-
-
Frantziako iraultza hasi zen, Luis 16 hilketarekin batera etorri zen. Espaina gerra bat deklaratu zion frantziari eta san ildefonso ituna sinatu behar izan zituen 1796 eta 1800ean, honen ondorioz aliatuak bihurtu ziren,erresuma batuaren kontra.
-
1805ean britainiarren eta portugaldarren aliantza indartu zen trafalgak garaitu ondoren. Napoleon portugalen konkistarekin britaina haultzeko
-
1807an Fontainebleauko Ituna sinatu zuen Godoyekin, itun honen ondorioz Portugalera iristeko tropa frantzesak Espaina zearkatzea baimenduta zeukaten baina frantzesa espainako hiri batzuetan esarri ziren -
XIX mendean kolonietan mugimendu independentistak sortu ziren.
Mende honetan Espainarrek eta kleroa Amerikako espainarreko elitea osatzen zuten, baina klerokoak botere ekonomikoa zeukaten baina ez zeuden gustura ze Espainakoak botere politikoa boterea zergetan eta boterea merkataritza zeukaten. -
Hainbat fase egon ziren independentziaren prosezuan. 1808-1815 era Espaina botere hutsune bat sortu eta 1810ean Amerikako lurrande batzuetan juntak antolatu ziren eta aldakidarru zuten, hor konstituzioa egin zuten.
-
Herria altzatu egin zen 1808ko maitzako 2an eta independentzia gerra hasi zen.Frantzestuak eta Fernadotarrak borrokatu ziren , gatazka handi bat egon zen.Gerra honetan hiru fase egon ziren: -
Madrilgo altxamenduaren ondorioz, Zaragoza eta Girona setiatu zuten frantsetzez, baina Balinen porrot izugarri bat egon zen.
-
Napoleonen tropak Iberiar penintsula osoa konkistatu zuten.
-
Independentzia gerrak ondorio politikoak zituen. Espainiako eremu matxinatuetan Errege-familien botere faltak utzi .Horren ondorioz juntak eratu ziren.1810ean junta zentralak eratzeko deia egin zuen.Cadizen elkartu ziren,diputatu asko joan ziren gerragatik eta Cadizen dauden beste pertsonak haien ordez joan ziren. Gorteetan, hiru: Liberalak(erreforma politika defendatu) Absolutistak (Antzina erregimenaren aldekoak) Eta beste taldea kolonien arazoez keskatuta zeuden.
-
-Konstituzioa uzteko agindu zuen.
-
Antzinako erregimena eitzuli ziren: jaurerriak, Elizaren ondasunak eta noblen pribilegioak berrezari ziren.
-Liberalak jazarriak eta espetxeratuak izan ziren.
-Liberalismo berrezartzen saiatu ziren proniuntzamenduen bidez.
-Herritarrek ez zioten lagundu eta hil egin zioten. -
1812 konstituzioa. Antzinako erregimena amaiera eman zion eta erreformak onartu zituzten, Subiranotasun nazioanala: boterea nazionalena zen, Oinordetzako monarkia moderatu: monarkak legeak aldarrikatu, Botere banaketa: botere legegilea eta betearazlea eta Erlijio katolikoa: Espainiar nazioaren erlijioa. -
Napoleonen botere militarra gutxitu egin zen, Espainiarren eta Britainiarren tropek frantsesak garaitu zuten. Espainiatik alde egin ziren eta Fernando VI boterea berrezkuratu.
-
-
-Fernando Espainara itzultzean persiarren masifestua eman zion.
-
1816ean Argentina independientea bihurtu zen. -
1816tik 1824ra Argentian mugimendua hasi zen, San Martineko jenerala buru zelako,Argentinaren independentzia aldarrikatu zuen 1816ean.Ondoren armadako tropak bidali zituen Chacabucon eta Maipunera.
-
Simon Bolibarrek independentzia lortu zuen kolonbian 1819ean, eta bihurtu zen Kolonbia Handiko Errepublikan. -
Ere bai liberalismoa eta nazionalismoa kontinente osotik zabaldu zen eta mugimendu independista oinarrian bihurtu zen. Erresua batuari interesatzen zitzaion Espainako koloniak independienteak izatea merkataritzarekin harremanak eukitzeko. -
Riego koronelak zuzendutako pronuntziamendu liberal batek arrakasta izan zuen.
-Arazok: Moderatuek: goiko klasekoak / Amorratuek: Cadizko konstitusioa.
-Gobernu liberala, absolutistak estatu-kolpeak saiatu zuten egiten. -
-
San Luisen Ehun Mila Semeak bidali zituen Espainara.
-
Garai honetan,Fernando VIIa monarka absolutua berrezarri zuen. Liberalek erregimenaren jazarpena jasaten zuten. Horren ondoren arazo dinastiko bat sortu zen. 1830ean Santzio Pragmatikoa aldarrikatu. 1833 Fernando VII.a hil zen, Maria Kristina erregina gobernuaren kargua egin zuen. (183-1840) lehen Karlistaldia, Karlos Borbooikoak Espainiakko errege izendatu egin zelako.Bi bandoren arteko borroka ideologiko, liberalak eta karlkistak. Gerra hori liberalek irabazi zuten.
