-
-
-
-
Duela 8.000 urte inguru, giza taldeak ibaien ertzetako lurrak lantzen hasi ziren. Apiriletik ekainera bitartean, mendietako elurra urtzen zenean, ibai horiek uhaldiak izaten zituzten, eta nahiko irregularrak izateaz gain uzta bertan behera geratzeko arriskua zekarten. Arazo horri irtenbidea emateko, garai hartako biztanleek dike eta ubideen bidez uhaldiak kontrolatzen ikasi zuten; era horretara ibai ertzetatik urrunago zeuden lurrak ureztatzeko erabili ahal izan zuten ura.
-
Duela 8.000 urte inguru, Tigris eta Eúfrates ibaiak dauden Ekialde Hurbileko herrialde batean gizateriaren lehen kultura garatzen hasi zen. Denborak aurrera egin ahala, inguruan herriak sortu zen. Ezagutzen ditugun lehenak sumertarrak eta akadiarrak izan ziren. Lehenengoak hegoaldean bizi ziren eta iparralderago bigarrenak. Hiri-estatuetan bizi ziren, horietako bakoitzak biztanleak elikatzeko behar beste lur zituen; beren burua gobernatzen zuten, hau da, independenteak ziren.
-
-
K.a. 5000 urte inguruan Afrikako lautadetatik zetorren giza taldeak Nilo Bailaran lurra lantzen eta abereak hezten hasi zen. Hasiera batean herri txikiak eraiki zituzten, pixkanaka elkartu, eta herri handiagoetan bildu ziren. -
K.a. 3150 urte inguruan, egiptoarrek mesopotamiarren antzeko idazkera-sistema piktografiko bat erabiltzen hasi ziren. Mesopotamiarrek gero eta idazkuntza eskematikoagoa eta soilagoa asmatu zuten (kuneiformea); egiptoarrek, aldiz, itxura konplexua eta artistikoa (hieroglifikoa) eman zioten, eta tenpluak zein hilobiak apaintzeko erabili zuten. -
Egipto Garaia, hegoaldean, eta Egipto Beherea, iparraldean, eta borrokan ibili ziren etengabe, hegoaldeko Menes edo Nermer erregeak K.a. 3100 urte inguruan iparraldea konkistatu eta bereganatu zuen arte.
-
k.a. 3000 inguru minostar kultura sortu zen -
K.a. 2380 urte inguruan, Lugalzagesik, Umma herriko printzeak, Ur, Uruk, Larsa eta Lagash herrien boterea hartu zuen, eta Sumer herrialdea lehen aldiz batzea lortu zuen. Akad inperioa
Geroago, jatorri ezezaguneko pertsonaia batek, Sargonek, Kish herriko boterea hartu zuen eta lurralde osoa bere menpe eduki zuen. -
. Kristo aurreko 2.370 urte inguruan, Akad herriko Sargon erregeak inguruko herriak konkistatu eta batu zituen, eta Mesopotamian lehenengo inperioa hedatu zuen.
-
Sargon I Handiaren erregetzan (K.a. 2355-2279), hiri-estatu sumertarrak batuta geratu ziren eta horrela sortu zen historiako lehen inperioa, Akaden Inperioa; zituen lurraldeak Mediterraneoa eta Turkiaraino hedatu ziren.
-
Akaden inperioaren goieneko unea Naram-Sin-en (K.a. 2254-2218) erregetzan lortu zen, baina, hura hil eta gero, barruko arazo batzuek (konspirazioak, independentziaren aldeko mugimenduak etab.) eta, besteak beste, guti, amorrita eta lullubi herrien presioek, inperioaren gainbehera bizkortu zuten.
-
Hiri-estatu batzuetako agintariek (Lagasheko Gudea, Urukeko Utu-hegal, Urko Ur-namu etab.) gutiak botatzea lortu zuten. K.a. 2120 urterako, Ur-Namuk III. Ur dinastia sortu zuen, eta garai horretan lehenengo zigurata eraiki zuen. -
Indo Bailaren zibilizazioa, gaur egungo Pakistanen garatu zen, eta k.a. 2500 eta 1700 urte inguruetan goieneko unea lortu zuen. Indo lautada emankorretan lortzen zituzten uztak izan ziren bere oparotasunaren oinarri. Gunerik garrantzitsuenak iparraldean dagoen Harrappa eta hegoaldeko Mohenjo-Daro hiriak izan ziren.
-
k.a. 900 ean selai eta basos osatutako herrixkak sortzen hasi ziren, polisak deitu zioten -
antzinako grezia 776 urtean k.a sotu zen -
K.a 508an erroma hasi zen -
k.a. 508 urtean atenaz sortu zen
-
k.a. 500 urtetik gaur egungo turkian kokatuta zeuden polisa persiarren mempe egon ziren
-
-
k.a. 409 urtean barbaroan espainian sartu ziren
-
k.a. 404. urtean Espartan oligarkia ezarri zen
-
-
-
k.a. v. mendean atenaz egeoren potentzia dominantea izan zen
-
k.a laugarren mendea oligrkia desagertu demokrazia ezarri zen grezian -
k.a. III mendean erromar imperia uhulduta geratu zen barne-arzo batzuengatik.
-
