-
Dachauko Kontzentrazio esparrua eraiki zuten, eta nazien lehen kontzentrazio esparrua izan zen
-
1876ko konstituzioak indarrean jarritu zuen Alfontso XIII.nak, eta turnismoari eutsi zioten.
-
Independentzia mugimendu bat piztu egin zen. Gatazka 1898 arte iraun zuen. Urte horretan Estatu Batuek gerra deklaratu zioten Espainiari
-
Espainiak porrota izan zuen, azken koloniak galdu zuen
-
Alfontsok XIII tronua eskuratu zuen.
-
Bartzelonan gertatutako herri matxinada. Marokoko gerrako tropetan herri klaseko jendea soilik bidaltzeagatik gertatu zen.
-
Krisia arazorik larriena izan zen. Urte horretan militarren protesta gertatu zen
-
1917-1923, 43 gobernu aldaketa oso edo partziala izan ziren.
-
1919-1921 Mussolinik aulki gutxi lortu zuen hauteskundeetan, orduan bertatik haurrera erabaki zuen boterea indarrez lortzea.
Mussoloini boterea eskuratu zuenean Italian langabezi asko zegoen, zorrak prezio-igoera, hau da krisi egoera handia.
Ekonomia- krisiak gizarte-tentsioak areagotu zituen.
Erdi mailakoak eta goi mailako klaseak beldurra zuten herrialdean iraultza komunista gertatzeko izatea.
Alderdi politikoan: Tradizionalek ez zuten jakin nola guzti hau aurre egin. -
1919-1933
Lehen mundu gerraren porrotaren ondoren, Alemaniako enperadorea abdikatu egin zuen.
konstituzio berria egin zen. Konstituzio horrek erregimen demokratiko batek gobernatutako errepublika sortzen zuen. Alderdi horreri Weimarko Errepublika deitzen zaio.
Garrantzitsuena Alderdi Sozialdemokrata zen. -
talde honen ustez, erregimen berria oso moderatua zen.
1919an espartakisek boterea indarrez lortzeko ahalegina zuten. Espartakistek Alemanian Errusiako antzeko erregimen komunista ezarri nahi zuten. -
1919-1923 Gizarte indarkeia piztu zen. Errusiako Iraultzak langile mugimenduaren erradikalizazioa eragin zuen
-
euren ustez, erregimen berria ez zen legitimoa.
Versaillesko Itunaren baldintzak onartzean uste zuen Alemania saldu zutela.
1920 an Hitler eta aldedi Nazionalsozialista (NSDAP) sortu.
1923an boterea indarrez lortzeko ahalegina egin zuten, estatu kolpea eman zuen (municheko putscha) baina porrota egin. -
Annualgo porrota gertatu zen 1921 Marokoko gerran
-
Mussolinik boterea eskuratu nahi zuenez indarrez, Erroman batu zuen bere alderdi guztiei (Erromako martxa 1922 urriaren 27tik 28ra).
Guzti honekin bere helburua lortu zuen, Victor Emanuel III.a erregeak gobernua eratzea eskaini zion Mussoliniri. Mussolinik botere osoak lortu zituen. -
Hiperinflazioaren ondorioz, herri klaseetan gosea nagusitu zen. Karl Arnolden kartela, 1923.
-
1923an Municheko estatu kolpea porrot eginda, Hitler kartzelatu zuten. Eta kartzelan zegoen bitartean ideia batzuk idatzi zuen.
Ideario horrek faxismoaren ezaugarri asko zituen: buruzagi gurtzea, estatuaren nagusitasuna, indarkeri eta gazteria gorestea, arrazismoa.
Ere esaten zuen emakumean bakarrik balio zutela seme alabak izateko eta etxeko lanak egiteaz baino arduratzeko. -
1923 an Primo de Rivera jeneralak, erregearen baimenez estatu kolpea eman zuen.
-
Intelektualak, ikasleak, langule taldeak, eta talde abertzaleak erregimen autoritarioa kritikatzen hasi ziren.
-
1929ko krisi ondorio politiko eta sozial larriak izan zituen. Japoniak, Italiak eta Alemaniak kanpo-politika erasotzaileak eta espantsionistak hasi zituzten.
