-
Period: to
WO2
-
Atlantic Charter
VS mocht niet meer in een isolement raken, daarom bedacht Roosevelt de Atlantic Charter (geen territoriale veranderingen tegen de wil van het betrokken volk, zelfbeschikking, economische samenwerking, vrijheid ter zee, ontwapening van agressieve naties) met Churchill. Hier staat niks in over een soort Volkenbond, dit was niet realistisch volgens Roosevelt. -
Moskou conferentie
Roosevelt kan er door verkiezingen niet bij zijn. Churchill doet Stalin een voorstel over de verdeling van invloedssferen in de Balkan. Polen wordt erbuiten gehouden. -
Jalta conferentie
Stalin gaat akkoord met voorstel VN. Roosevelt is blij en wordt inschikkelijker over de herstelbetalingen aan SU. Polen blijft gevoelig, dit blijft voor GB een erekwestie met de Londense Polen. SU wil veiligheid en een SUgezinde regering -
Bern Incident
Stalin beschuldigt het Westen ervan afzonderlijke vrede met Duitsland te zoeken → bedreigend voor SU. Roosevelt ziet dat met Stalin geen vertrouwensrelatie mogelijk is. -
Begin wapenwedloop
Voorstel VS om en kernwapens te internationaliseren en eigen kernwapens af te staan. SU, bezig de achterstand in te halen, wijst af en doet voorstel voor vernietiging van bestaande voorraden, wat VS afwijst. -
Is samenwerking met SU mogelijk?
Truman streeft in 1946 nog naar samenwerking met SU. Hij twijfelt aan het standpunt van Roosevelt dat SU alleen veiligheid wil. Wordt versterkt doordat SU zich niet gelijktijdig met GB terugtrekt uit Iran in 1946. -
VS laat plan Duitse eenheid vallen
VS laat plan Duitse eenheid vallen, want het is een economische chaos en ze is bang dat de bestuurslichamen onder SU komen. -
Duitse zones
Britse en Amerikaanse zone samengevoegd, jaar later Franse ook. -
Containmentpolitiek
Sinds 1947 verhardde de VS containmentpolitiek. De nadruk kwam te liggen op globale militaire indamming van het communisme. Overal waar de communisten eventueel in staat waren agressie te plegen, waren VS veiligheidsbelangen in het geding. -
Geldzuivering in Westelijk deel
Geldzuivering in Westelijk deel → SU blokkeert Berlijn. Mislukt door luchtbrug VS -
Marshallplan
VS heeft Marshallplan, omdat ze gebaat is bij meer Europese koopkracht, dit voor een dam tegen het communisme zorgt en het bewijst dat eigenbelang en algemeen belang elkaar niet uit hoeven te sluiten.
Gericht op wederopbouw in het Duitse industriegebied. Plan VS: Duitsland economisch bestuurd door centrale lichamen onder een geallieerde controleraad. Dit werd niet uitgevoerd, omdat iedere bezettingsmacht herstelbetalingen uit de eigen zone moest halen en de Gaulle het er niet mee eens was. -
Joegoslavië uit de Kominform gezet
Communisten waren in Joegoslavië een stuk zelfstandiger aan de macht gekomen dan in de rest van Oost-Europa. Hier was SU niet blij mee, in 1948 werd Joeg uit de Kominform (opvolger Komintern) gezet. Het moeten missen van economische steun viel zwaar. Tito ging terug op de meest libertaire geschriften van Lenin en zo kwam een ander communisme tot stand dan in SU. -
Oprichting BRD en DDR
Oprichting BRD en DDR. Berlijn blijft in 2 gedeeld.
Machtsvacuüm in West-Europa. Communisten deden het goed in verkiezingen, zij waren de bevrijders en hadden veel verzetsgroepen georganiseerd. Stalin maant hen tot kalmte, hij wil machtsevenwicht niet in gevaar brengen. -
Volksrepubliek China opgericht
Voor de niet-communistische wereld leek het of SU aan China een nieuwe satelliet had toen in 1949 de Volksrepubliek China was opgericht. Er waren echter diepe historische tegenstellingen. Zedong was ook nationalist en wilde China niet aan de SU onderhorig maken.