-
Mexicoren independientzia 1824an izan zen -
Hirurteko Liberalean eraso egin zuten Peruri San Martin eta Boliviarrek iparraldetik eta hegoaldetik eta 1824an Peru independientea bihurtu zen. -
-
-Isabel II,ak hiru urte zituen.
-Erregimenaordeak liberalen laguntza behar izan zuen.
-Maria moderatuekin joan zen. -
Maria dimititu zuen,eta Isabel II,a 13 urterekin erregina bihurtu zen. -
-
Subiratasuna monarkaren eta gorteen artean batuko zuen.
-Eskubide batsuk mugatu ziren.
-Estatua modu zentralizta antolatu zen. -
Ó´Donnell jenerala buru zela. -
O´Donnellek batasun Liberala alderdi zentrista sortu zuen.
-
-lan ugaria egin ziren legegintzan: trenbideen Legea,Konstituzio(1856), Madozen desamortizazioa.
-
Erreginak gobernua agindu zion.
-
-
krisi ekonomikoa larritu zen eta 1866tik aurrera progresistak eta demokratak Isabel II.a tronutik ketzeko.
-
Isabel IIaren errinaldiaren amaieran,krisi bat egon zen: -Arazo ekonomikoak = matxinadak landa eremutan eta herrietan
-Progresistak,errepublñikanoak eta demokratak boteretik bastertuta, gobernuen kontserbadurismoa gaitzestu
-Burgesiak eta militarrak erregimennarengandik bastertu autoritarismoaren ondorioz
-Erreginak gero eta ospe txarra 1866an progresistek,demokratek eta errepublikanoek Ostendeko Ituna sinatu zen eta Isabel II bota eta espainako politika demokratikoa esarri zen -
1868 Isabel kentzeko altxamendu militar bat egon zen,Serrano eta prim jeneralak buru zirela.Iraultza hori.Loriatsua izenez ezaguna Erregina bota ondoren behi-behineko gobernu bat eratu zen eta gorte konstituziogiletarako hauteskundeak antolatu ziren.Gorte hori 1869ko Konstituzioa onartu zuten,Espainako historiako lehen testu demokratikoa.Eskubideen deklarazio zabal bat zuten eta gizonezkoen sufragio unibertsala .Orduan espaina monarkia bat izaten garraitu zuen -
Kubako gerra 1868an hasi zen, biztanleria kreolea haserre zeuden,ez zuten Espainiaren zapalkuntza ekonomikoa onartzen, eta Kubako politikan parte hartu nahi zuten. Gatazka 1878 amaitu ziren, Zanjongo Bakearekin.
-
Amadeo erregea hautatu zuten, Prim jenerala hil zuen eta Espainiara ailegatu zuen.
errege demokratiko bat izan zen, baina Elizarekin eta errepublikanoekin gatazkak izan zituen. Bere erregealdia, Kubako gerra eta karlistaldi piztu zuen. Amadeo.I bezala ezin zuen honi aurre egin ,abdikatu egin zuten -
1872an, Karlos VII. erregegai karlistak bultzatu zuten, eta Espainiako lurraldetan eragin zuen, Gatazkak 1876 amaitu ziren. Alfontso XII.aren erregealdian.
-
Mugimendu kantonalista hasi zen,federalismoaren interpretazio erradikal bat zen, Espainiako lurraldea 17 estatuko errepublika federal antolakuntza proposatu egin zen.1873ko uztailean, kantoiak sortu ziren Katalunian,Malagan, Cartagenan…
Iraultzen ondorioz Espainia banatzen hasi zen -
Amadeo.I abdikazioaren ondoren, gorteek Espainiako Lehen Errepublika osatu zuten, bakarrik bederatzi hilabete iraun zuen baina lau presidente eduki zuen.
Figueras, Pi i Margall, Salmeron eta Castelar.Errepublika hainbat arazo eduki zuen. -
beste pronuntziamendu bat egon zen, Martinez Campos buru zuenak, Borboiko etxea berrabiatu zuen, -
1874 Alfonso XII errege bihurtu eta etapa politiko berria hasi zen berrezarkuntza. Alfonso monarkia konstituzionalaren aldekoa zen eta Antonio Canovas del Catillo izendatuko du gobernuko presidente bezala bera borboiak bueltaztea nahi zuen -
Pavia jeneralak estatu-kolpe bat eman zuen kaos handi zegoelako, gorteak desagertu ziren 1874ko urtarrilean. -
1876 Konstituzioa beterazalea izaten zuen helburua Progresistak eta demokratikoak gustura egoteko, eskubide eta askatasun asko eduki Boterea bi alderdi politikoen esku geratu zen ,alderdi ahuek monarkia konstituzionala onartzen zurten Kontzerbadoreak: Canovas buru zutela, eliza eta orden soziala defendatu
Liberalak: Sagasta burua,Gizarte-erreformen alde zeunden -
Kontzerbadoreak eta liberalak gobernuaren monopolioa eduki ahal izateko hauteskunde-ustelkeria erabili zutem Landa-eremuan bozkatzeko, kazikismo, pertsonak nortzuk botere guztia eta kontrola.
Hirietan kazikeek botere gutxiago zirenek emaitzak ez baiziren espero zirenak Sistema horrek egonkortasuna eman zion espainako politikari.Baina alderdiak txandakatzeko sistema horrek kanpoan uzten zituen hiru talde :anarkistak,sozialistak eta nazionalista katalan, euskaldun eta galizai