-
Period: 1100 BCE to 146 BCE
Antzinaroa
Lehen Filosofoes naturaren (physi) jatorriari buruzko galderak egiten zituzten, bere buruari galdetzen zioten ea egunero ikusten ditugun gauza ugariak printzipio bakar baten adierazpenak diren. -
623 BCE
Miletoko Tales
Mileton jaiotako filosofo honek, munduaren eta naturaren "arkhe" edo jatorriaren galdekizuna eta naturako aldakortasunaren azalpena proposatu zuen -
610 BCE
Anaximandro
Anaximandro, Miletoko eskolako bigarren filosofo presokratikoa izan zen, Talesen kide eta jarraitzaile eta Anaximenesen maisua. Filosofian ez ezik, astronomia, geometria, fisika eta geografian ere ekarpenak egin zituen, mundua ikuspegi zientifikoaz aztertzeko garaiko joera filosofikoari jarraiki. -
529 BCE
Neoplatonismoa
Neoplatonismoa Plotino filosofoak II. mendean zabaldutako eskola filosofikoa izan zen, Atenasko Akademia 529 urtean itxi arte indarrean egon zena. -
490 BCE
Enpedokles
Enpedokles filosofo greziarra zen, Agrigenton jaiota. Berak adierazi zuen unibertsoa lurrez, airez, suz eta urez osatuta zegoela. -
476 BCE
Erdi Aroa
Erdi Aroa Europako historiako aro bat da, Antzinaroaren ondorengoa eta Aro Modernoaren aurrekoa. Gutxi gorabehera V. mendetik XV. menderainoko tartea hartzen du, zehazkiago abiapuntutzat 476 urtea hartu ohi da, Erdi Aroan, aldaketa ugari gertatu ziren politika, kultura eta ekonomia arloetan. -
470 BCE
Socrates
Socrates atenasen jaio zen sofisten garaikidean bizi zen baina hauei aurpegirati ziren erablgarriaren ezagutzan jartzea arreta eta ez egiaren ezagutzan. Konbikzio subjetibo oro zalantzan jarriz bilatzeko bertutea proposatu zien ere bai. -
384 BCE
Aristoteles
Aristoteles, filosofo, polimata eta zientifikoa izan zen, Estargiran jaiota. Platonekin batera filosofiaren aita zen. Logikaren eta biologiaren aita izendatzen dute. -
354 BCE
San Agustin Hiponakoa
San Agustin, filosofo eta teolego bat izan zen. Mendebaldeko kristautasunaren gizonik garrantiztzuenetakoa, eliza katolikoarn santu eta doktore, kristau doktrina neoplatonismoarenkin uztartu zuen. Hortaz aparte, erlijioz kanpoko beste lan filosofiko batzuk egin zituen Lehen eskola filosofokristauaren ordezkaria izan zen. -
1126
Averroes
Averroes filosofo eta mediku andalusa izan zen. Berak entziklopedia mediko bat eratzeaz gain Aristotelesen lanak itzuli eta Europa kristauan sartu zituen -
1225
San Tomas Akinokoa
Teologo eta filosofo katolikoa zen. Eskolastikaren ordezkari nagusia zen. Berak bost bide proposatu zituen arrazoimenaren bidez Jainkoa badela argudiatzeko -
1347
Gillen Okham
Filosofo eta logikoa zen. Fraide frantziskotarra zen ere. Nominalismoaren ordezkari gorena. Eskolastikaren oinarrizko printzipioetako bat kritikatu zuen: Unibertsalaren existentzia erreala. Beraren ustez, kontzeptu generikoak mundua ordenatzeko balio duten giza sorkuntzak dira. -
1473
Koperniko
Filosofo, astronomo, ingeniero, matematiko eta fisiko italianoa izan zen. Errenazimenduan kokatzen da eta berak erakari zuen iraultza zientifikoa -
1478
Tomas Moro
Filosofo, teologo, politiko, humanista eta idazle ingelesa izan zen. Bere lanik famatuena utopia izan zen, gizarte baten organizazio bat bilatzen duen lana da. -
1564
Galileo Galilei
Italiar matematikari, fisikari eta astronomoa izan zen. Errenazimentuko gizona, haren interesa zientzia eta artearen esparru gehienetara zabaldu zen (musika, literatura eta pintura, besteak beste). Iraultza zientifikoan hartu zuen parte. -
1571
Kepler
Alemaniar matematikari eta astronomoa izan zen. 17. mendeko iraultza zientifikoko pertsonai nagusietakoa izan zen zientzia iraultzaren pentsonarik garrantsitsuenetariko bat izan zen -
Arrazionalismo (Descartes, Spinoza,Leibniz)
Frantzian XVII. mendean agertu zen korronte filosofikoa da, René Descartesek azaldua eta Inmanuel Kantek kritizismoaren bidez osatua izan zen. Batez ere, Europan garatu zen korrontea izan zen. -
Montesquieu
Montesquieu Ilustrazio garaiko kronista eta pentsalari politikoa izan zen. Ilustrazioaren mugimenduko filosofo eta saiakeragile garrantzitsuenetakoa. Ospetsua da berak egituratu zuelako botereen banaketaren teoria, gaur egungo gobernu modernoetan oinarrizkotzat jotzen dena eta mundu osoko konstituzio ugaritan ezarria. -
Voltaire
Voltaire frantziar filosofoa eta idazlea izan zen. Ilustrazioaren pertsonaia nabarmenenetako bat izan zen. -
Rousseau
Rousseau suitzar idazle, musikagile eta filosofoa izan zen, frantsesez idazten zuena. Ilustrazioko pentsalari nagusietako bat izan zen. Haren lanik ezagunenak Gizarte-Hitzarmena, Aitorpenak eta Emilio, edo Hezkuntzaren gainean dira. -
