Η ίδρυση, η εξέλιξη και η ενσωμάτωση της Αλεξανδρούπολης

ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ

1870

Μέχρι την απελευθέρωση της Θράκης, δηλαδή μέχρι την 14η Μαΐου 1920, η πόλη αναφέρεται ως Δεδέαγατς ή Δεδέ Αγάτς ή Δεδεαγάτσιον και στα Τούρκικα ως Ντεντέαγατς που κατά την επικρατούσα άποψη σημαίνει το «Δέντρο του Ντεντέ». Υπάρχει και η άλλη άποψη ότι σημαίνει το «Δάσος της Δρυός», από το αναμφισβήτητο γεγονός ότι όλη η ευρύτερη περιοχή όπου κτίσθηκε η νέα πόλη καλύπτεται από μεγάλα και πυκνοφυτευμένα δέντρα δρυός.

ΚΑΙ ΕΓΕΝΕΤΟ Ο ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΟΣ

1872

Ολοκληρώνεται η σύνδεση Δεδέαγατς με την Αδριανούπολη. «Το Δεδεαγάτσιον, έρημος το πριν παραλία, κατέστη γνωστόν αφ’ ης οι μελετήσαντες και αναλαβόντες την κατασκευήν των σιδηροδρόμων της Ευρωπαϊκής Τουρκίας απεφάσισαν να κατασκευάσωσιν εν αυτώ την κεφαλήν των θρακικών και βουλγαρικών σιδηροδρόμων». Το Rumeli (Şark) Demiryolları αναφέρει ως ημερομηνία έναρξης λειτουργίας της σιδηροδρομικής γραμμής Δεδέαγατς - Αδριανούπολης την 19η Αυγούστου 1872.

ΤΟ ΛΙΜΑΝΙ ΤΟΥ ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ

1874

Το πρώτο πλοίο από το Δεδέαγατς που θα καταπλεύσει στο λιμάνι του Πειραιά φορτωμένο με σιτάρι, ήταν η βομβάρδα "Ευαγγελίστρια" Οθωμανικής σημαίας με πλοίαρχο τον Μιχ. Γρακαλή. (Εμπορική κίνηση πλοίων 13/6/1874, εφημερίδα "ΠΟΣΕΙΔΩΝ" Πειραιά).

ΟΙ ΑΠΟΘΗΚΕΣ ΤΟΥ ΛΙΜΑΝΙΟΥ

1875

Τον Ιούνιο του 1875 η εφημερίδα "ΕΡΜΗΣ" της Θεσσαλονίκης θα γράψει: «Αι οκτώ αποθήκαι της εταιρείας δύνανται να περιλάβωσι μεγάλην ποσότητα σίτου, περισσότερα των χιλίων φορτίων των βαγονίων, και είναι τοποθετημένα τοιουτοτρόπως, ώστε ο μεν σιδηρόδρομος να τοποθετείται κατά μήκος της μιας πλευράς, εξ ής οι σάκοι να μεταφέρονται εις το δεύτερον πάτωμα των αποθηκών, εν ω συγχρόνως από της ετέρας πλευράς η οποία βλέπει προς τον λιμένα, τα δημητριακά να φορτώνονται εις τας μαγούνας και λέμβους».

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟ

1876

Στον μοναδικό λόφο κτίστηκε από την ελληνική κοινότητα ορθόδοξος ναός του Αγίου Νικολάου και Αστική Σχολή Αρρένων.

ΡΩΣΙΚΗ ΚΑΤΟΧΗ

1878

Οι Ρώσοι με τη συνθήκη του Αγίου Στεφάνου καταλαμβάνουν το Δεδέαγατς. Μηχανικοί του ρωσικού στρατού εκπονούν το πρώτο ρυμοτομικό σχέδιο της τότε πόλης. Έτσι την καθιερώνουν ως μια πόλη, υπόδειγμα ρυμοτομίας, με μεγάλους και φαρδείς κάθετους δρόμους προς την παραλία.

ΚΑΙ ΕΓΕΝΕΤΟ Ο ΦΑΡΟΣ

1880

1η Ιουνίου 1880 πραγματοποιούνται τα εγκαίνια του φάρου του Δεδέαγατς, ενός από τους ψηλότερους φάρους της ανατολικής Μεσογείου και σύμβολο της πόλης. Κατασκευάστηκε από τη γαλλική Εταιρία Φάρων και Φανών της Μεσογείου κατόπιν σύμβασης με την τότε τουρκική κυβέρνηση. Έχει ύψος 18 μέτρα και για να φτάσει κανείς στον θάλαμο του φανού, στην κορυφή του, χρειάζεται να ανέβει τα 98 σκαλοπάτια με τα έξι πλατύσκαλα, όσα και τα παράθυρα που έχει για να φωτίζεται το εσωτερικό του.