Ondanks dat China aan de Koreaoorlog meedeed raakte het in een diplomatiek isolement, omdat de VS Tsjiang Kai-sjek bleef steunen en werd gevolgd door veel andere niet-communistische landen. -
VS bemoeit zich met Vietnam
VS gaat de Fransen in Vietnam helpen door militaire en economische steun te geven aan de regering die was opgezet tegen de communistische Ho Tsji-minh republiek in het Noorden. Dit was onderdeel van de containment tegen China, waar in dat jaar de communistische republiek was opgericht. -
Period: to
Koreaoorlog
De Koreaoorlog (1950-1954) was een initiatief van de Noord-Koreaanse leider, die Stalin en Mao had kunnen overhalen met het beeld van een slechts 3 dagen durende invasie. Dat pakte anders uit. Stalin en Mao hadden natuurlijk ook andere motieven, die vooral te maken hadden met hun verhouding met elkaar. In het Zuiden vochten VN-legers. SU had het veto niet kunnen gebruiken, want ze waren kort voor het uitbreken uit de Veiligheidsraad weggelopen. -
VS heeft A-bom
VS brengt A-bom tot ontploffing. Veel krachtiger dan de in Japan gedropte H-bommen. -
Stalin dood, Eisenhower
Stalin sterft. Dit is aanleiding voor de eerste opstand in Oost-Berlijn. Truman wordt opgevolgd door Eisenhower (rustig en evenwichtig, republikein) -
Vijfjarenplannen
Ingevoerd in de SU -
Europa beschermd met kernwapens
VS besluit onder economische druk van de Koreaoorlog Europa met nucleaire ipv conventionele wapens te beschermen, omdat dit minder duur is. Massive retaliation: communistische agressie beantwoorden. Werkt alleen als raketten per vliegtuig worden vervoerd, dus dilemma ontslaat als ICBM komt. Daarom flexible response: zo lang mogelijk conventionele wapens blijven gebruiken. -
BRD NAVO-lid
BRD werd lid van NAVO. Als reactie hierop Warschaupact opgericht -
Chroesjtsjov
Chroesjtsjov opvolger van Stalin. Destalinisatie. Chroesjtsjov probeert SU vrijer en moderner te maken. -
ICBM
Productie van ICBM´s begint; nauwkeurige langeafstandsraketten die via een baan buiten de dampkring gaan. Defensieve dreiging is geen basis meer voor machtsevenwicht. Daarom wordt principe van machtsevenwicht vervangen door dat van afschrikkingsevenwicht. Dit werkt alleen als de tegenstander geen first strike capability heeft; het kunnen vernietigen van raketten van de ander voordat ze zijn afgevuurd. Ook moeten tegenstanders elkaar op de hoogte houden van de second strike capability. -
Ngo Dinh Diem
Bao Dai van de regering in Zuid-Vietnam wordt vervangen door de corrupte, katholieke Ngo Dinh Diem. In 1958 zaten er door hem 40k mensen in concentratiekampen. Boeddhisten en communisten verzetten zich tegen hem in de Vietcong en zorgen voor een gespannen situatie. Na zelfmoorden van monniken stopt VS met het steunen van Ngo Dinh Diem. -
Hallsteindoctrine
BRD wilde van 1955 officieel geen relaties meer onderhouden met landen die de DDR erkenden -
Opstanden in Polen en Hongarije
Destalinisatie leidde in 1956 in Polen en Hongarije tot opstanden. Dat maakt Chr voorzichtiger, maar hij krijgt toch veel zelfvertrouwen. -
Suez crisis
Suezkanaal crisis. Frankrijk, GB en Israël willen dit kanaal op Egypte veroveren, maar VS hield ze tegen. Ze wilde zelf meer invloed houden op de olie en voorkomen dat de oude Europese grootmachten weer imperialistje gingen spelen. -
Destalinisatie
Verschillende varianten van het communisme worden toegelaten. In Polen gebeurt dit onder Gomulka en wordt het toegelaten. Hongarije ging verder in eisen en de leider koos hierin mee te gaan, waarop het Rode Leger ingreep. De opvolger voerde liberalisaties in met Tito en Gomulka als voorbeeld en maakte Hongarije tot een relatief vrij en welvarend land.
