-
Πρίγκιπας Γεώργιος: Ύπατος Αρμοστής της Κρήτης
Ο Πρίγκιπας Γεώργιος της Ελλάδας και της Δανίας (24 Ιουνίου 1869 - 25 Νοεμβρίου 1957) ήταν πρίγκιπας της Ελλάδας και της Δανίας, Ύπατος Αρμοστής της Κρητικής Πολιτείας από το 1898 έως το 1906. Ήταν δευτερότοκος γιος του βασιλιά Γεωργίου Α΄ της Ελλάδας και της Μεγάλης Δούκισσας Όλγας Κωνσταντίνοβνας της Ρωσίας. Υπήρξε ο μοναδικός στην παγκόσμια ιστορία αξιωματούχος, που έφερε ταυτόχρονα το βαθμό του ναυάρχου τριών στόλων, της Ρωσίας, της Ελλάδας και της Δανίας. -
Η αναχώρηση των ξένων Ναυάρχων
Οι ξένοι Ναύαρχοι των Μεγάλων Δυνάμεων (Μεγάλη Βρετανία, Γαλλία, Ρωσία, Ιταλία), αφού παρέδωσαν τη διοίκηση της Κρήτης στον Ύπατο Αρμοστή Πρίγκιπα Γεώργιο, αναχώρησαν από την Κρήτη. -
Διάταγμα "Περί συγκροτήσεως της Κρητικής Συνελεύσεως"
Είναι το πρώτο σημαντικό διάταγμα για την Κρητική Πολιτεία βάσει του οποίου προκηρύχθηκαν εκλογές για την ανάδειξη χριστιανών και μουσουλμάνων πληρεξουσίων. -
Έναρξη εργασιών της Κρητικής Βουλής
Οι εκλογές που προκηρύχθηκαν οδήγησαν στην εκλογή 138 χριστιανών και 50 μουσουλμάνων πληρεξουσίων, για να συμμετέχουν στις εργασίες της Κρητικής Βουλής. -
Εκκλησία της Κρήτης
Με τον Οργανικό Νόμο του 1900, δόθηκε λύση σε ακανθώθη εκκλησιαστικά ζητήματα, όπως ήταν η σχέση της Εκκλησίας της Κρήτης με το Οικουμενικό Πατριαρχείο και η εκλογή Μητροπολίτη και Επισκόπων. Το βασικό σχήμα, που ισχύει με μικρές τροποποιήσεις έως σήμερα, είναι ένα καθεστώς ημιαυτόνομης Εκκλησίας, της οποίας ο Προκαθήμενος εκλέγεται από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και η Κρητική Πολιτεία εκδίδει το Διάταγμα της αναγνώρισης και εγκατάστασής του. -
Τα πρώτα νέφη
Το θετικό και αισιόδοξο κλίμα των δύο πρώτων ετών της λειτουργίας του νέου καθεστώτος άρχισαν να σκιάζουν απειλητικά σύννεφα, τα οποία επρόκειτο να δημιουργήσουν λίγο αργότερα σοβαρή εσωτερική κρίση. -
Ο Γεώργιος απολύει τον Βενιζέλο
Κρίση σημειώθηκε μεταξύ των δύο ανδρών η οποία κορυφώθηκε στις 18 Μαρτίου 1901, όταν ο Γεώργιος απέλυσε τον Βενιζέλο από το αξίωμα του υπουργού. Τα πολιτικά πράγματα στην Κρήτη είχαν οδηγηθεί σε πλήρες αδιέξοδο και όλες οι προσπάθειες συνδιαλλαγής των αντίπαλων πολιτικών μερίδων ναυάγησαν. Γύρω από τον Βενιζέλο συνασπίστηκαν όσοι ήταν δυσαρεστημένοι από την αυταρχική πολιτική του Πρίγκιπα και σχηματίστηκε μια ισχυρότατη «Ηνωμένη Αντιπολίτευσις». -
Το νησί των λεπρών
Η πρώτη κυβέρνηση της Κρητικής Πολιτείας αντιμετώπισε το πρόβλημα της λέπρας, που είχε προσλάβει ενδημική μορφή στις πόλεις και τα χωριά της Κρήτης, με την οργάνωση του λεπροκομείου της Σπιναλόγκας. -