-
Ekonomi krisia izan zen
-
Hitlerrek legez eskuratu zuen boterea, 1930eko hamarkadaren hasieran Alemania zegoen krisi eta indarkeria egoerak lagunduta.
Baina berak boterea bi urte arinago eskuratu zuen, oposizioaz libratuta. -
1924 urtetik aurrera sozialdemokraten eta zentroko alderdien arteko koalizioak osatutako gobernu berriak ekonomi-egoera konpontzea lortu zuen.
Alemania orde, 1929 krakean kaltetuenetako bat izan.
1932 an, 6 milioi langabe zeuden Alemanian.
Alemaniako gende gehiena zegoen langabezian hamarka honetan. -
Primo de Rivera jeneralak 1930ean dimitutu zuen.
-
Berrarmatze plan handia martxan jarri, eta nahitaezko soldadutza ezarri zen berriz.Goering armada indartsu eta moderno bat prestatzeaz arduratu zen, 1930 eko hamarkadako armada indartsuena
-
1930 raino diktadura izan zen. 1920 ko hamarkadako ekonomi oparotasunari esker.
-
1930ko abuztuan, hauteskundeetara elkarrekin aurkezteko eta errepublika ezartzeko
-
Japoniak Matxuri inbaditu zuen
-
Gorteek 1931 ko konstituzioa idatzi zuten. Erregimen erabat demokratikoa ezartzen zen, eta alderdi guztiek zuten orderkariak izateko aukera.
-
Udal hauteskundeetara deitu zen. Hautagai errepublikanoek irabazi zuten ia probintzi guztietako hiriburuetan. Guztira monarkikoek irabazi batzuten ere,hiri handietan irabaztea erabateko garaipentzat hartu zuten errepublikanoek.
Emaitzen berri izan zuenean, Alfontso XIII.a erbestera joan zen, eta behin behineko gobernua eratu zen. Gobernu honek 2.errepublika aldarrikatu zuen 1931ko apirilak 14an -
- funtzeskoa zen, parlamenturako eta errepublikako presidententzarako hauteskundeak egingo baitziren. Parlamentuko hauteskundeetan, komunistek eta naziek jaso zituzten boto gehien. Errepublikako presidentea hautatzeko hauteskundeetan Hindenburg mariskala hautatu zuten berriro.
-
- urtearen baino lehenik juduek herbesteratzen zuten beste herrialde batzuetara. Alemanian 600.000 judu zeude, baina urte gutxitara 200.000 baino ez ziren geratzen.
-
Nuriako estatua onetsi zen, eta Generalitatea sortu zen.
-
Estatu kolpe baten ahalegina gertatu zen Sevilla, Sanjurjo jeneralak zuzenduta. Porrot egin
-
1933an negozio-gizonek eta talde kontserbadoreenek bultzatuta. Hindenburgek Hitler izandatu zuen kantziler.
-
Naziek botee osoa eskuratu.
Komunista batek Reichstagari su eman ziola aitzaki hartuta 1933 ko otsailaren 28 an, komunistak kontzentrazio-esparruetan kartzelatu zituzten. -
1933 ko urrian Alemaniak Nazioen Elkartea uztea erabaki zuen
-
-
Biztanleria kontrolatzeko, polizia estatua ezarri zuten. 2 talde: SS, hamarna mila pertsona osatutakoa. Hitlerren guardia pertsonalak, eta bestetik Gestapoak aukari guztiak jazartzen zituzten. 1933-1936ra, milio bat aleman kontzentrazio esparruetara bidali zituzten
-
Nazio elkarteak ezin izan zuten inbasio galarazi eta Japonia zigortzeko erakunde horretatik bota zuten
-
1931-1933 Azaña izan zen gobernuk presidentea. Erreformak egitea jardun zuen.
-
Casas Viejasen (Cadiz)
-
Ekonomia-krisia larriagotu eta gobernuaren onarpenik eza gero ea handiaoa zen. Azañak dimititu egin zuen, hauteskundeetara deia egin zen. Eskuineko alderdiak elkartuta aurkeztu ziren hauteskundeetera, CEDA izeneko blokean. Gil Robles zen alderdi katoliko horren burua
-
Hauteskundeak irabazi zituen. Gobernu berriak aurrekoak abiarazitako erreformak geldiarazi zuen, eta 1932ko kolpistak amnistiatu.
