εκπροσώπους όπως ο ποιητής Βιτσέντζος Κορνάρος και ο ζωγράφος Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (Ελ Γκρέκο). Οι καλλιτεχνικές δημιουργίες αντλούσαν επιρροές από τη βυζαντινή τέχνη, την ενετική και την αναγεννησιακή κουλτούρα, οδηγώντας σε μια μοναδική σύνθεση που επηρεάζει τη μετέπειτα ελληνική τέχνη και λογοτεχνία.

Και άλλες επαναστάσεις

1330

επαναστατικές ενέργειες συνεχίστηκαν τον 14ο αιώνα με αρχηγό τον Βάρδα (1330).

Λεονάρδος Ντελλαπόρτας

Period: 1330 to 1420

Ποιητής

Στέφανος Σαχλίνης

Period: 1331 to 1382

Ποιητής

και άλλη επανάσταση του 14ου αιώνα

1341

Εκτός από την επανάσταση του Βάρδα Καλλέργη, το 1330, είναι και αυτή του Λέοντα Καλλέργη το με τους Ψαρομηλίγγους το 1341.

Αποστασία του Αγίου Τίτου

1363

Ενδιαφέρουσα από την άποψη των σχέσεων του ντόπιου πληθυσμού με τους Βενετούς αποίκους είναι η επανάσταση του 1363, γνωστή ως αποστασία του Αγίου Τίτου. Δυσαρεστημένοι οι βενετοί φεουδάρχες από τις φορολογικές πιέσεις της μητρόπολης, με επικεφαλής τις δύο μεγάλες βενετικές οικογένειες των Gradenigo και των Venier, ενώθηκαν με τους κρητικούς αδελφούς Καλλέργη, κατέλυσαν την βενετική κυριαρχία και ίδρυσαν ανεξάρτητη πολιτεία υπό την αιγίδα του Αγίου Τίτου, πολιούχου της Κρήτης.

Χορήγηση Βενετικής ευγενείας στους Καλλέργηδες

1381

Χάρις στην συνθηκολόγηση, το 1299 από την πρόκληση του Αλεξίου Καλλέργη,, πολλά προνόμια διοχετεύτηκαν στον κρητικό λαό και στο κλήρο (όπως παραχώρηση φεούδων και το δικαίωμα σύναψης επιγαμιών και αλλα). Έτσι, το 1381, η βενετική πολιτεία χορήγησε το προνόμιο της βενετικής ευγενείας στον γιο του Αλεξίου Γεώργιο Καλλέργη, αναγνωρίζοντας με τον τρόπο αυτόν ότι ήταν ίσος με τους υπηκόους της.

Άγγελος Ακόταντος

Period: 1390 to 1450

Ο Άγγελος Ακοτάντος ήταν Κρητικός αγιογράφος του 15ου αιώνα που ζούσε και εργαζόταν στην πόλη του βενετοκρατούμενου Χάνδακα. Ο Άγγελος Ακοτάντος αποτελεί σημαντικό μέλος της Κρητικής Σχολής. όπως και ο Ανδρέας Ρίτζος, έτσι κα αυτός ζωγράφιζε με ελληνική τεχνική (Maniera Greca).

Μαρίνος Φαλιέρος

Period: 1397 to 1474

Ποιητής

αποκτηση βενετικής ευγενείας στο σοι του Καλλεργη

1407

Το 1407, απέκτησαν την βενετική ευγένεια οι κάτοικοι Κρήτης Τζανάκης, Γεώργιος και Μάρκος, γιοί του Ματθαίου Καλλέργη.

Ανδρέας Ρίτζος

Period: 1421 to 1492

Ο Ανδρέας Ρίτζος ήταν κορυφαίος Έλληνας ζωγράφος από την Κρήτη, ένας από τους ιδρυτές στην Κρητική Σχολή. Zωγράφιζε maniera greca (ελληνική τεχνική)

Μπεργαδής (-)

Period: 1450 to 1525

Ο Μπεργαδής (Bragadin) ανήκε σ' εξελληνισμένη οικογένεια Βενετών του Ρεθύμνου. Αγνώστου λοιπού ονόματος, και ποιητής της κρητικής αναγεννησιακής λογοτεχνίας . Ενα απο τα έργατου, έχει συγγράψει το γνωστό αφηγηματικό ποίημα «ο απόκοπος», το 1519.