Από έκθεση του Αινίτη δάσκαλου Νικόλαου Γ. Χατζόπουλου

1882

Πόλις άρτισύστατος, παράλιος εμπορική. Υπερισχύει απολύτως το ελληνικό στοιχείο, διότι αποτελεί τά 4/5 του όλου πληθυσμού. Αί μόνιμοι οίκογένειαι, εκτός 10—12, είναι άποχειροβίωτοι ή ναυτίλοι. Έχει μίαν λιθόκτιστον Δημ. σχολήν, καλώς διοργανωμένη, μέ 80 μαθητάς καί 20 μαθήτριες. Ανεγείρει δέ καί έτέραν διά παρθεναγωγείον.

ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΕΔΡΑΣ ΣΑΝΤΖΑΚΙΟΥ

1884

Μεταφέρεται η έδρα του σαντζακίου από το Διδυμότειχο στο Δεδέαγατς.

ΠΡΟΣΑΡΤΗΣΗ ΣΤΗ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΑΙΝΟΥ

1885

Από την Μητρόπολη Μαρωνείας αποσπώνται το μικρό παράλιο χωριό Ντεντέαγατς καθώς και άλλα 13 χωριά και προσαρτώνται στην Μητρόπολη Αίνου. «Οι εγκατεστημένοι εν Δεδεαγατσίω Έλληνες υπήκοοι, εισίν περί τους πεντήκοντα, διάφορα μετερχόμενοι επαγγέλματα… Συνέστησαν δε νυν αδελφότητα όπως φροντίση ου μόνον περί οικοδομής και συντηρήσεως ορθοδόξου εκκλησίας,του Αγίου Νικολάου, αλλά και όπως υποστηρίξη τα ελληνικά σχολεία των γειτνιαζόντων χωρίων».

ΕΓΚΑΙΝΙΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΝΑΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ

1901

Ο Ναός θεμελιώθηκε το 1892 και εγκαινιάστηκε το 1901 από τον Μητροπολίτη Αίνου, Γερμανό Θεοτοκά. Πρόκειται για πετρόκτιστη βασιλική με τρούλο και δύο κωδωνοστάσια που ανυψώθηκαν το 1908 με δωρεά του Βλάσιου Σούχωρ, τότε πρόξενου της Αυστροουγγαρίας στην περιοχή.

Ο ΙΩΝΑΣ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ

1905

Το 1905 μετατίθεται στο Υποπροξενείο του Δεδέαγατς, εποχή που είχε ενταθεί η δραστηριότητα των βουλγαρικών ληστοσυμμοριών στην τουρκοκρατούμενη Θράκη. Επισημαίνει την ανάγκη, για σοβαρούς εθνικούς λόγους, να αγορασθεί γη από Έλληνες αγρότες, στην περιοχή Δεδέαγατς και περιγράφει τις έντονες ενέργειες του για την επίτευξη του σκοπού αυτού.

Α΄ ΚΑΤΟΧΗ ΒΟΥΛΓΑΡΩΝ

1912

Στo πλαίσιο του Α΄Βαλκανικού πολέμου, τον Οκτώβριο η Βουλγαρία καταλαμβάνει τη νοτιοδυτική Θράκη.

Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΟΛΟΣ ΣΤΟ ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ

1913

(Α΄ απελευθέρωση της πόλης από ελληνικές δυνάμεις για 2 μήνες περίπου)
Στις 13 Ιουλίου 1913 το Θωρηκτό ΑΒΕΡΩΦ κατέπλεε στο λιμάνι του Δεδέαγατς με τον ναύαρχο Κουντουριώτη κι αποβιβάζει άγημα. Τη διοίκηση της πόλης ανέλαβε ο υποπλοίαρχος Μαυρομιχάλης με σκοπό να ανασυγκροτήσει την πόλη.

Β΄ ΚΑΤΟΧΗ ΒΟΥΛΓΑΡΩΝ

1913

Τον Οκτώβριο του 1913 με τη συνθήκη του Βουκουρεστίου (Αύγουστος, 1913) ο βουλγαρικός στρατός καταλαμβάνει το Δεδέαγατς.

Η βουλγαρική κατοχή

1914

Ο Άγγελος Ποιμενίδης περιγράφει: «Δυο χρόνια μόλις ήταν που είχαν εγκατασταθεί οι Βούλγαροι στο Δεδεαγατς…. και αρχίζουν τον αμείλικτο διωγμό του Ελληνικού στοιχείου της Θράκης και ιδιαίτερα το ξερίζωμα της ζωτικής Ελληνικής Κοινότητος Δεδέαγατς. Εργασίες, περιουσίες, γη των πατέρων, προκοπή, άνθιση, όνειρα εθνικά ορμητήρια και ιερά τεμένη εγκαταλείπονται και εκπατρίζεται ο κόσμος, παίρνοντας το δρόμο της προσφυγιάς…Το Δεδέαγατς έμεινε από το 1914 ως το 1920 γυμνό και έρημο ολότελα.