-
Hitlerrek bere alderdi barruan kontra egin ahal zioten guztiak akabatu zituen. 1934ko ekainean, haren aurkari politikoak hiltzea agindu zuen, Labana Luzeen Gaua delakoan.
Hitler argi utzi zuen zer gertatuko zitzaion aurre egiten zion orori.
Abuztuan Hitler hil egin zen, eta Hitler errepublika presidente bihurtu zen.
Hitlerrek jada hiru karga nagusi zituen: estatubura zen, gobernuburua eta alderdi legal bakarreko presidentea. -
Ezkerreko alderdiek gaizki hartu zuten CEDA alderdiko kideak gbernuko ministro izendatu izana, boterea modu ez-demokratkoan eskuratzea erabaki zuren. Urriko iraultza piztuz.
-
Mussolinik Italiar tropek Etiopia inbaditu zuela eman zuen aditzera 1935ean, Zesarren estatuaren aurrean.
-
1935eko urtarrilean Sarre Berreskuratu zen
-
1935an Juduei lanbide gehienetan jardutea debekatu zitzaien. Eta hala, ia ezin zuten bizimodurik atera. Juduen eta arioen arteko ezkontzak debekatu zituzten, eta sexu arremanak ere. Eta urte horretan ere juduei tratu txarrak ematen hasi zitzaien.
-
1935 urtean Italiak Etiopia inbaditu zuen, lurralde kolonialak handitu nahian
-
1936ko martxoan Renania eskualdea militartzea erabaki zen
-
Haurrentzako eta gazteentzako elkarte nazia. 1936tik aurrera, nahitaezkoa zen kide egitea.
-
1936an Italiaren eta Alemaniaren arteko harremanak indartu egin ziren, 1936ko uztailean Espainiako Gerra Zibila hasi zenean.
-
1936 Erroma- Berlin Ardatza sortu, urrian
-
Eskuineko pistolariek Castillo teniente ezkertiek ezaguna erail zuten. Castillo tenientearen lagunek Calvo Sotelo erail zuten, eskuineko burua.
-
-
1936an Hitlerrek Antikomintern Ituna sinatu Japoniarrekin, eta geroago Italiak ere sinatu zuen.
-
Afrikako armaden matxinadak penintsulan jarraipena izan zuen 1936ko uztailaren 18an.
-
Hungariak mugak berreskurratu zituen. Italiak Dodekanesoko koloniak galdu zituen.
-
1938 martxoan alemaniar soldatuek Austria inbaditu zuten.
-
1938 an Kristal Hautsien Gaua izan zen: hau da naziek juduak hiltzen hasi ziren.
-
Alemania hedatzen hasi zen. 1938an Alemaniako tropek Austria inbaditu zuten. Eta Txekoslovakiako Sudeteak.
-
Sudeteetan alemaniar asko bizi ziren. Hitler Chamberlain 1938ko irailean bildu ziren. Chamberlainek Sueteak ematea onartu zuten.
-
Irailak 29 an Municheko Konferentzia egin zen
-
Frantziak, Britain Handuak eta Italiak Hitlerren eskakuzunak onartu eta Txeskoslovakia osoa eman zizkioten, 1939ko martxoan anexionatu zuen Alemaniak.
-
Hitlerrek Txekoslovakia osoa okupatu zuen.
-
1939ko irailak 1 Alemaniak Polonia ibanditu zuen, baina Frantziak eta Britain Handiak Poloniarekin ituna abiarazi zuten. Horrela hasi zen 2. Mundu gerra.
-
Hitlerrek lurralde bat ere nahi zuen: Polonia, Alemaniak ez zuen inoiz onartu Posen galtzea, ezta Danzing-en arazoa. Baina Polonia babestuta zegoen. Defentzarako itun bat sinatu zuen Frantziarekin ea gertuko arriskuaren aurrean, Britain Handiak laguntza-ituna bat sinatu zuen Poloniarekin 1939an, Polonia independentzia bermatzeko.