Hoe de Hongaarse opstand neergeslagen was schrok andere Oost-Europese landen af en het bleef verder rustig. -
Mao gepasseerd door destalinisatie
Hij vond dat SU een hardere politiek tegen VS moest gaan voeren -
GB en Frankrijk op de achtergrond
VS maakte GB en Frankrijk duidelijk niet meer tot de grote mogendheden te behoren. GB bleef de containmentpolitiek wel steunen en de verhouding werd nooit problematisch, maar GB zag wel in dat de VS haar zou vervangen. -
Spoetnik
SU schokt de wereld met de lancering van de Spoetnik. SU had ook meer zelfvertrouwen door succes bij de Suez-crisis.
SU ging zich meer met de Derde Wereld bemoeien. Hierdoor werd de Koude Oorlog een wereldwijd verschijnsel en werden de verhoudingen instabieler. -
Grote Sprong Voorwaarts
SU is het niet eens met de invoering van de Grote Sprong Voorwaarts in 1958, waarmee China afwijkt van de SU vijfjarenplannen, die in 1953 waren ingevoerd. -
De Gaulle is terug
Na het vallen van de 4e republiek neemt De Gaulle de macht weer over. Ondertussen was Frankrijk economisch hersteld en had het zich verplicht tot Atlantische en Europese samenwerking in NAVO en EEG. Dat laatste vond De Gaulle niet leuk. Hij kon het niet terugdraaien, dus probeerde hij het in te passen in zijn grote-mogendhedenpolitiek waar Frankrijk als grote mogendheid tussen VS en SU kon bemiddelen. -
De Gaulle en GB bespreken eigen nucleaire verdediging
-
Kennedy president VS
-
SU staakt economische hulp China
SU was het niet eens met de Grote Sprong Voorwaarts. In Chinese geschillen met India en Indonesië nam SU een neutrale houding in. Tijdens een geheime conferentie wordt geprobeerd het conflict bij te leggen, maar dit lukt niet. Als dit openbaar wordt, wil het Westen dit nog steeds niet geloven. -
Berlijnse Muur
Chroesjtsjov geeft in 1960 opdracht tot het bouwen van de Berlijnse Muur, dit wordt een jaar later uitgevoerd -
Overleg over de muur tussen BRD en DDR
Hiermee wordt de Hallsteindoctrine aangetast -
Hervormingen in Tsjecho-Slowakije
In Tsjecho-Slowakije de hervormingen door de oude generatie communisten die teleurgesteld waren geraakt. -
Cubacrisis
-
GB besluit op nucleair gebied met VS samen te werken
De Gaulle onaangenaam verrast -
Kennedy stelt MAC in
Kennedy besluit MAC (Militair Hulp Commando) in te stellen en 4k militairen te sturen. Geen directe militaire interventie, maar wel een bureaucratische machine die leidde tot een regelrechte oorlog. -
Period: to
Detente
Uitbreiding van het kernwapenarsenaal, waardoor de conflictdrempel hoger kwam te liggen, was een manier om onderlingen conflicten te beheersen. -
Beperkt kernstopakkoord
Geen bovengrondse explosies meer -
De Gaulle zoekt samenwerking met Duitsland
Samenwerking met Duitsland werd opgezocht in 1963 nadat GB voor VS had gekozen, maar dit werd vooral het einde van de oude erfvijandschap.