Βομβαρδισμός του Δεδέαγατς από τις δυνάμεις της Entente

1915

Οι Συμμαχικές Δυνάμεις της Αντάντ βομβαρδίζουν την παραλιακή ζώνη της Θράκης και του Δεδέαγατς κατά την επιχείρηση Δαρδανελίων.

Η ΔΙΑΣΥΜΜΑΧΙΚΗ ΖΩΝΗ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ

1919

Τον Σεπτέμβριο του 1919 οι Βούλγαροι εγκατέλειψαν την περιοχή. Τον Νοέμβριο του ίδιου έτους υπογράφτηκε η Συνθήκη του Νεϊγύ και το Δεδέαγατς ανήκει στο κρατίδιο που ονομάστηκε Διασυμμαχική Θράκη το οποίο ήταν υπό γαλλική διοίκηση.

ΕΠΑΡΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΣΗΜΑΙΑΣ

May 13, 1920

Ένα πρωί, στις 13 Μαΐου του 1920, ημέρα Τετάρτη, μας έστειλαν από το σχολείο στα σπίτια μας να βάλουμε τις προσκοπικές μας στολές, προκειμένου να παραστούμε σε μια τελετή υποστολής της γαλλικής σημαίας και της έπαρσης της ελληνικής. Συγκεντρωθήκαμε στο προαύλιο του σχολείου μας, συνταχθήκαμε πρόσκοποι και από εκεί με βήμα καμαρωτό, ζωηροί, (ήμασταν καμιά πενηνταριά), πορευθήκαμε προς το ταχυδρομείο το σημερινό, το οποίο τότε ήταν το διοικητήριο των διασυμμαχικών δυνάμεων κατοχής.

Είσοδος ελληνικού στρατού στο Ντεντέαγατς και παράδοση της πόλης από τα γαλλικά στρατεύματα στους Έλληνες

May 14, 1920

14-5-1920 ημέρα Πέμπτη στις 6 το πρωί αγκυροβόλησε στο λιμάνι μια νηοπομπή, από είκοσι δύο φορτηγά πλοία, αποβιβάζει τη Μεραρχία Ξάνθης, με Διοικητή τον υποστράτηγο Κωνσταντίνο Μαζαράκη-Αινιάν, στο Δεδέαγατς. Στις 7 αποβιβάστηκε ο στρατός και ο Μαζαράκης με συνοδεία κόσμου που ζητωκραύγαζε έφτασε στη Μητρόπολη και ζήτησε η δοξολογία να γίνει την άλλη μέρα γιατί έπρεπε να φύγει για την Αδριανούπολη .

Η ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΣΤΟΝ ΕΘΝΙΚΟ ΚΟΡΜΟ

May 15, 1920

Την Παρασκευή έγινε η δοξολογία στον Μητροπολιτικό ναό. Μετά ο Μαζαράκης μίλησε από το μπαλκόνι της Μητρόπολης στον λαό της πόλης και στη συνέχεια στρατός, επίσημοι και λαός εν πομπή βάδισαν προς το διοικητήριο της πόλης όπου έγινε η υποστολή της γαλλικής σημαίας και η έπαρση της ελληνικής με συνοδεία των εθνικών ύμνων. Ο αστυνομικός διευθυντής Κ. Δανιήλ παραδίδει την πόλη στον ελληνικό στρατό.

ΝΕΑΠΟΛΙΣ

May 16, 1920

Η πόλη μετονομάστηκε «Νεάπολις», λόγω του «νεαρού» της ηλικίας της μετά από πρόταση του Αχιλλέα Σαμοθράκη.

Μετονομασία σε Αλεξανδρούπολη

Jul 8, 1920

8 Ιουλίου 1920 ο βασιλιάς Αλέξανδρος με το Αβέρωφ αποβιβάζεται στη Νεάπολη. Μετά την υποδοχή επιβιβάστηκε σε ανοιχτό αυτοκίνητο με το οποίο μετέβη στην Μητρόπολη, όπου τελέστηκε δοξολογία προεξάρχοντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη Ιωακείμ. Μετά την δοξολογία παρετέθη δεξίωση στο Μητροπολιτικό μέγαρο. Με αφορμή την επίσκεψή του η Νεάπολη μετονομάστηκε προς τιμήν του σε Αλεξανδρούπολη, αφού ήταν ο πρώτος Έλληνας βασιλιάς που επισκεπτόταν τη Θράκη.