Επαναστατικό κίνημα του Βλαστού

Period: 1453 to 1454

Νέο επαναστατικό κίνημα κατά των Βενετών, με αρχηγό τον Σήφη Βλαστό, εκδηλώθηκε στο Ρέθυμνο το 1453-54, λίγους μόνο μήνες μετά την τουρκική κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης. Έχοντας ως «άλλοθι» μία πλαστή επιστολή του βυζαντινού αυτοκράτορα, όπου εν τέλει η κίνηση προδόθηκε .

Δεύτερη επανάσταση του Σήφη Βλαστού

Period: 1460 to 1462

Όπως και η πρώτη, έτσι και η δεύτερη μικρότερης κλίμακας συνωμοτική κίνηση του Σήφη Βλαστού, κατέληξε σε ήττα, στην διάρκεια του 1460-62.

Θεοφάνης Στρελίτζας- Μπαθάς

Period: 1490 to 1555

Ηρακλειώτης απόφοιτος ζωγράφος και αγιογράφος (Maniera Greca) της κρητικής σχολής.

Πρώτη οθωμανική επίθεση στην Κρήτη

1522

Μετά την κατάληψη των σπουδαιότερων βενετικών κτήσεων στην ηπειρωτικό Ελλαδικό χώρο, οι Οθωμανοί στα μέσα του 17ου αιώνα απείλησαν με οριστική κατάκτηση την Κρήτη. Το νησί είχε δεχθεί οργανωμένες οθωμανικές επιθέσεις, ήδη απο τις αρχές του περασμένου αιώνα. Την άνοιξη του 1522 αιχμαλωτίστηκαν πολλοί κάτοικοι της Ιεράπετρας.

Η τελευταία μεγάλη εξέγερση

Period: 1526 to 1528

Οι κρητικές εξεγέρσεις εναντίον της βενετικής πολιτείας δεν σταμάτησαν κατά τον επόμενο αιώνα (16ο). Η τελευταία μεγάλη εξέγερση ήταν αυτή των χωρικών της δυτικής Κρήτης όπου σημειώθηκε κατά τα έτη 1526-28, γνωστή από το όνομα του υποκινητή της ως επαναστάτη του Γεωργίου Γαδανολέου- Λυσογιώργη.

Δεύτερη οθωμανική επίθεση στο νησί

1527

Το 1527 λεηλατήθηκαν δύο αγκυροβολημένα πλοία στο λιμάνι στο λιμάνι των Χανίων

Γεώργιος Κλώντζας

Period: 1530 to 1608

Ο Γεώργιος Κλόντζας ήταν μια σημαντική μορφή της Κρητικής Σχολής ζωγραφικής. Γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης.

Μιχάλης Δαμασκηνός

Period: 1535 to 1593

Ο Μιχαήλ Δαμασκηνός ήταν κορυφαίος μετα-Βυζαντινός ζωγράφος του 16ου αιώνα από την Κρητική Σχολή. Οι άλλοι δύο κορυφαίοι Κρητικοί ζωγράφοι της εποχής του ήταν ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος και ο Γεώργιος Κλώντζας. Ο Μιχαήλ Δαμασκηνός διδάχθηκε Αγιογραφία στην Σιναία Σχολή. Αξίζει να αναφερθεί ότι μαζί με τους αγίους δεν δίστασε να απεικονίσει -στο ίδιο έργο- πολεμιστές με γιαφορα όπλα εμπνευσμένα από τον δυτικό υλικό πολιτισμό.

Τρίτη οθωμανική επίθεση στην Κρήτη

1538

Το 1538, ο οθωμανικός στόλος με αρχηγό τον Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα, λεηλάτησε πολλά χωριά και φρούρια. Συγκεκριμένα, λεηλάτησε και κατέστρεψε παράκτιες περιοχές του νησιού, συμπεριλαμβανομένων των Χανίων, του Ρεθύμνου και του Ηρακλείου, προκαλώντας σημαντικές ζημιές και αιχμαλωτίζοντας πολλούς κατοίκους.

Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (el Greco)

Period: 1541 to 1614

Ηρακλειώτης αναγεννησιακός ζωγράφος

Γεώργιος Χορτάτσης

Period: 1545 to 1610

Βενετοκρητικός Θεατρικός Συγγραφέας-λογοτέχνης

Βιτζέντζος Κορνάρος

Period: 1551 to 1614

Βενετοκρητικός Θεατρικός συγγραφέας- λογοτέχνης- ποιητής

Εμμανουήλ Λαμπάρδος

Period: 1567 to 1631

Εξέγερση στο Ρέθυμνο

1571

Σημειώθηκε στην περιοχή του Ρεθύμνου νέα εξέγερση, το 1571. Η τάξη αποκαταστάθηκε με την παρέμβαση του άρχοντα Ματθαίου Καλλέργη, που εκτελούσε εντολές του γενικού προνοητή Marino Cavalli

Ενετική εκστρατεία εναντίον των Σφακιανών

1571

Τον ίδιον χρόνο με την εξαγωγή της επανάστασης του Γαδανολέου, ο Βενετός αξιωματούχος Marino Cavalli, ανέλαβε εκστρατεία εναντίον των Σφακιανώνόπου είχαν αναπτύξει παράνομη δραστηριότητα, τιμωρώντας τους με ιδιαίτερη σκληρότητα.

Τέταρτη βενετο-οθωμανική διαμάχη

1571

Το 1571, κατά την βενετο- οθωμανική επίθεση, οι Οθωμανοί πυρπόλησαν το Ρέθυμνο και λεηλάτησαν τα γύρω χωριά. Να σημειωθεί ότι, αποτέλεσε η κύρια αφορμή για την κατασκευή του φρουρίου της Φορτέτσας (ξεκίνησε 1573- ολοκληρώθηκε π.1580).

Μάρκος Αντώνιος Φώσκολος

Period: 1597 to Feb 7, 1662

Βενετοκρητικός κωμικός του 17ου αιώνα

Εμμανουήλ Τζάνες Μπουνιάλης

Period: 1610 to 1690

Σπούδασε και αυτός στην κρητική σχολή. Υπήρξε ο σημαντικότερος αγιογράφος του Β' μισό του 17ου αιώνα. Ήταν ζωγράφος και Ιερέας

Θεόδωρος Πουλάκης

Period: 1622 to Nov 16, 1692

Ο Θεόδωρος Πουλάκης ήταν Έλληνας αγιογράφος του 17ου αιώνα. Θεωρείται από τα αξιολογότερα μέλη της τελευταίας περιόδου της Κρητικής Σχολής.

Οθωμανική κατάληψη στα Χανιά

1645

Η οθωμανική κατάληψη των Χανίων το 1645 ήταν το πρώτο μεγάλο γεγονός του Κρητικού Πολέμου (1645-1669) μεταξύ Οθωμανών και Βενετών.

Οθωμανική κατάληψη στο Ρέθυμνο

1646

Η πολιορκία στο Ρέθυμνο ξεκίνησε το 1646 και η νίκη τους, τους ενίσχυσε την οθωμανική κυριαρχία στην Κρήτη

Οθωμανική πολιορκία του Ηρακλείου

Period: 1648 to 1669

Η στρατιωτική τους εδραίωση, τους επέτρεψε να προχωρήσουν στην κατάληψη του Ηρακλείου, όπου χρειάστηκαν 21 ολόκληρα χρόνια για να γίνουν κύριοι του Ηρακλείου (τότε Χάνδακα). Αξίζει να σημειωθεί ότι υπήρξε η δεύτερη μακροβιότερη πολιορκία του Κόσμου, μετά της 23χρονης πολιορκίας του Κάλγκαρι, στην Ινδία.

Συνθήκη του Καΐρου (συνθστ. συνθήκη του 1669)

Sep 16, 1669

Ύστερα από την πολυετή πολιορκία της πρωτεύουσας της βενετικής Κρήτης, στις 16 Σεπτεμβρίου του 1669, ο βενετός αρχιστράτηγος Francesco Morosini υπέγραψε συνθήκη με τους Οθωμανούς, σύμφωνα με την οποία η μεγαλόνησος , εκτός από την Γραμβούσα, την Σούδα και την Σπιναλόγκα, έγινε οθωμανική κτήση. Ανάμεσα στους όρους της συνθήκης ήταν και η μεταφορά κειμηλίων από τον χάνδακα στην Βενετία.

Τα τελευταία ενετοκρατούμενα εδάφη

Period: Sep 16, 1669 to 1715

Η Γραμβούσα, η Σούδα και η Σπιναλόγκα υπό της συνθήκης του Καΐρου του 1669, παρέμειναν υπό βενετική κατοχή για πολλές δεκαετίες ακόμα, μέχρι το 1715 όπου και τα κατέλαβαν.