De buitenlandse politiek van de Gaulle wordt roekelozer en nihilistischer. -
China beschikt over eigen kernwapens
-
Begin Vietnamoorlog
Lyndon Johnson begint de oorlog met het Tonkinbaai-incident als aanleiding, VS wilde zich graag bemoeien om de opmars van de Vietcong in Zuid-Vietnam tegen te houden. Chemische middelen (Napalm en Agent Orange) werden op grote schaal gebruikt. Noord-Vietnam werd door SU en China gesteund en bevoorraadde de guerrilla in het zuiden. -
Antiamerikaanse geluiden in Europa
Vooral kritiek op de Vietnamoorlog. Het diende vaak om uiting te geven aan algemene onvrede met modernisering. Er waren ook economische troubles: Europa vond het niet ok dat de dollar de sleutelvaluta was in het internationale betalingsverkeer. VS vond dat Europa vrijhandelsafspraken negeerde door protectionistische landbouwpolitiek en tariefafspraken met vroegere kolonies. -
Grote Proletarische Culturele Revolutie
China had veel interne problemen. Sinds de Grote Sprong Voorwaards was er een machtsstrijd in de top. Met de Grote Proletarische Culturele Revolutie in 1966 wilde Mao sneller naar de egalitaire samenleving door met onderwijshervormingen het elitaire, confucianistische denken uit te roeien. -
Willy Brandt als minister van Buitenlandse Zaken
In 1966 kwam een nieuwe regering met Willy Brandt als minister van Buitenlandse Zaken en de Hallsteindoctrine verviel. -
Brandt knoopt diplomatieke betrekkingen aan
-
Non-proliferatieverdrag
Tegen verspreiding van kernwapens onder niet-nucleaire mogendheden, niet ondertekend door India, China en Frankrijk. -
Militaire actie van het Warschaupact in Tsjecho-Slowakije
Hervormingen door de oude generatie communisten die teleurgesteld waren geraakt. In 1968 werd dit tegengewerkt door een militaire actie van het Warschaupact en een nieuwe leider draaide alle veranderingen terug. -
De Gaulle ten val
-
Tet-offensief
Alle Amerikaanse legerbasissen in Vietnam tegelijk aangevallen. Johnson wilde koste wat het kost winnen om de eer van VS te redden, maar die hoop werd in de grond geboord na het Tet-offensief in 1968 en hij besloot zich niet meer verkiesbaar te stellen. Voor het Tet-offensief waren de berichten in de VS pers erg positief geweest, dus dat het eigenlijk helemaal niet zo goed ging was daardoor een nog grotere schok. -
Brezjnjevdoctrine
SU mag inbreuk maken op soevereiniteit als dit in dienst is van de zaak van het internationaal socialisme. Reactie op de gebeurtenissen in Tsjecho-Slowakije. -
Grensconflict SU en China, toenadering VS
Gevechten tussen SU en China om een grensconflict. Oorlog dreigt. China zoekt contact met VS, een machtspolitieke manoeuvre.
Wat na 1969 gebeurde kan zo worden samengevat: chaos. De economie liberaliseerde gedeeltelijk, wat ook voor iets meer welvaart zorgen. Er werd goed naar uitgekeken dat dit niet zou uitgroeien tot meer politieke vrijheid. -
Nixon maakte bekend te willen vietnamiseren
Nixon maakte bekend de oorlog te willen vietnamiseren (overdragen aan Zuid-Vietnam). -
Kissinger wordt speciale adviseur
Kissinger wordt speciale adviseur op het gebied van nationale veiligheid onder Nixon -
Willy Brandt bondskanselier
-
Evenwicht in wapens SU en VS
SU was ingelopen met kernwapens en kwam er meer vaart in het streven naar wapenbeheersing. Dit oa door de grote defensielast van VS. -
SALT-1
Om ICBM, SLBM (te lanceren vanuit een onderzeeër) en ABM te beperken. De laatste waren nieuw en konden raketten tegenhouden; ze konden in principe dus de bezitter ervan onkwetsbaar maken. -
CVSE
Van 1972 tot 1975 werd tijdens de CVSE vastgelegd dat grenzen in Europa niet door geweld veranderd zouden mogen worden. -
Nixon-Mao detente