Λήξη της θητείας της Γενικής Συνέλευσης και προκήρυξη νέων εκλογών
Στο τέλος του 1904 έληξε η περίοδος της Γενικής Συνέλευσης και προκηρύχθηκαν εκλογές για την ανάδειξη 64 βουλευτών. Σύμφωνα με το σύνταγμα, 10 ακόμη θα διορίζονταν απευθείας από τον Πρίγκιπα. Η αντιπολίτευση αποφάσισε να μη συμμετέχει στις εκλογές αυτές, κατήγγειλε τα ανελεύθερα μέτρα του Πρίγκιπα και κάλεσε το λαό σε αποχή. -
Το προμήνυμα της επανάστασης
Η κατάσταση εκτραχύνθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 1905, όταν η τριανδρία της αντιπολίτευσης και 15 άλλοι επιφανείς πολιτευτές συνέταξαν και υπέγραψαν προκήρυξη, με την οποία ζητούσαν μεταβολή του συντάγματος της Κρητικής Πολιτείας. Η προκήρυξη αυτή είναι το πρώτο επίσημο επαναστατικό κείμενο, το προμήνυμα της επανάστασης του Θερίσου. -
Η επανάσταση του Θερίσου
Οι επαναστάτες αιφνιδίασαν τον Ηγεμόνα και κήρυξαν την επανάσταση στις 10 Μαρτίου 1905. Το πρωί της ημέρας εκείνης βρέθηκαν τοιχοκολλημένες στους δρόμους των Χανίων προκηρύξεις, που κήρυτταν την κατάργηση της αρμοστείας, καλούσαν το λαό σε συμπαράσταση, για να πραγματωθεί το όνειρο της ένωσης, και συνιστούσαν στη χωροφυλακή να μην υπακούει στις διαταγές του Πρίγκιπα. -
Ο Δηλιγιάννης καταδικάζει το κίνημα του Θερίσου
Το βασιλικό περιβάλλον στην Αθήνα ανησυχούσε για τις εξελίξεις στην Κρήτη και πίεζε την ελληνική κυβέρνηση να καταδικάσει το κίνημα του Θερίσου. Ο πρωθυπουργός Δηλιγιάννης κάλεσε στις 12 Μαρτίου τους αντιπροσώπους του αθηναϊκού τύπου και προέβη σε σκληρές δηλώσεις κατά του Βενιζέλου και των συνεργατών του. -
Πιθανή ημερομηνία της επανάστασης
Όλοι πλέον είχαν πεισθεί ότι μια ένοπλη εξέγερση ήταν επί θύραις. Οι υπηρεσίες του Πρίγκιπα είχαν συγκεντρώσει πληροφορίες, ενώ η ενωμένη αντιπολίτευση άφηνε σκόπιμα να διαρρεύσει η πληροφορία ότι πιθανή ημέρα εξέγερσης θα ήταν η 14η Μαρτίου. -
Ο Ιωάννης Σφακιανάκης καλεί τους Κρήτες να στηρίξουν τους επαναστάτες
Ο παλαίμαχος πολιτικός Ιωάννης Σφακιανάκης, σε πάνδημο συλλαλητήριο στο Ηράκλειο μίλησε ανοικτά για την απαράδεκτη ξένη ανάμειξη και κάλεσε το λαό σε καθολική συμπαράσταση προς τους επαναστάτες. -
Τελεσίγραφο Προστατίδων Δυνάμεων
Η επιμονή των επαναστατών στον ένοπλο αγώνα και η παράταση της έκρυθμης κατάστασης ανάγκασε τις Προστάτιδες Δυνάμεις να αποστείλουν αυστηρό τελεσίγραφο προς τους επαναστάτες. Καθιστούσαν σαφές ότι δεν μπορούσαν να μεταβάλουν το πολιτικό καθεστώς του νησιού. Διαβεβαίωναν όμως ότι θα επιφέρουν ουσιώδεις εσωτερικές μεταρρυθμίσεις, που θα βελτίωναν θεαματικά την κατάσταση. -
Η λήξη της επανάστασης