(argazki hau jarri dut azaltzeko nola Polonia izatea zaila izan zen) -
Alemaniak ez erasotzeko ezkutuko itun bat sinatu zuen SESKekin, Itunaren arabera, Polonia banatuko zuten, eta SESBek Finlandian eta Baltikoko estatuak lortuko zituen.
-
Charles Chaplinek filma bat egin zuen, El Gran Dictador filmaren fotograma. (1940)
Eszenan, Chaplinek Hitlerren mundua menderatzeko nahia irudikatzen du. -
1940 Hitlerrek Danimarka eta Norvegia inbaditu zituen apirilean, eta maiatzean Frantziaren aurkako erasoa jo zuen. Ekainean, alemaniarrek Paris okupatu zuten. Alemaniak Alsazia eta Lorena anexionatu zituen, ea Frantziako lurralde 2 zatitan banatu zuen. Frantziaren porrotaren eraginez Chamberlainek dimititu egin zuen, Winston Churchillek hartu zuen haren lekua. Italia ekainaren 10ean sartu zen gerran. Afrikako iparraldean italiarren zailtasuna izan zituzten.
-
Hitlerrek SESB inbaditzea erabaki zuen. Alemaniarrek SESB inbaditu zuen 1941ko ekainak 22 an
-
Japoniako flotak Pearl Harborri eraso zioten.
-
Hitler arraza perfektua nahi zuen.
Bigarren mundu gerran, Hitlerrek azken irtenbidea aplikatzea erabaki zuen. Alemaniako eta konkistatuko herrialde guztietako juduak eta ijitoak sarraskitze-esparruetara deportatu zituzten. Gutxienez 5.000 judu hil zuten. -
Ardatzaren bultzadak 1942 ko udaberriraino iraun zuen.
Gerren norabidea aldatu egin zen:
* Stanlingrand: ekialdeko frontean, Alemaniarrek erregai gutxi zutenez, Kaukosko petrolio-erreserbak nahi zituzten.
*Alamein: Afrikako Korps Egipto konkistatu saiatzen
* Midway: Koral itsasoko Guduan geldiarazi zuten -
Errusian, Alemaniako armad azken ofentsiba bat egitea saiatu zen, Kursk- eko Guduan porrot
Ozeano Barean aliatuek japoniarrak geldiarazi zituzten Guadalcanaleko Guduan. -
1944 ko ekaninaren 6 an Normandiako Lehorreratzea hasi zuten, Frantziako kostaldean.
-
1944 ko abuztuak 26an Alemaniarren defentsak haustea lortu zuten, Paris askatus.
-
1944an Errusiako armadak ofentsiba arrakastasuna hasi zuen, eta Alemaniako mugetaraino heldu ziren.
-
Yaltako Konferentzia, Stanlin, Roovele eta Churchillen mintzagaia naziengandik askatu ondoren Europako egoera izan zen.
-
1945ean Hitlerrek bere buruaz beste egin zuen, eta maiatzak 2an Berlin konkistatu zuten.
-
Gerra hau bukatzeko bonba atomikoak jarri zuten Hiroshiman eta Nagasaki Japoniako hiriak suntsitzeko 1945 ko abuztuak 6 eta 8 an.
-
Potsdamgo Konferentzia aliatuen arteko desadostasun handiak agerian jartzen hasi ziren. Stanlinen jokaera gogorra izan zen, hasieran itunduyako mugak gainditzen zituzten lurralde-hedapenak proposatu baitzuten
-
Japoniaren baldintzarik gabeko errendizioa 1945ko irailak 2 an sinatu zen.
-
1945 Ozeano Barean, AEBek aurrera egiten jarraitu zuen eta Iwo Jima eta Okiwana uharteak okupatu zuten.
-
Komunikabide sarea desagertu egin zen Europaren Ekialdean, petrolioa oso urria zen eta industriaren ekoizpena gerra aurrekoaren bostena zen
-
1947 SESBek Polonia ekialdea, Baltikoko estatuak eta gainerako Ekialdeko Prusia hartu zuten.