Kissinger probeerde SU te lokken in een realistische detente politiek met het erkennen van de huidige situatie (status-quo) en de bedreigende Nixon-Mao-detente in 1972. China betekende als internationale machtsfactor nog te weinig om een driehoeksrelatie met SU en VS aan te gaan, maar door de nieuwe detente werd de speelruimte wel groter en daar moest SU rekening mee gaan houden. -
Olieboycot tegen VS, Nederland en Portugal
Andere Europese landen zijn bang dat het ook tegen hen zal worden ingevoerd en helpen niet met hulp voor Israël. VS, al verzwakt door Vietnam, economische crisis en het Watergateschandaal, is pissig. -
Vietnamisering Vietnamoorlog
Dit gebeurde pas in 1973 omdat Kissinger ‘peace with honor’ wilde, dat hield in eerst grote militaire overwinning om daarna sterker te staan bij vredesonderhanelingen. -
Kissinger minister van Buitenlandse Zaken
-
Zuid-Vietnam geeft oorlog op
In 1975 gaf Zuid-Vietnam, reddeloos verloren zonder de VS, het op en werd het zuiden bij het noorden gevoegd. -
Carter president
Regering Carter treed aan. Kissinger verliet zijn functie en moest constateren dat de Amerikanen niet bereid waren een realistische buitenlandse politiek te steunen. Carter sloot wel aan bij de moralistische traditie. Zijn doelen waren inconsistent: hij wilde mensenrechten en trok steun dictators in, tegelijk wilde hij wapenreductie en verdere detente met SU. Dit faalde grotendeels, omdat SU de zwakte ervan ook inzag, dus Carter ging over op de hardste lijn sinds Eisenhower. -
SALT-2
Door Carter niet ter ratificatie voorgelegd aan de senaat omdat Rusland kort daarvoor Afghanistan was binnengevallen. -
NAVO-dubbelbesluit
SU had langeafstandsraketten waarmee ze Europa kon bereiken, als ze die niet zouden verwijderen zou Europa eigen middelrangeafstandslakketen krijgen. Dit past in de afschrikkingsstrategie, die gebaseerd was op geleidelijke escalatie. De antikernwapenbeweging werd nieuw leven ingeblazen. -
SU valt Afghanistan binnen
VS had gefaald in Iran, wat moslimfundamentalisme aanwakkerde. SU wilde het gesteunde regime in Afghanistan daartegen beschermen in 1979 en viel binnen. Daarmee eindigde de Carter-detente, want angsten voor communistische machtsuitbreiding laaiden weer op. -
Reagan president
Ronald Reagan aan de macht. Hij wilde de VS macht weer geloofwaardig maken. Hij bleef net als Carter ideologisch, maar nu ook vooral tegen SU. Onderhandelen wilde hij alleen vanuit kracht en hij gebruikte technologische bling zoals het SDI ruimteschild programma in 1983. Hiermee wilde hij SU gewilliger voor wapenreducties maken. Dit was voor een groot deel bluf, want het SDI project was ook voor VS veel te duur. -
Brezjnev overleed. Opvolger Andropov
Brezjnev overleed. Opgevolgd door Andropov, die te ziek was om zelf iets te doen. -
SDI
Een duur project van VS dat moest resulteren in een ruimteschild tegen raketten. SU klaagde dat SALT-1 geschonden werd en kon zelf de race technologisch en financieel niet meer bijhouden. -
Europa krijgt middelrangeafstandslakketen
-
Gorbatsjov president SU
De ontspanningspolitiek raakt in een stroomversnelling. -
INF
Wapensystemen voor de middellange afstand (500-5000 km) verboden. BRD was niet blij, dit had dit juist willen versterken ten koste van de korte afstand, in de angst bij een oorlog het slagveld van Europa te worden. -
SU trekt terug uit Afghanistan
-
Gorbatsjov bezoekt Peking
Gorbatsjov bezoekt Peking om de door hem sinds 1985 nagestreefde normalisering van de relatie te bekrachtigen. Dit werd overschaduwd door demonstrerende studenten die met tanks werden ontruimd. -
Eind Koude Oorlog
Bush en Gorbatsjov verklaren op Malta dat de Koude Oorlog geëindigd is. -
CFE
Over conventionele bewapening in Europa -
START-1
De bekroning van wat in 1982 begonnen was -
START-2