Η τελική συμφωνία υπογράφηκε από τον Ελ. Βενιζέλο στις 2 Νοεμβρίου 1905 στο μοναστήρι των Μουρνιών Κυδωνιάς. Εξασφαλίστηκε γενική αμνηστία και οι Μ. Δυνάμεις δεσμεύτηκαν να επεξεργαστούν ένα χάρτη νέων παραχωρήσεων στον κρητικό λαό, αρνούμενες πάντως να επιτρέψουν την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. -
Η Διεθνής Επιτροπή στην Κρήτη
Ήλθε στην Κρήτη το Φεβρουάριο του 1906 για να εξετάσει την κατάσταση και τους όρους λειτουργίας του αρμοστειακού καθεστώτος και να υποβάλει σχετική έκθεση. Έπειτα από μακρότατες και επίπονες διαβουλεύσεις με τον Ελ. Βενιζέλο και με την Ελληνική Κυβέρνηση, οι Μεγάλες Δυνάμεις κατέληξαν σε μια νέα ρύθμιση του Κρητικού Ζητήματος. -
Ο Βασιλιάς των Ελλήνων διορίζει τον Ύπατο Αρμοστή της Κρήτης
Οι Δυνάμεις παραχωρούσαν στο βασιλιά των Ελλήνων Γεώργιο Α' το δικαίωμα να διορίζει εκείνος τον Ύπατο Αρμοστή της Κρήτης (14 Αυγούστου 1906). Το νησί είχε ουσιαστικά καταστεί μια ιδιότυπη ελληνική επαρχία. -
Η παραίτηση του Πρίγκιπα Γεωργίου
Ο Πρίγκιπας Γεώργιος παρά τις επίμονες παρακλήσεις των αντιβενιζελικών φίλων του υπέβαλε την παραίτησή του και αναχώρησε από την Κρήτη. -
Η αρμοστεία του Αλέξανδρου Ζαΐμη
Ο Αλέξανδρος Ζαΐμης, έμπειρος πολιτικός, πρώην πρωθυπουργός της Ελλάδας και μετέπειτα Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, αναλαμβάνει τα καθήκοντα του Ύπατου Αρμοστή της Κρήτης. -
Η οργάνωση της Πολιτοφυλακής της Κρήτης
Οργανώθηκε επί αρμοστείας Αλέξανδρου Ζαΐμη. Στελεχώθηκε από Έλληνες αξιωματικούς, οι οποίοι προηγουμένως είχαν παραιτηθεί από τον ελληνικό στρατό, όπως προέβλεπε το κείμενο των μεταρρυθμίσεων που είχε καταθέσει η Διεθνής Επιτροπή το 1906. Ήταν ουσιαστικά ο πρώτος στρατός του νησιού (1907), που εξελίχθηκε σε αξιόλογη δύναμη, όπως φάνηκε αργότερα στους Βαλκανικούς πολέμους 1912 - 1913. -
Το ευχαριστήριο Ψήφισμα της Κρητικής Βουλής
Η Κρητική Βουλή εξέδωσε ένα ευχαριστήριο Ψήφισμα προς τις Μ. Δυνάμεις. Ήταν η επίσημη πολιτική πράξη της χειραφέτησης της Κρήτης από την προστασία των Μ. Δυνάμεων. Το νησί έπρεπε πλέον να κινείται με τις δικές του δυνάμεις στη διαχείριση του Κρητικού Ζητήματος. -
Η κατάλυση της Αρμοστείας και το Ενωτικό Ψήφισμα
Σε λαϊκή συγκέντρωση στα Χανιά εγκρίθηκε ομόφωνα το πρώτο ψήφισμα της ένωσης και η Κρητική Κυβέρνηση εξέδωσε με τη σειρά της επίσημο Ψήφισμα. -
Ο Βενιζέλος πρόεδρος της Κρητικής Κυβέρνησης
Το πολιτικό κενό στη διακυβέρνηση της Κρήτης που δημιουργήθηκε μετά την παραίτηση της Προσωρινής Κυβέρνησης καλύφθηκε με προσωρινά κυβερνητικά σχήματα, έως τις εκλογές του Μαρτίου 1910. Το κόμμα του Ελ. Βενιζέλου πλειοψήφησε και σχημάτισε κυβέρνηση δύο μήνες αργότερα (17 Μαΐου 1910). -