Diderot D’Alembert
Diderot D’Alembert Frantziako matematikaria, fisikaria eta filosofoa. zen Mugimendu ilustratuaren pertsonaia garrantzitsuenetako bat izan zen eta Denis Diderotekin batera Entziklopediaren egilea -
Edmund Husserl
Kontzientzia ikertu eta deskribatu zuen, mundu objektiboaz nahiz irudimen hutsezkoaz nola jabetzen garen aurkitzeko asmoz; azken jomuga, berriz, sistema deduktibo formalen teoria orokorra eraikitzea zuen -
Bertrand Russell
Bibliografia itzelaren egilea da, haren liburuetan bereziki Matematikaz, Filosofiaz eta Politikaz idatziz. XX. mendeko filosoforik eragingarrienetarikoa izan zen. -
Max Scheler
Municheko Unibertsitateko irakaslea izan zen, eta 1910. urtetik aurrera, Berlinen hartu zuen bizilekua, idazteko asmoz. 1917. urtea baino lehen idatzi zituen bere obra garrantzitsuenak, eta urte hartan hasi zen diplomatiko gisa Alemaniako Kanpo Arazoetarako Ministerioarentzat lanean, Genevan eta Hagan. 1920. urtean teoria bakezaleak azaldu zituen eta katoliko bihurtu zen, eta 1924an munduaren ikuspegi panteista aldarrikatu zuen. -
Jacques Maritain
Filosofia-ikasketak bukatu ondoren, katoliko egin zen. Bergsonen filosofiaren eta materialismo ororen aurkari sutsua izan zen; Tomas Akinokoaren filosofiaren interpretazio berri bat eskaini zuen, humanismo kristau berri baten ildotik. -
Ludwig Wittgenstein
Filosofo austriarra izan zen, hizkuntza, batez ere epistemologiarekin loturik, bereziki aztertu zuena. Vienako Zirkulua mugimendua eta bidenabar enpirismo logiko izeneko eskola filosofikoa eragin zituen pentsalarietako bat izan zen -
Martin Heidegger
Alemaniako filosofoa zen eta fenomenologia eta existentzialismoa lortu izan da -
Max Horkheimer
filosofo eta soziologo alemaniarra izan zen. Ezaguna da gizarte ikerketarako institutuko zuzendari izan zelako (Institut für Sozialforschung), 1930 eta 1969 bitarteko Frankfurteko Eskola ospetsuaren aitzindaria, eta teoria kritikoaren (Kritische Theorie) sortzailetako izan zelako. -
Enpirismoa( Hobbes,Locke, Berkely,Hume)
Enpirismoa ezagutzaren iturri bakar edo nagusitzat zentzumenei lotutako esperientzia hartzen duen teoria filosofikoa da. Ezagutzari buruzko teoria nagusietako bat da, arrazionalismoarekin eta eszeptizismoarekin batera. Enpirismoaren muturreko ikuspegiaren arabera esperientzia da ezagutza ororen oinarria, ez bere iturriari dagokionez bakarrik, baizik eta baita bere edukiari dagokionez ere. -
Hans-Georg Gadamer
filosofo alemaniarra hermeneutika berritu zuena, eta bere obra Wahrheit und Methode lanagatik ezaguna. Martin Heideggerren ikaslea izan zen, eta bere bizitza guztia unibertsitate-munduan aritu zen. Nazismo eta komunismoaren aurkako jarrera agertu zuen. -
Theodor Adorno
filosofia eta soziologia irakatsi zituen Frankfurten. Frankfurteko eskolaren teoria kritikoko bultzatzaile nagusietariko bat izan zen Ernst Bloch, Walter Benjamin, Herbert Marcuse eta Max Horkheimerrekin batera -
Jean-Paul Sartre
Jean-Paul Sartre Existentzialismoa ikasi zuen; sartrek jotzen zuen gizakia libre izatera kondenatuta dagoela, hau da, bere bizitzan akzioa izatera eta horren erantzule ere izatera, aitzakiarik gabe. -
Emmanuel Mounier
Filosofo frantziarra izan zen, batez ere arazo sozial eta politikoekin adi. Komunitate pertsonalismoaren sortzailea eta Esprit aldizkaria. -
Claude Lévi-Strauss
filosofo eta antropologo frantziarra izan zen. Gizarte zientzien epistemologian eragin handiko pentsalaria eta estrukturalismo izeneko eskolaren sortzaileetako bat da. -
Paul Ricoeur
Ricoeurren filosofia deskribapen fenomenologikoen eta gogoetaren analisiaren inguruan eratzen da, eta existentzialismoaren eta psikoanalisiaren eragina ere nabarmena du. -
Louis Althusser
filosofo frantsesa izan zen. XX. mendeko marxismoaren joera garrantzitsuenetariko baten pentsalari ezaguna. Marxen irakurketa zientifikoa aldezten du, batez ere Kapitalarena, haren obren irakurketa «ideologikoa» baztertuz. «Haustura» bat ikusten du Marx gaztearen lanen eta Kapitalaren artean, azken hau benetako testu iraultzailea dela iritzirik. -
Michel Foucault
Irudi oso garrantzitsua izan zen XX. mendeko, pentsamendu frantseserako, estrukturalismoaren eta postestrukturalismoaren artean kokatzen da -
Jürgen Habermas
alemaniar soziologo eta filosofoa da, teoria kritikoa eta pragmatismoa bultzatu zuena. Epistemologian oinarritutako bere lanak XX. mendean beso luzekoak izan ziren.