Ο Βενιζέλος στην Αθήνα
Λίγους μήνες μετά την ανάληψη της προεδρίας της Κρητικής Κυβέρνησης από τον Ελ. Βενιζέλο, ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος που έλεγχε τα ελληνικά πολιτικά πράγματα μετά την επανάσταση στο Γουδί (1909), τον κάλεσε στην Αθήνα να αναλάβει την πρωθυπουργία της Ελλάδας (Σεπτέμβριος 1910). -
Συγκρότηση επαναστατικής συνέλευσης στην Κρήτη
Ο Βενιζέλος, ως πρωθυπουργός της Ελλάδας γνώριζε ότι δεν είχε φτάσει ακόμη το πλήρωμα του χρόνου για την ένωση του νησιού με την Ελλάδα. Η σταθερή άρνησή του να επιτρέψει την είσοδο Κρητών βουλευτών στο ελληνικό κοινοβούλιο προκάλεσε στην Κρήτη ισχυρές αντιδράσεις. Αναταραχή εκδηλώθηκε στα τέλη του 1911 και συγκροτήθηκε πάλι στο νησί Επαναστατική Συνέλευση (3 Ιανουαρίου 1912), ενώ άρχισαν να οργανώνονται και ένοπλα τμήματα. -
Τοποθέτηση Δραγούμη στην Κρήτη
Ο Στέφανος Δραγούμης τοποθετείται με πρωτοβουλία του Ελευθερίου Βενιζέλου στη θέση του Γενικού Διοικητή της Κρήτης -
Έναρξη Α΄ Βαλκανικού Πολέμου
Εκείνο που δεν είχε κατορθώσει να λύσει η διπλωματία, το έλυσε ο πόλεμος. Ευθύς μετά την έκρηξη των Βαλκανικών πολέμων (Οκτώβριος 1912) οι πύλες του ελληνικού Κοινοβουλίου άνοιξαν για τους Κρήτες βουλευτές, που έγιναν δεκτοί με εκδηλώσεις απερίγραπτου πατριωτικού ενθουσιασμού. -
Αφαίρεση σημαιών Μεγάλων Δυνάμεων και Τουρκίας
Στις 14 Φεβρουαρίου 1913 αφαιρέθηκαν από το φρούριο της Σούδας οι σημαίες των Μ. Δυνάμεων και της Τουρκίας. Όλα τα σύμβολα της τουρκικής επικυριαρχίας, αλλά και της κηδεμονίας των Μ. Δυνάμεων, είχαν πλέον εξαφανιστεί από την Κρήτη. -
Η Συνθήκη του Λονδίνου
Με την υπογραφή της Συνθήκης του Λονδίνου τερματίστηκε ο Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος. Με βάση το άρθρο 4 της παρούσας συνθήκης ο σουλτάνος παραιτήθηκε από όλα τα δικαιώματά του στην Κρήτη, την οποία παραχωρούσε στις Μεγάλες Δυνάμεις της Ευρώπης. -
Η Συνθήκη ειρήνης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας
Μετά τον τερματισμό του Β΄ Βαλκανικού Πολέμου και την υπογραφή της Συνθήκης του Βουκουρεστίου (28 Ιουλίου/10 Αυγούστου 1913) υπογράφτηκε ιδιαίτερη συνθήκη ειρήνης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας με την οποία ο σουλτάνος παραιτήθηκε από κάθε δικαίωμά του στην Κρήτη, η οποία έτι εντάχθηκε στην ελληνική επικράτεια ως οργανικό και αναπόσπαστο τμήμα της. -
Η ολοκλήρωση του Κρητικού Ζητήματος
Επίσημη κήρυξη της ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα, με την παρουσία του βασιλιά Κωνσταντίνου και του πρωθυπουργού Βενιζέλου.
